افزایش اصطکاک ها بین روسیه و ایران در سوریه

نویسنده: ام. کی. بادراکومار

دیپلماسی ایرانی: همکاری تخلخل ناپذیر روسیه و ایران در درگیری های سوریه وارد یک دوره آشفته می شود. نشست امنیتی بی سابقه ای که ماه آتی میان ایالات متحده، روسیه و اسرائیل در قدس اشغالی برگزار می شود، نمی تواند هیچ توضیح دیگری داشته باشد.

طبق بیانیه ای که کاخ سفید در روز 29 ماه مه منتشر کرد، در این نشست که با حضور مشاوران امنیت ملی ایالات متحده و روسیه یعنی جان بولتون و نیکولای پاتروشف برگزار می شود، مسائل امنیتی منطقه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. رسانه های اسرائیلی انتظار دارند که تمرکز بر سوریه، ایران و دیگر «بازیگران بی ثبات کننده» باشد.

درباره همکاری های روسیه و ایران در سوریه دو روایت متفاوت وجود دارد: یکی این است که روسیه و ایران متحدانی هستند که در تاریخ امتحان خود را پس داده و توطئه های ژئوپلیتیک غرب علیه سوریه را خنثی کرده اند؛ دیدگاه دوم این است که اتحاد آنها صرفا یک ازدواج توافقی است. اخیرا به نظر می رسد که دیدگاه دوم درباره روابط این دو شریک دیرینه قوت گرفته و این مساله تئوریسین های بازی و حامیان یکپارچگی یوروآسیا را ناامید کرده است.

اسرائیل اصرار دارد که نیروهای ایران باید سوریه را ترک کنند. تا کنون موضع روسیه این بوده که مداخله ایران در سوریه طبق قوانین بین المللی مشروع بوده است و واقع گرایانه نیست که انتظار رود ایران از منافع خود بگذرد.

گزارش ها درباره درگیری ها

اما اخیرا گزارش ها حاکی از آن هستند که درگیری میان سربازان روسی و شبه نظامیان تحت حمایت ایران در شهر حلب در شمال سوریه بر روابط دو کشور سایه انداخته است.

جزئیات هنوز مشخص نشده اند. گروه ناظر حقوق بشر سوریه که در لندن مستقر است، گفته که درگیری ها در پی رقابت بر سر کنترل ایستگاه های بازرسی شهر آغاز شده است که درآمد مالی قابل توجهی برای نیروهای مستقر در محل دارد.

اما یک خوانش دیگر هم از این درگیری ها وجود دارد و آن این است که علت آنها حملات هوایی اخیر اسرائیل در نزدیکی حلب بوده که برخی از شبه نظامیان تحت حمایت ایران معتقدند با مشارکت مسکو از طریق هماهنگی با تل آویو صورت گرفته اند.

مناقشات روسیه و ایران همچنین در گزارش مهم دیگری به تاریخ 27 ماه مه در یک روزنامه چاب مسکو مورد توجه قرار گرفته است. در این مطلب نوشته شده که مناقشات اخیر دو کشور به تجهیز بندر بانیاس توسط ایران در نزدیکی پایگاه های روسیه در لاذقیه در ساحل مدیترانه در شرق سوریه مربوط می شود. یک منبع دیپلماتیک که نامش فاش نشده به روزنامه گفته: «فعالیت ایران در نزدیکی بانیاس نه تنها می تواند به بی ثباتی در منطقه منجر شود، بلکه برای نیروهای روس که تلاش می کنند ثبات این منطقه را تامین کنند هم ناخوشایند است. لازم است آنچه در رابطه با این بندر رخ می دهد زیر نظر گرفته شود، چرا که این بندر می تواند در آینده به پایگاه نظامی ایران در نزدیکی دریای مدیترانه تبدیل شود.» در ادامه این گزارش آمده: «دسترسی ایران به دریای مدیترانه روسیه را از حضور انحصاری اقتصادی در مناطق ساحلی سوریه محروم می کند و مخاطرات امنیتی خاصی را در بر دارد. مجاورت منطقه ای تاسیسات ایرانی صرف نظر از اهداف آنها، از لحاظ فنی شرایط را برای نیروهای نظامی روسیه پیچیده می کند و در عین حال، آنها را تحت نظارت قرار می دهد. با این حال، باز داشتن دمشق از ادامه ارتباطات نزدیکش با تهران دشوار است. ایران در سال های جنگ داخلی سوریه مبلغی حدود 6 تا 8 میلیارد دلار به این کشور وام داده است.»

ترمینال نفتی بانیاس از طریق خط لوله به میدان های نفتی بزرگ کرکوک متصل است.

این روزنامه چاپ مسکو اینطور نتیجه گرفته که روسیه نگران آن است که ایران بخواهد سیاست خود را در قبال لبنان در مورد سوریه نیز به اجرا درآورد و به رغم تلاش مسکو برای بازیابی قدرت دولت سوریه، نیرویی مشابه حزب الله ایجاد کند.

سفر از پیش اطلاع داده نشده

به نظر می رسد که روسیه رفتار ایران در سوریه را در حمایت از این کشور در برابر ایالات متحده در ارتباط با مساله هسته ای مد نظر می گیرد. به همین جهت هم 28 ماه مه سرگئی ریابکف، معاون وزیر امور خارجه روسیه سفر غیرمترقبه ای به تهران داشت. او در حین بازگشت از این سفر در مصاحبه با روزنامه دولتی روسی به ایران درباره «اقدامات بی محابا» در رابطه با توافق هسته ای هشدار داد و گفت: «ما به ایران درباره خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات که قدمی بزرگ به سمت ایجاد بی ثباتی است، هشدار داده ایم. موضع گیری روسیه هشدار به ایران درباره اقدامات بی محابا را نیز شامل می شود.»

بدون شک این لحن تند و هشدار به ایران به طور علنی به این معناست که حمایت مسکو از تهران در مقابل واشنگتن، شرایط و شروطی دارد. حتی این احتمال وجود دارد که مسکو به این نتیجه رسیده باشد که در شرایط کنونی فاصله گرفتن از تهران برایش بهتر است. به طور اتفاقی یا با برنامه ریزی قبلی، کاخ سفید همزان با این مساله از کنفرانس بی سابقه سه جانبه مقامات امنیتی اسرائیل، روسیه و ایالات متحده خبر داد.

مسکو چه می خواهد؟

اکنون برای بسیاری سوال این است که روسیه در این نشست سه جانبه به دنبال چیست؟ واضح است که مسکو امیدوار است بتواند با جلب توجه تل آویو از اهرم آن بر بولتون برای ارتقای روابط ایالات متحده-روسیه استفاده کند. قطعا مسکو از دیدگاه افراطی بولتون علیه تهران آگاه است و انتظار دارد واکنشی از او در صحنه تئاتر روسیه-اوکراین که اهمیت بیشتری برای کرملین دارد را شاهد باشد.

به طور خلاصه، نشست امنیتی سه جانبه در قدس اشغالی می تواند برای روسیه برد-برد باشد. اگر بولتون همکاری کند، برخی از مسائل معوق در روابط روسیه و آمریکا نهایتا به میز مذاکره خواهند رسید. نهایتا اینکه مسکو نگران است درگیر سیاست گذاری «مقاومتی» ایران در سوریه شود. در حالی که ایران به همکاری با روسیه در سوریه و در خاورمیانه به عنوان ابزاری برای تثبیت نقش جدید خود به عنوان یک قدرت منطقه ای می نگرد، روسیه اسرائیل را یک مورد ویژه برای پیشبرد سیاست های خود در خاورمیانه می بیند.

استراتژی روسیه برای نگه داشتن ایران در مدار خود و استفاده از آن به عنوان گزینه ای برای چانه زنی با کشورهای عرب سنی، آن را خسته کرده است. در همین حال، اسرائیل توانسته بر انزوای خود در جهان عرب به لطف مواجهه با ایران و جاذبه قابلیت های تکنولوژیکی اسرائیل برای کشورهای عربی، غلبه کند.

با این حال نمی توان انتظار نداشت که روسیه تمام پل های پشت سر را در روابط با ایران خراب کند چراکه دو کشور همکاری های گسترده ای در سوریه و خاورمیانه، دریای خزر و افغانستان و غیره دارند. مساله روسیه این است که نمی تواند تحریم های ایالات علیه ایران را به چالش بکشد و درگیری نظامی هم می تواند روسیه را در شرایط دشواری قرار دهد؛ این در حالی است که تعامل مستقیم ایالات متحده و ایران هم که به تعامل ایران و غرب بینجامد، روسیه را به یک بازنده تبدیل می کند.

زمان به سرعت می گذرد و ایران را نمی توان از مسیری که در پیش گرفته خارج کرد مگر اینکه تحریم ها برداشته شوند و ایران بتواند به عنوان یک کشور عادی زندگی کند. اما این در دست روسیه نیست و ترامپ باید تصمیم بگیرد تا چه اندازه آمادگی رها کردن این کشور را دارد.

منبع: آسیا تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34