اختلافات سنگین در کاخ سفید بر سر معافیت ها از تحریم نفتی ایران

نویسنده: نیک وادهامز

دیپلماسی ایرانی: اختلافات جدیدی در میان برخی از مقامات دولت ترامپ و مخالفان تندروی ایران در سنای آمریکا بر سر پیشروی در کمپین «اعمال فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی مشاهده می شود. گروهی از سناتورهای جمهوری خواه این هفته در نامه ای خطاب به رئیس جمهوری دونالد ترامپ درخواست کرده اند که  مایکل پومپئو، وزیر امور خارجه مانع از ادامه برنامه تحقیقات هسته ای غیرنظامی محدود شده ایران شود.

از جمله موارد مطرح شده، سه مورد معافیت اعطا شده توسط دولت ترامپ پس از خروج از توافق هسته ای سال 2015 در ماه مه سال گذشته است. این معافیت ها به ایران اجازه می دهند تا با کشورهایی که همچنان در توافق مانده اند، در سه سایت هسته ای فردو، بوشهر و اراک همکاری کنند. هدف از این معافیت ها کسب اطمینان از آن است که ایران به غنی سازی در سطوح بالاتر مبادرت نمی ورزد. این همکاری ها بخشی از تلاش ها برای محدود سازی خطر گسترش تسلیحات هسته ای به شمار می رود.

شش سناتور جمهوری خواه از جمله تد کروز از تگزاس، تام کاتن از آرکانزاس و مارکو روبیو از فلوریدا گفته اند که پس از منقضی شدن معافیت ها در اوایل ماه مه، رئیس جمهوری نباید آنها را تمدید کند. در این نامه که بلومبرگ آن را مشاهده کرده، آمده است: «شواهد گسترده ای وجود دارد دال بر اینکه ایران پس از سال 2003 از طریق برنامه های هسته ای صلح آمیز، برنامه تسلیحات هسته ای را پیش برده است.» آنها از رئیس جمهوری خواسته اند تا به هرگونه عمل به توافق هسته ای موسوم به برجام پایان دهد.

بولتون در برابر پومپئو

زمان پایان مهلت قبلی و تجدید معافیت ها از تحریم ها علیه ایران که امکان خرید نفت ایران را برای شماری از مشتریان آن (بدون مواجه شدن با مجازات آمریکا) فراهم می آورد، نزدیک شده است. برخی در داخل دولت ترامپ از جمله جان بولتون، مشاور امنیت ملی معتقدند که این معافیت ها نباید تمدید شوند. اما در برابر این افراد پومپئو ایستاده که عمدتا یکی از سرسخت ترین مشاوران ترامپ در قبال ایران به شمار می رود؛ مشاوران او در وزارت امور خارجه این مساله را مطرح کرده اند که معافیت ها منافع گسترده تر ایالات متحده از جمله حفظ ثبات در بازار نفت را تامین می کنند.

جنگ بر سر هر دو سری معافیت ها به آشکار شدن اختلاف نظر میان دو گروه از مخالفان تندروی ایران منجر شده است. دولت ترامپ در چند روز گذشته از تصمیم خود برای اعلام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان یک گروه تروریستی خبر داد؛ اما باتوجه به اینکه ترامپ هنوز مانع از استفاده ایران از مزایای محدود شده توافق هسته ای دوران باراک اوباما نشده است، متحدان آمریکا هم اعتراضی به اقدام او علیه سپاه نکردند.

با نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری سال 2020 ایالات متحده، طرفداران رویکرد سختگیرانه تر علیه ایران برای فروپاشی کامل توافق هسته ای تلاش می کنند که متحدان آمریکا از جمله بریتانیا، آلمان و فرانسه سعی در زنده نگه داشتن آن دارند.

کروز در جلسه استماع روز چهارشنبه در کمیته روابط خارجی مجلس سنای ایالات متحده پومپئو را در این زمینه تحت فشار گذاشت و گفت: «تمدید معافیت ها می تواند به پیشروی ایران در دستیابی به تسلیحات هسته ای منجر شود. اعمال فشار حداکثری باید فشار حداکثری باشد.» پومپئو در پاسخ گفت که هنوز تصمیمی در این زمینه گرفته نشده است که این یعنی احتمال تمدید معافیت ها همچنان وجود دارد: «دوست دارم با شما در یک محیط طبقه بندی شده درباره این مساله صحبت کنم؛ این موضوع پیچیده است.» پومپئو در پاسخ به اظهارات کروز مبنی بر اینکه وزارت امور خارجه مانع از تحقق تمایل ترامپ به نابود کردن توافق هسته ای می شود، گفت: «ما 90 هزار کارمند داریم که احتمالا هر یک نظری متفاوت دارند.»

پایان همه چیز

دو نفر از افراد آشنا با شیوه تفکر دولت که خواستند نامشان فاش نشود، گفتند انتظار دارند معافیت ها تجدید شوند. یکی از این افراد گفت که سناتورهای جمهوری خواه هنوز هم در حال سبک و سنگین کردن مبارزات خود با ترامپ و پومپئو بر سر این مساله هستند. سخنگوی کروز چنین احتمالی را رد نکرد. بیلی گریبین گفت: «دولت ترامپ باید به عمل به توافق هسته ای از جمله معافیت های هسته ای و نفتی که وزارت خارجه اعطا کرده، پایان دهد و سناتور کروز از همه گزینه هایی که در اختیار دارد برای تحت فشار گذاشتن دولت ترامپ در این زمینه استفاده خواهد کرد.»

کارشناسان دیدگاه های متفاوتی درباره تمدید معافیت های هسته ای ایران دارند. دیوید آلبرایت رئیس موسسه علوم و امنیت بین الملل اینگونه استدلال می کند که لغو معافیت مربوط به مجتمع هسته ای بوشهر در خلیج فارس باید تمدید شود به این دلیل که سبب می شود ایران به جای غنی سازی، برای سوخت رآکتور خود اورانیوم خریداری کند. اما البرایت می گوید معافیت فردو از تحریم ها به دلیل اطلاعاتی که اسرائیل مدعی شده درباره برنامه هسته ای ایران به دست آورده، پیچیده تر است. او افزود اطلاعات افشا شده نشان می دهند که ایران فردو را تنها با هدف غنی سازی اورانیوم در سطح تسلیحاتی ساخته است: «موضع ایالات متحده باید تاکید بر تعطیلی فردو باشد. این تاسیسات بخشی از برنامه تسلیحات هسته ای بوده و برای برنامه تسلیحات هسته ای حفظ شده است.»

مقامات دولت اوباما که در تدوین توافق هسته ای نقش داشتند، می گویند لغو معافیت ها از تحریم های ایران تاثیری عکس خواسته دولت ترامپ خواهد داشت چراکه به خطر ساخت سلاح هسته ای توسط ایران می افزاید. جرت بلانک یکی از اعضای ارشد کارنگی اهدا برای صلح بین المللی و یکی از هماهنگ کننده های پیشین وزارت خارجه در زمینه برنامه هسته ای ایران گفت: «از دیدگاه منع گسترش تسلیحات هسته ای، این یک دغدغه جدی به شمار می رود. تصمیم به نادیده گرفتن آن صرفا برای نشان دادن دشمنی با ایران، دیوانگی است.»

منبع: بلومبرگ / مترجم: طلا تسلیمی