شباهت‌های بسیاری که میان این دو کشور همسایه وجود دارد
الگوی توسعه ایران: روسیه؟
دیپلماسی ایرانی: شاید پذیرش آن کمی سخت باشد: در حالیکه در الگوبرداری مدل توسعه ایران، کارشناسان زیادی تاکنون مدلهای توسعه کشورهایی نظیر ژاپن، کره جنوبی، مالزی و ترکیه را بررسی، تحلیل و پیشنهاد کرده‌اند، اما توسعه ایران در بسیاری از ابعاد بسیار شبیه به مدل توسعه روسیه (البته اگر روسیه را دارای مدلی بدانیم!) بوده است.
1- به دلیل وجود ذخایر غنی نفت و گاز و انواع مواد معدنی، بخش اعظم درآمدهای ارزی هر دو کشور (حدود ۵۰%) حاصل از درآمدهای نفتی است: از مجموع ۹۵ میلیارد دلار درآمد ارزی ایران (بدون تحریم‌ها)، ۵۰ میلیارد دلار متعلق به درآمدهای نفتی بوده است. از مجموع ۴۴۰ میلیارد درآمد صادراتی روسیه بالغ بر ۲۱۰ میلیارد دلار درآمدهای نفتی است. بخشی از این درآمدهای نفتی در هر دو کشور در توسعه صنایع سنگین نظیر سیمان، سنگ آهن، فولاد، آلومینیوم، پتروشیمی و پالایشگاه سرمایه‌گذاری شده که صدالبته سرمایه‌گذاری درستی بوده است.
2- اما با وجود دسترسی به درآمدهای کلان نفتی، ایران و روسیه هیچ کدام در صنایعی نظیر الکترونیک، مخابرات، خودروسازی، کشتی‌سازی، حمل و نقل هوایی و یا خدمات مالی سرمایه‌گذاری صادرات محور نداشته‌اند.
3- در بعد ساخت و تولید به عنوان مثال، هر دو کشور با وجود دارا بودن صنعت خودروسازی با قدمت بیش از ۵ دهه، هیچگاه تبدیل به یک خودروساز جهانی نشده‌اند و جالب اینکه شریک استراتژیک خودروسازی هر دوی این کشورها فرانسه است!
4- در کنار اینها، شباهت بسیار مهم ایران با روسیه در این است که ایران در چند دهه گذشته مشابه «روسیه دوران جنگ سرد»، توسعه_اقتصادی را قربانی توسعه صنایع موشکی و هسته‌ای کرده است: برآورد میزان خسارات ناشی از تحریم‌های انرژی هسته‌ای بر کاهش درآمدهای نفتی ایران در بازه سال‌های 2012 تا انتهای 2019 بالغ بر 220 میلیارد دلار است.
5- به لحاظ تفکرات سیاسی، هر دوی این کشورها برای چندین دهه به دنبال مقابله با نفوذ آمریکا و تفکرات سرمایه‌داری آمریکایی بوده‌اند، هرچند نوع رویکرد آنها در مبارزه با استعمارگری ایالات متحده درست در نقطه مقابل هم قرار دارد: رویکرد تعامل روسیه در مقابل رویکرد تقابل ایران. روسیه در عین مبارزه و ایستادگی در برابر کاپیتالیسم آمریکایی طی مدتی بالغ بر ۷۰ سال، هیچ گاه راه گفت وگو و مذاکره را بین دو کشور مسدود نکرده است. همچنین روسیه روابط تجاری سنگینی نیز با ایالات متحده برقرار کرده است؛ در سال ۲۰۱۸ حجم تجارت کالا و خدمات بین دو کشور روسیه و ایالات متحده بالغ بر ۳۵ میلیارد دلار بود.
6- در بعد راهبرد توسعه منطقه‌ای و روابط با همسایگان، رویکرد ایران به شدت مشابه عملکرد روسیه است، یعنی بیشتر از آن که نفوذ منطقه‌ای دو کشور بر همسایگان مبتنی بر زیرساخت‌ها و تعاملات اقتصادی باشد، مبتنی بر نفوذ سیاسی و محوریت نظامی بوده است.
اینکه چرا تفکرات توسعه‌ای ایران تا این حد شبیه به روسیه است، شاید مسئله‌ای اتفاقی باشد، شاید هم نه! اما با در نظر گرفتن جایگاه اقتصادی و محبوبیت جهانی روسیه، این کشور مسلما مدل مناسبی برای توسعه ایران نخواهد بود!
اما به هر ترتیب، حالا ایران در آستانه ورود به سده پانزدهم و آغاز سال ۱۴۰۰، می‌تواند با نگاهی هوشمندانه و مبتنی بر منافع ملی با بهره‌گیری از ظرفیت نخبگان ایرانی در داخل و خارج از کشور و استفاده از مشاوران خبره بین‌المللی، مدل توسعه اختصاصی خود را طراحی، و یا طرحی نو دراندازد./آی گلوب
نظر شما :