تلاش نخست وزیر ژاپن برای کاهش تنش ها بین ایران و آمریکا

نویسندگان: جان گمبرل و ماری یاماگوچی

دیپلماسی ایرانی: سفر شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن به ایران تلاش در عالی ترین سطح برای کاهش تنش ها بین ایالات متحده و ایران و در شرایطی است که به نظر می رسد تهران قصد دارد توافق هسته ای 2015 با قدرت های جهانی را که واشنگتن پیشتر از آن خارج شده، منفصل کند. اگرچه سفر شینزو آبه به ایران نخستین سفر یک نخست وزیر ژاپن در 40 سال گذشته و پس از انقلاب اسلامی به شمار می رود، اما هنوز مشخص نیست که آیا او با موفقیت به خانه باز می گردد یا خیر.

ایران 7 جولای تهدید کرده که اگر متحدان اروپایی نتوانند شرایط جدیدی پیشنهاد دهند، غنی سازی اورانیوم در سطح بالا را از سر خواهد گرفت. اگرچه رئیس جمهوری دونالد ترامپ می گوید که خواستار گفت و گو با ایران است، اما ایالات متحده تحریم هایی را علیه این کشور اعمال کرده که به کاهش شدید ارزش ریال و صادرات نفتی آن انجامیده است. ایالات متحده همچنین یک ناو هواپیمابر و بمب افکن های «بی-52» را به همراه صدها نیرو برای حمایت از ده ها هزار نیرویی که پیشتر در خاورمیانه مستقر بوده اند، به منطقه اعزام کرده است. ایالات متحده ایران را در حمله اسرار آمیز به تانکرهای نفتی در ساحل امارات متحده عربی مقصر می داند و این در حالی است که حوثی های تحت حمایت ایران همچنان به حملات موشکی به عربستان سعودی ادامه می دهند.

تحلیلگران می گویند شرایط نمی تواند از این خطرناک تر باشد. کازو تاکاهاشی، از اساتید علوم سیاسی بین الملل در دانشگاه ژاپن و کارشناس خاورمیانه گفت: «سفر کردن صرف به ایران هیچ مشکلی را حل نمی کند. او باید به بازگشایی مسیر مذاکره بین ایالات متحده و ایران کمک کند و این می تواند یک مخاطره بزرگ باشد.»

توافق هسته ای ایران با چین، روسیه، فرانسه، آلمان، بریتانیا و ایالات متحده با تعهد تهران به محدودسازی غنی سازی اورانیوم در برابر لغو تحریم های فلج کننده همراه بود. قدرت های غربی می ترسیدند برنامه اتمی ایران امکان ساخت سلاح های هسته ای را برای این کشور فراهم آورد، اگرچه ایران همواره اعلام کرده برنامه هسته ای را تنها برای اهداف صلح آمیز دنبال می کند. اما ترامپ سال گذشته از برجام خارج شد و به این مساله اشاره کرد که این توافق برنامه های موشکی بالستیک ایران را محدود نمی کند و مانع از اقدامات ایران برای افزایش نفوذ در خاورمیانه نمی شود.

یوشیهیده سوگا، دبیر ارشد کابینه ژاپن از تماس تلفنی ترامپ و شینزو آبه در روز سه شنبه خبر داده اما از بیان جزئیات درباره مسائل مورد گفت و گو در این تماس خودداری کرده است. شینزو آبه در روزهای اخیر همچنین با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و همچنین شاهزاده شیخ محمد بن زاید آل نهیان، ولیعهد ابوظبی که همگی از منتقدان سرسخت ایران هستند، گفت و گو کرده است. سوگا گفت: «با توجه به تنش های فزاینده کنونی در خاورمیانه، امیدواریم که بتوان این تنش ها را از طریق مذاکرات سطح بالا با ایران که یک قدرت منطقه ایست، کاهش داد.»

صلح خاورمیانه برای ژاپن که بیشتر نفت مورد نیاز خود را از این منطقه تامین می کند، یک ضرورت به شمار می رود. ژاپن پیشتر از مشتریان نفتی ایران بود، اما در پی نگرانی از تحریم های آمریکا خرید از ایران را متوقف کرده است. تهدیدهای اخیر ایران درباره بستن تنگه هرمز که حدود یک سوم از کل محموله های نفتی جهان از آن می گذرد، موجبات نگرانی عمومی را فراهم آورده است.

شینزو آبه قرار است با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران و همچنین آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم این کشور دیدار کند.

اصولگرایان همین حالا هم سفر شینزو آبه به ایران را بی مورد خوانده اند. روزنامه کیهان در مطلبی در این باره نوشت: «درست همانند برجام که به بهبود اقتصاد کشور کمک کرد، سفر افرادی همچون نخست وزیر ژاپن هم به بهبود معیشت مردم کمک می کند.»

احتمال اینکه ایران بخواهد مذاکره مستقیم با ایالات متحده داشته باشد، بسیار اندک است. هنری رم، تحلیلگر گروه یوروآسیا معتقد است که برای ایران دعوت از شینزو آبه خطر چندانی نداشته است: «رهبر ایران و رئیس جمهوری این کشور می توانند به جمعیت ایران نشان دهند که به رغم فشارهای شدید اقتصادی، رهبران مطرح جهانی همچنان مایل به سفر به ایران هستند و اگرچه گزینه ها به شدت محدود هستند، تهران می تواند فرصت های خود را برای گسترش روابط تجاری با توکیو بررسی کند.»

منبع: واشنگتن پست / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34