دلایل واقعی خروج امریکا از سوریه و راهکار مطلوب

اکبر قاسمی، سفیر پیشین ایران در اوکراین و رئیس اسبق دفتر حفاظت منافع ایران در مصر

دیپلماسی ایرانی: دلایل اعلام خروج  امریکا از سوریه را در روندها و گزاره های به هم پیوسته و متکامل می توان یافت:

اول 

ترامپ تنها هدفی را که مترصد بود که جزء اهداف اصلی باقی مانده خود همواره تاکید می کرد، چه در انتخابات و چه در آخرین باری که در دیدار با سران بالیتک در نیمه فروردین ماه امسال آن را یک بار دیگر به طور جدی مطرح کرد اما به علت دخالت گسترده لابی اسراییلی و با انگیزه تسهیل اهداف تل آویو در ضربه به نیروهای ایرانی در سوریه و با تامین مالی واشنگتن توسط عربستان  سعودی، ترامپ موضوع خروج نیروهای امریکا را به عقب انداخت ولیکن او همچنان مترصد فرصت تا خروج نیروها را از سوریه را به طور جدی به عنوان دکترین تجاری با صفر کردن هزینه ها، اجرا کند به همین خاطر همان روز درکاخ سفید تاکید کرد "من از سوریه خارج می شوم و نیروهای ما باید به کشور بازگردند. ما هفت تریلیون دلار درهفده سال گذشته هزینه کردیم و هیچ چیز به جز مرگ و نابودی ازسوریه نگرفتیم. این چیزی وحشتناکی است."

دوم 

بعد از سقوط هواپیمایی ایل ۲۰ روسیه  توسط اسرائیل در آسمان لاذقیه در مهر ماه به علت نگرانی اسرائیل از دست دادن برتر هوایی در هدف قرار گرفتن بیشتر نیروهای ایرانی و حزب الله عملا اسرائیل، امکان کارآمدی خود تا حل پرونده منازعه با مسکو را به علت استقرار چهار مجموعه از سامانه سیستم اس ۳۰۰ در سوریه از دست داد.

سوم 

دو بار تلاش نتانیاهو برای بازگرداندن آب رفته به جوی قبلی مسکو، یک بار بعد از دیدار سرپایی نتانیاهو با پوتین در پاریس و بار دیگر درتماس تلفنی نتانیاهو با پوتین درهفته گذشته که این رایزنی ها موجب گسیل دو هئیت کارشناسی اسرائیل، یکی هئیت معاون دبیرکل وزارت امور خارجه، آقای ابار و دیدار دوم دیدار هالیوا، رئیس اداره عملیاتی ستاد کل ارتش اسرائیل به مسکو و دیدار با همتایان روسی خود در هفته قبل شد که موضوعات اختلافی شامل موضوع تعیین مقصر و نحوه پرداخت خسارت هواپیمای ساقط شده و تعیین موضوع سازوکارهای اختلافی مناطق مورد هجوم نیروی هوایی تلاویو درسوریه بود که برابر ارزیابی طرف روس تاکید بر هیچ گونه حمله به مثلث طرطوس حمص و دمشق در محدوده پوشش اس – ۳۰۰ و همچنین پرداخت تاوان هواپیما که نحوه حل آن را به دیدار حضوری پوتین و نتانیاهو احاله کردند. بنابراین امیدهای نتانیاهو برای حل و فصل این امر و امکان هدف قرار دادن نیروهای ایرانی و متحدین از دست تل آویو خارج شد.  

چهارم 

تل آویو با انعقاد قرارداد توسعه و سرمایه گذاری فن آورهای نوین با واگذاری بندر حیفا به چینی ها موافقت کرد و علیرغم مخالفت شدید پنتاگون با آثار مخرب این امر که موجب دسترسی های پکن به امکانات بندری و تضعیف حضور پایگاه امریکایی ها خواهد شد همین امر در پرتو چالش اصلی بین امریکا و چین، مولفه های تشدید جرقه تصمیم گیریهای از نوع تصمیم ناگهانی ترامپ را موجب شده است، تلاشهای نتانیاهو در روز دوشنبه درگفت وگو با ترامپ و پمپئو به نتیجه نمی رسد و ترامپ سه شنبه آخرین اهداف سه گانه حضور امریکا شامل (داعش، حفظ تمامیت ارضی، خروج نیروهای ایران) را که از زبان جفری نماینده ویژه امریکا در سوریه قبلا اعلام شده را با توئیت خود که تنها هدف امریکا شکست داعش بوده و حاصل شده را مطرح و عملا خط بطلان به اهداف مسئول پرونده می کشد. 

پنجم 

در مبحث روابط ترکیه و امریکا، فشار اردوغان بر فاصله گرفتن نیروهای امریکا از پایگاه های کردی برای حمله آنکارا به نیروهای قسد در شمال سوریه و خارج کردن شهرهای عرب نشین از دست آنها همچون منبج و دیرالزور خیلی زیاد شده بوده تا جائی که در هفته گذشته در تماس تلفنی اردوغان با ترامپ، رئیس جمهوری امریکا در مباحث فیمابین دو رهبر، به طور ناشیانه ای ترامپ ابتدا موافقت به حمله را به آنکارا داده و بعد با دخالت پنتاگون آن را لغو کرد که سخنگوی واخ امریکا نیز مجبور به اصلاح این امر می شود و در نهایت ترامپ نیز مابه ازای این خروج از منطقه کردی را با فروش مجموعه های پاتریوت به آنکارا که اردوغان قبل ازاین، قول خرید اس ۴۰۰ آن را نیز به پوتین داده بود، نهایی می کند.

ششم 

سفر ناگهانی عمر البشیر در واقع به عنوان نماینده جناح وابسته به عربستان و امارات حامل پیام امتیازگیری آنها از روغنی که آنها از خلال لابی ها در واشنگتن به دست آورده بود که به زودی ریخته می شود، یعنی خروج نیروهای امریکا از شرق فرات و بهتر است که توسط بشیر این روغن را خرج منافع ریاض و جای پای آینده و ترمیم وجهه آنها در کسب امتیاز از دمشق کنند. 

هفتم 

بازی دمیستورا مبنی بر اینکه همچنان روی ۵ کاندیدای که او اصرار داشت به عنوان شخصیتهای لیست جامعه مدنی وارد لیست اعضای کمیته تدوین قانون اساسی شده با مقاومت مسکو در آخرین لحظات با آنها مخالفت شد و عملا موجب بی نتیجه ماندن اجلاس وزرای امور خارجه سه کشور در ژنو در روزهای آخر عمر سیاسی دمیستورا شد. هرچند این مانع تراشی، خاستگاه امریکا، انگلیس و فرانسه برای ناموفق قلمداد کردن بازی بدون حضور واشنگتن باید ثبت می شد.

هشتم 

هرچند نشان می دهد که ترامپ برای اعلام خروج عجله زیادی داشته است که این عجله با فشارها و مخالفتهای جدید جناح اسرائیلی در کنگره و جناحهای عربی و انگلیسی و فرانسوی در اداره امریکا نیز مواجه خواهد شد اما او بعید است دیگر این تیر رها شده را مجددا به علت اولویت دادن به دکترین تجاری خود در داخل امریکا بخواهد به کمان برگرداند.

نهم 

ترامپ در چارچوب مجموعه پروندهای هزینه ساز مالی و سیاسی متعددی که از سال آینده به ویژه بعد از رویارویی اصلی با دموکراتها در مجلس نمایندگان، با آن مواجه خواهد بود و در پرتو اخبار نگران کننده مبنی بر شروط و اصرار طالبان در مذاکرات  خلیل زاد با گروه های مختلف طالبان مبنی بر ضرورت عقب نشینی نیروهای امریکا در خلال شش ماه از افغانستان در ازای ضمانت پذیرش آتش بس برای خروج از افغانستان را بدهند، بهترین تصمیم ترامپ بر این استوار شده که دو تصمیم عقب نشینی و بار سنگینی را که این موضوع دارد را به سال آینده منتقل نکند، بنابراین ترامپ را وادار به اعلام دیدگاه باطنی خود در مورد خروج نیروهای امریکایی قبل از شروع سال جاری میلادی و اعلام خبر آن در ایام اعیاد کریسمسشان برای خانواده شان به عنوان عیدی به افکار عمومی امریکا و سفر احتمالی سرزده هفته آینده او به کابل، بهترین موقعیت در راستای راهبرد "امریکا اول" ارزیابی می شود.

دهم 

برهم صالح در قامت دو مسئولیت ریاست جمهوری عراق و نمایندگی مجموعه کردی و در پرتو شامه سیاسی زیرکانه ای که او از آن برخوردار است، سفر قریب الوقوع خود را به دمشق طراحی کرده تا از خلال آن ضمن مشروعیت به حاکمیت اسد و در فضای خلاء به وجود آمده در شرق فرات و شمال سوریه، رایزنی های لازم را با هدف تامین منافع هرچه بیشتر عراق و اکراد را متبلور کند.

نتیجه گیری:

رویکرد سنجیده جمهوری اسلامی ایران در پرتو سفر جناب آقای دکتر روحانی به آنکارا و اجلاس راهبردی دو رئیس جمهوری در روز پنج شنبه، همچنان می تواند ادامه رویکرد سازنده جمهوری اسلامی ایران در محور سه جانبه (جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و روسیه) و دوجانبه (جمهوری اسلامی ایران و ترکیه) را با هدف جستجو کردن رهیافتهای جدید در سایه خروج امریکا در سوریه که در درجه اول هرچه زودتر حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه را نسبت به برون رفت ۷ ساله جنگ خانمانسوز سوریه فراهم کرده و درجه دوم راه مفاهمه و درک مسئولانه آنکارا در جهت تعامل خردورزانه همه بازیگران موثر به سمت صلح و آرامش و حل نقاط ناچیز باقی مانده در مناطق ادلب و اطراف آن که فاقد حاکمیت در سوریه بوده را با تعامل سازنده و تحرک همه همسایگان به سوی پروسه درایت آمیز برقراری آرامش و بازسازی سوریه و برگزاری کمیته قانون اساسی و تقویت فضای منطقه ای مسالمت آمیز با تشریک مساعی جمعی برای شکل گیری همکاری های اقتصادی در سوریه و دربرگیرنده منافع راهبردی سه کشور در حل بحران سوریه را با  مداقه کاملی محقق کنند.

همزمانی اجلاس  راهبردی با اعلام خروج امریکا را به فال نیک گرفته و به عنوان فرصت طلایی فراروی سه کشور و با تبلور حکمت و درایت رهبری سه کشور آن را غنیمت شمرده و سازوکار تفاهم با آنکارا برای خروج نیروهای خارجی طرفدار آنکارا را در ادلب تسهیل کنند.

در بخش داخلی به همه نخبگان و مقامات کشوری و لشکری توصیه می شود فضای فعلی سوریه، هنوز لغزنده و ناپایدار بوده و نیاز به مراقبت و کنترل سنجیده و عقلایی و صیانت از دستاوردهای زحمات به دست آمده ناشی از فداکاریهای شهدا و جانبازان در مبارزه با داعش داشته و به علت پیچیدگی متنوع بر روند تحولات سیال آن توصیه می شود تا روشن شدن افقها از هر گونه اظهارات زودهنگام اجتناب شده تا فقط مراجع رسمی بر اساس مصالح کشور امور را مورد مدیریت قرار دهند.