ایران و امریکا در مسیر مذاکره

دیپلماسی ایرانی: سفر محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به نیویورک آن قدر حاشیه داشت که کسی به متن توجه نکرد. نه رسانه های ایرانی و نه رسانه های امریکایی توجه نکردند که پیشنهاد ظریف برای مبادله زندانیان امریکایی با زندانیان ایرانی در واقع اقدامی در جهت اجرایی کردن بند پنج از شروط دوازده گانه امریکا به تهران، جهت مذاکره با ایران است. فارغ از پاسخ ها و اخبار منتشر شده اعلامی امریکا به پیشنهاد ایران، پیام های غیراعلامی واشنگتن به تهران، عامل مهم در تنظیم نقشه راه ایران در  بحران جاری با امریکا خواهد بود. 

عقلانیت ایجاب می کند که نبض سنجی ظریف در واشنگتن، پاسخ مثبت دریافت کند. جنگ میان ایران و امریکا اگرچه دور است اما نه آنچنان دور که دلخوش به صلح بدون تلاش و هزینه بمانیم. تنها جنگ نیست که هزینه دارد، صلح نیز هزینه دارد. تهران و واشنگتن نباید میدان را به شاهین های دو کشور بسپارند. عقلا در دو کشور باید بدون پروا، اندیشه صلح خود را علنی و عملیاتی کنند. تجربه نشان داده است که در پس تندترین اظهارات نیز می توان برای صلح بسترسازی کرد. اگرچه زبان سیاست زبان فلسفی نیست، اما زبان ایهام و ابهام است. این زبان را باید دریافت. در عرصه سیاست و تحرکات دیپلماتیک تفسیرهای چند وجهی از سخنان  رهبران سیاسی، بخش مهمی از عمل حرفه ای است. 

به نظر می رسد اشاره ظریف به آمادگی ایران برای تبادل زندانیان در سفر خود به نیویورک، در واقع اعلام آمادگی برای گام برداشتن در مسیر قابل قبول برخی از شروط دوازده گانه امریکا با ایران باشد. در میان شروط امریکا برای آغاز مذاکره با ایران، کم حاشیه ترین و قابل اجراترین بند، شرط پنجم از شروط دوازده گانه امریکا برای ایران است. در این بند امریکا از ایران می خواهد همه شهروندان آمریکا و همچنین شهروندان دیگر کشورهای دوست و متحد واشنگتن، که به اتهامات ساختگی در ایران زندانی هستند، آزاد شوند. 

توجه کنیم همان گونه که جنگ ها و بحران ها به یکباره آغاز نشده و بهانه ای آغازگر آن می شود، مذاکرات صلح و تنش زدایی هم به یکباره شروع نشده و در روندی آرام، پوششی و با پرداختن به موضوعات غیر حساس آغاز می شود. کشورها و عوامل مذاکره آنان معمولا  پیش شرط هایی را برای آغاز مذاکرات مطرح می کنند که این پیش شرط ها  سقف و کف مطالبات کشورها را معین می کند. به نظر می رسد ایران در پاسخ به شروط دوازده گانه امریکا برای مذاکرات با تهران، نقطه شروع را آزادی زندانیان دو کشور نشان داده است. 

در مذاکرات میان کشورها این نکته راهبردی را باید مد نظر داشت که برد - برد به معنای پنچاه - پنجاه نیست، بلکه نتایج مذاکرات حاصل ضرب مجموعه ظرفیت ها و توانایی های کشورها و تابعی از ملاحظات کلان و استراتژیک آنان است.

از منظر امریکا برقراری و پایداری توازن استراتژیک در خاورمیانه مهمترین راهبرد این کشور در این جغرافیای حساس و پیچیده است. می توان گفت که تلاش برای نزدیک شدن نسبت به فهم  این استراتژی و یافتن راه های میانی در عمل به آن، عامل کلیدی دستیابی در مسیر حل و فصل مشکلات میان تهران - واشنگتن است.

سخنان حسن روحانی، رئیس جمهوری همزمان با اظهارات ظریف مبنی بر این که ایران آماده مذاکره با امریکاست اما این واشنگتن است که مذاکره نمی کند، تاییدی بر این اراده تهران در مذاکره با امریکاست. خلاصه آن که اگرچه امریکائیان به ظاهر به پیشنهاد تبادل زندانیان ظریف پاسخ مثبت نداده اند، اما فردا می تواند روز دیگری باشد.