هشدار وزیر خارجه بریتانیا درباره جرقه جنگ جهانی در خاورمیانه

نویسنده: پاتریک وینتور

دیپلماسی ایرانی: جرمی هانت در اولین سفر خود به ایران به عنوان وزیر امور خارجه بریتانیا هشدار داد که خاورمیانه به مثابه جعبه مواد محترقه است و اتفاقات کوچک می توانند هر لحظه جرقه ای ایجاد کنند و فاجعه بیافریند. 

سفر هانت به تهران اولین سفر یک وزیر امور خارجه اروپایی از زمان اعمال مجدد تحریم های مربوط به صادرات نفتی ایران از اوایل ماه جاری میلادی توسط ایالات متحده به شمار می رود و با هدف ترغیب تهران به حمایت از برنامه بریتانیا برای صلح یمن و خودداری از خروج از توافق هسته ای سال 2015 با غرب به رغم ناتوانی آشکار اروپا برای دور زدن تحریم های آمریکا صورت گرفته است. 

هانت همچنین برای آزادی نازنین زاغری راتکلیف، دوتابعیتی بریتانیایی-ایرانی تلاش می کند. او پس از گفت و گو با محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، به طور خصوصی با خانواده زاغری-راتکلیف ملاقات و حتی درخواست برای دیدن نازنین در زندان را مطرح کرد، اما مقامات ایران این درخواست او را رد کردند. هانت به گاردین گفت: «اگر ایران می خواهد کشوری پذیرفته شده در جهان باشد، نمی تواند افرادی مانند او را زندانی کند. این کار اشتباه است. اگر رویکرد و سیاست ایران استفاده از دو تابعیتی ها به عنوان ابزار و اهرم فشار دیپلماتیک باشد، پیامدهایی برای ایران وجود خواهد داشت.» هانت که امیدوار بود بتواند با مقامات ارشد وزارت دادگستری ایران در این زمینه دیدار کند، گفت همتای من در وزارت امور خارجه سرنوشت او را تعیین نمی کند: «افرادی که من با آنها گفت و گو کردم، این مساله را به مقام معظم رهبری گزارش خواهند داد؛ اما دستگاه قضایی و نظامی هم مستقلا به مقام معظم رهبری گزارش می دهند و از این رو، این مساله خارج از کنترل افرادی است که من با آنها گفت و گو می کنم.»

ایالات متحده دور جدید تحریم های اقتصادی شامل تحرم صادرات نفتی ایران را از اوایل ماه جاری اعمال کرده تا ایران را به مذاکره مجدد درباره توافق هسته ای وا دارد. هانت می گوید منطقه اکنون به جعبه مواد محترقه تبدیل شده است: «ما مساله تحریم ها را داریم. رقابت منطقه ای بین عربستان سعودی و ایران هم وجود دارد که خطرناک و خطرناک تر می شود و به یک جنگ نیابتی انجامیده است. نگرانی های اسرائیل هم مطرح است. اگر همه اینها با هم جمع شوند، آنچه حاصل می شود مخاطره آغاز یک جنگ جهانی در خاورمیانه است؛ هر اتفاق کوچکی می تواند زنجیره ای از اتفاقات در پی داشته باشد که نهایتا عواقبی وحشتناک خواهند داشت.»

هانت این اظهارات را از سفارت بریتانیا بیان می کرد؛ جایی که سه رهبر متحد جنگی یعنی چرچیل، استالین و روزولت 75 سال پیش برای ریختن طرح پیروزی بر آلمان نازی دیدار کرده بودند. هانت تاکید کرد که بریتانیا نفوذ خود را در خاورمیانه حفظ کرده است و افزود: «ما یک قدرت کهن در خاورمیانه نیستیم، ما یک مهره قابل توجه هستیم.» وزیر امور خارجه بریتانیا به اینکه طرح صلح پیشنهادی از سوی کشورش بتواند به جنگ داخلی در یمن پایان دهد، امیدوار است و در این زمینه قطعنامه ای را در سازمان ملل متحد مطرح کرده که امکان آغاز مذاکرات صلح در استکهلم در پایان ماه جاری میلادی را فراهم آورده است.

هانت اعتراف کرد که جلسه هفته گذشته او با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، در ریاض در همین زمینه «دوستانه اما دشوار» بوده است؛ او همچنین گفت که برای ممانعت از یک فاجعه انسانی، دو طرف درگیر در یمن باید امتیازاتی قائل شوند. مجموعه ای از عوامل از جمله خستگی از جنگ، قحطی و فاجعه دیپلماتیک مربوط به دست داشتن یک گروه از مقامات سعودی در قتل جمال خاشقجی ستون نویس واشنگتن پست، سبب شده اند که عربستان در جنگ در یمن عقب نشینی کند.

هانت گفت حقیقت این است که متن قطعنامه سازمان ملل متحد برای عربستان سعودی با چالش هایی همراه است. او افزود اگرچه عربستان و نه ایران، شریک راهبردی بریتانیا در خاورمیانه باقی مانده، اما اقدامات ریاض اعتماد لندن را سلب کرده است. هانت تاکید کرد که تحقیقات سعودی درباره مسئولان اصلی قتل خاشقجی می تواند دیدگاه بریتانیا را به عربستان به کلی تغییر دهد، اما در عین حال از محکوم کردن مستقیم بن سلمان در این پرونده خودداری کرد و گفت: «ترک ها گفته اند که هنوز مدرک نهایی (دال بر محکومیت بن سلمان) را ندارند و من هیچ چیزی ندیده ام که با این دیدگاه مغایرت داشته باشد.»

هانت همچنین با اعلام اینکه در زمینه توافق هسته ای ایران با رویکر آمریکا مخالفت است، گفت واشنگتن به ناگاه تصمیمش را عوض کرده، اما این بدان معنا نیست که متحدانش نیز باید به طور خودکار تصمیم خود را تغییر دهند.

ظریف گفت تحریم های آمریکا تنها سبب می شوند که ایران مصمم تر شود، اما در عین حال اذعان داشت که این تحریم ها به عامه مردم که با اقتصادی آسیب دیده از تورم بالا، سقوط نرخ ارز ملی و افزایش نرخ بیکاری درگیر هستند، ضربه شدیدی می زند. ظریف همچنین عتراف کرد که همه طرف ها- ایران و اروپا- از سرعت کند اجرای تدابیر مقابله جویانه اروپایی با تحریم های ایران که با هدف احیای ارتباطات تجاری صورت می گیرند، نا امید شده اند.

اروپا تاکنون در یافتن ابزارهایی برای محافظت از شرکت های اروپایی در ارتباط با ایران از تاثیرات تحریم های ایالات متحده، موفقیتی نداشته است. این در حالی است که افزایش تجارت با اروپا یکی از انگیزه های اصلی ایران در امضای توافق هسته ای در سال 2015 بوده است. 

هانت گفت همچنان به گفت و گو با ایران برای یافتن راهی برای توقف رقابت گسترده بین تهران و ریاض و ممانعت از تبدیل این رقابت ها به نمونه جدیدی از جنگ ایران و عراق، امیدوار و معتقد است که همه کشورهایی که در منطقه نفوذ دارند، باید به همین مساله بیاندیشند.

منبع: گاردین / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34