اراده، حلقه مفقوده اروپایی ها برای حفظ برجام

دیپلماسی ایرانی: اراده، چیزی است که همواره در گسترش روابط یا پیشبرد امور موثر بوده است. در برجام اگر طرف ها اراده نداشتند مذاکرات پیش نمی رفت و توافق حاصل نمی شد. کما این که شاهد بودیم هر گاه یکی از کشورها خلاف اراده دیگر طرف ها عمل می کرد، مذاکرات دچار وقفه می شد. به قول دیپلمات ها برجام حاصل اراده جمعی همه طرف های مذاکره بود. 

حالا هم که ایالات متحده به طور یکجانبه از برجام خارج شده است، حفظ آن نیاز به یک اراده دارد. اراده ای که اگر باشد می تواند اقدام یکجانبه امریکا را خنثی کند. اروپایی ها یک سال است که می گویند برای حفظ برجام تلاش می کنند و دنبال سازوکار مالی برای جبران خسارت نبود امریکا هستند. اما تا به این لحظه کاری از پیش نبرده اند. در حالی که در همین مدت ایران با دیگر کشورها توانسته است به راهکارهایی برسد تا از فشارهای امریکا بکاهد و تحریم ها را کم اثر کند. 

مثلا در عراق، عراقی ها اراده کردند که برای حفظ مراودات مالی خود تلاش کنند. فارغ از هر دلیلی که سبب شد عراقی ها انگیزه یابند تا برای حفظ مراودات خود با ایران تلاش کنند، این اراده آنها بود که برای حفظ مبادلاتشان با ایران موثر بوده است. بی شک فشاری که عراق از سوی امریکایی ها متحمل می شود دست کمی از فشارهایی که واشنگتن بر اروپا و دیگر کشورهای جهان برای محدود کردن رابطه با ایران اعمال می کند، نیست. به گفته منابع آگاه حدود 63 درصد سهام بانک مرکزی عراق دست امریکایی هاست. پول حاصل از فروش نفت که تقریبا 92 درصد بودجه این کشور را تامین می کند به حساب بانکی در نیویورک واریز می شود که تحت کنترل امریکایی هاست. این حساب، حسابی است که از زمان صدام حسین و بعد از جنگ کویت برای تبادل نفت در برابر غذا زیر نظر سازمان ملل دایر شد که امریکایی ها کنترل آن را بر عهده داشته اند و همچنان هم کنترل آن را در دست دارند. همان مشکلی که هر کشوری بعد از بازگشت تحریم های یکجانبه امریکا علیه ایران با آن دست به گریبان است، عراقی ها هم با آن دست به گریبانند؛ ممنوعیت معاملات دلاری، عدم امکان استفاده از ارزهای معتبر دیگر در تعامل با ایران مثل یورو، مشکلات بانکی و بسیاری مسائل دیگر را طرف های عراقی نیز مثل هر کشور طرف معامله با ایران، با آن مواجه هستند. اما عراقی ها اراده کردند که از یک سو بروند و معافیت برای واردات برق و گاز از امریکایی ها بگیرند و از سوی دیگر توانستند چیزی شبیه اینستکس ایجاد کنند تا بتواند ایران از پولی که برای صادارت برق و گاز خود در عراق دارد برای خریدهای دیگرش استفاده کند. برای این کار فواد حسین، وزیر دارایی عراق به واشنگتن رفت و توانست رضایت امریکایی ها را برای این نوع تعامل بگیرد. بنابراین اراده ای وجود داشته تا طرف عراقی برای حفظ رابطه خود با ایران تلاش کند و این رابطه را که یک رابطه پرسود دو جانبه است، حفظ کند. 

در حالی که به نظر می رسد در طول این یک سال چنین اراده ای نزد طرف اروپایی وجود نداشته است. یکی از مشکلات اصلی اینستکس اروپایی ها، منابع مالی است که به نظر می رسد هنوز راه حلی برای آن یافته نشده است. شنیده شده که طرف ایرانی به طرف اروپایی پیشنهاد داده برای تامین مالی این سازوکار ایران به کشور تولیدکننده نفتی مثل نروژ نفت صادر کند و نروژی ها پول آن نفت را به جای دادن به ایران به این سازوکار تزریق کنند. به این ترتیب هم طرف اروپایی مجبور نمی شود بابت واردات نفت از ایران و پولی که باید بابت آن پرداخت کند، تحت فشار قرار بگیرد و هم پول مورد نیاز سازوکار اروپایی ها برای تعامل با ایران تامین خواهد شد. اما گفته می شود طرف اروپایی این پیشنهاد را رد کرده است. این نشان می دهد که اروپایی ها هم به دلیل فشارهای امریکا و هم به دلایل مسائل سیاسی از جمله اعتراضاتی که خود نسبت به نفوذ منطقه ای و بحث موشکی ایران مطرح می کنند، اراده کافی برای برقراری سازوکار مالی با ایران را ندارند. اگرچه در مواضع سیاسی و اعلامی مواضع قاطعی اتخاذ کرده اند که نمونه آن را در استقبال سرد از سفر اخیر مایک پمپئو، وزیر امور خارجه امریکا به بروکسل برای دیدار با همتایان اروپایی اش، مشاهده کردیم اما مساله این است که اروپایی ها اراده کافی برای برداشتن گام های عملی برای ترجمه سیاسی رفتار خود ندارند. یعنی همان چیزی که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان می گوید، اروپایی ها نمی خواهند برای حفظ برجام شنا کنند و خیس شوند./اعتماد