روابط ترکیه و آمریکا در زمان آشفتگی

جان اس ون اودنارن

دیپلماسی ایرانی: هنری بارکی، کارشناس مطالعات خاورمیانه و استاد روابط بین الملل در دانشگاه لیهای، با لحنی طعنه آمیز در مورد رجب طیب اردوغان گفت: "کنترل وی بر دستگاه های دولتی آنقدر کامل است که احتمالا در مورد نوع دستمال کاغذی مصرفی دانشگاه ها هم نظر می دهد." این موضوع گفت وگو های اخیر بر سر روابط آمریکا و نرکیه در مرکز نشنال اینترست بود، ترکیه ای که با تسلط مستبدانه اردوغان، درگیر مشکلات داخلی و چالش های خارجی شده است. بارکی مستقیما هدف این خوی دیکتاتوری اردوغان قرار گرفته است. ترکیه او را متهم به دست داشتن در توطئه کودتا نافرجام سال 2016 کرده است. در واقع، بارکی در آن زمان در یک کنفرانس علمی در ایران حضور داشت، اما این اتهام ناحق نشان می دهد که اردوغان به شدت فرد متوهمی است.

این بحث و گفت وگو، در 4 اکتبر، با مدیریت جفری کمپ، مدیر ارشد برنامه های امنیتی منطقه ای در مرکز نشنال اینترست، برگزار شد. بیشتر این گفت وگو بر رفتار داخلی و بین المللی اردوغان متمرکز بود چون به عقیده بارکی، "ترکیه تبدیل به یک رژیم پوپولیست تک نفره شده است." او تأکید کرد که پس از کودتای نافرجام، اردوغان کنترل خود را بر همه نهادهای اصلی از جمله مجلس، قوه قضاییه، ارتش و نظام آموزشی، افزایش داده است. آزادی مطبوعات از بین رفته است. تعداد زندانیان خبرنگار در ترکیه اکنون بیش از هر کشور دیگری حتی چین و مصر است.

بارکی خاطر نشان کرد: "بزرگترین و مهمترین چالش پیش روی اردوغان، اقتصاد است." ترکیه با رکود اقتصادی با نرخ تورم 25 درصد روبه رو است و حتی در خوش بینانه ترین حالت، پیش بینی شده است که تولید ناخالص داخلی در سال 2019 به 3 درصد کاهش پیدا خواهد کرد. او گفت: "از آن جایی که اطرافیان اردوغان، بله قربان گوی او هستند" احتمالا به عمق شرایط بغرنج اقتصادی ترکیه پی نبرده است. به عنوان مثال، اردوغان داماد کم تجربه اش، برات آلبایراک، را اخیرا به سمت وزارت دارایی، گماشته است.

همکار بارکی، استیون کوک، به این نکته اشاره کرد که اردوغان افکار عمومی را با گفتن اینکه "ترکیه به خاطر صلاحیت و توانایی هایش یک قدرت بزرگ است" به بازی گرفته و در مجمع عمومی سازمان ملل گفته است که "دنیا یزرگتر از تنها پنج کشور است" (پنج عضو شورای امنیت سازمان ملل). در این راستا، اردوغان می خواهد ترکیه را تبدیل به یک قدرت اصلی منطقه ای کند، اما شرایط پیچیده تر از این حرف ها است. پیروزی محتمل الوقوع اسد در سوریه، کاهش فشار های ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا و متشنج شدن روابط با آمریکا، چالش های اصلی هستند.

با این وجود، کوک اذعان کرد که رویکرد همه جانبه اردوغان در سیاست خارجی، دستاوردهای مثبتی هم داشته است که یکی از آنها پیدا کردن "روابط کاری" با روسیه است، مسئله ای که در زمان جنگ سرد، خوش آیند مسکو و آنکارا نبود. به علاوه، اروپا به دلیل ترس از فروپاشی اقتصاد ترکیه، فشار زیادی بر آن نمی آورند (بیشترین بدهی ترکیه به بانک های اروپایی است).

اختلافات شخصی بین پرزیدنت دونالد ترامپ و رجب طیب اردوغان روابط این دو کشور را متشنج کرده است. از دید کوک این اختلافات ریشه در مسائل ساختاری مانند منافع و ارزش هاس متضاد دارد. ترکیه علی رغم دشمنی که با اسد دارد، از حمایت های آمریکا از نیرو های کرد سوریه خشمگین است. کرد های سوریه با نیرو های کرد ترکیه در ارتیاط هستند، گروهی که ده ها سال است با دولت ترکیه به خاطر رسیدن به استقلال در نزاع است و از دید آنکارا یک گروه تروریستی به حساب می آیند. مذاکرات ترکیه با روسیه برای خرید سیستم موشکی  S-400 باعث عصبانیت سایر اعضا ناتو از جمله امریکا شده است. همچنین کمک نهادهای مالی ترکیه به ایران برای دور زدن تحریم ها نیز واشنگتن را خشمگین کرده است. در نهایت، از نظر کوک، آمریکا نیز مانند اسرائیل و عربستان، نگران حمایت ترکیه از گروه های تندرو در غزه و سایر مناطق است.

علی رغم داشتن روابط نزدیک با روسیه و اختلافات عمده با آمریکا بارکی ابراز تردید کرد که ترکیه بخواهد ناتو را ترک کند و گفت:" تا زمانی می توانید روابط نزدیک با روس ها داشته باشید که ناتو از شما حمایت کند،" با این حال، کوک هشدار داد که اگر اردوغان سیستم موشکی  S-400 را بخرد، بیش از پیش در ناتو منزوی خواهد شد.

قطعا، شخصیت سرسخت ترامپ و اردوغان موجب متشنج شدن روابط شده است، اما در نهایت تنش های دوجانبه عمیق تر می شود. همان طور که کوک اشاره کرد، این اختلاف بین دو متحد دیرین، بر سر مسائل ساختاری است و فراتر از اختلافات شخصی است.

منبع: نشنال اینترست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33