جنگ نمادین ریاض- واشنگتن

نویسنده: بهاره سلطان پور، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی: جمال خاشقجی، روزنامه نگار منتقد دولت عربستان از دوم اکتبر، از زمان ورود به کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، تاکنون ناپدید شده است و هیچ گونه خبری از وی در دست نیست. او برای کارهای اداری مربوط به ازدواج با نامزد ترکیه ای خود وارد کنسولگری عربستان شده بود.کنسولگری عربستان ادعا می کند که در آن روز هیچ کدام از دوربین هایی اطراف کنسولگری روشن نبوده است. خاشقچی 59 ساله، بیش از یک سال بود که به شکل تبعید در واشنگتن زندگی می‌کرد. رسانه های ترکیه ای چند روز بعد از این اتفاق اعلام کردند 15 مامور از طرف مقامات عربستان سعودی  در همان روزی که خاشقجی وارد کنسولگری شده، آنها هم وارد ترکیه شدند و بعد از قتل خاشقجی به عربستان برگشتند. چندین نماینده در مجلس آمریکا از جامعه اطلاعاتی این کشور درخواست کردند اطلاعاتی را در رابطه با ناپدید شدن این روزنامه نگار منتشر کنند. علاوه بر افکار عمومی آمریکا و نمایندگان مجلس این کشور، اتحادیه اروپا هم خواستار تحقیق شفاف درباره پرونده خاشقجی شد. 

ویل اینبودن در سایت فارین پالیسی نوشت :«هنوز هیچ چیز تایید نشده است، امیدهای باقی مانده برای پدیدار شده دوباره جمال خاشقجی با بالا رفتن این احتمال که شاهزاده بن سلمان، ولیعهد عربستان، دستور قتل او را صادر کرده است، کمرنگ تر می شود. اگر او مرده باشد، قتل او هتک حرمت از حمایت های ایالات متحده از خاندان سلطنتی و عملی شنیع است. خاشقجی نه تنها صدایی مسئول و مسالمت آمیز بود، بلکه به عنوان ساکن ایالات متحده، تحت حمایت غیر رسمی (دو فاکتو) ایالات متحده قرار داشت. ربودن او در خاک ترکیه – یکی از متحدان ناتو – تنها بی شرمی دسیسه سعودی علیه وی را بیشتر به رخ می کشد».

وی ادامه داد:« چالش پیش روی ایالات متحده این است که چطور با خشم مناسب پاسخ دهد و چطور از ابزار تلافی جویانه موثر علیه ریاض بهره گیرد، بدون آنکه تمام رابطه ایالات متحده و سعودی را برهم بزند و به بسیاری دیگر از منافع منطقه ای ایالات متحده لطمه وارد کند. ایالات متحده باید به دنبال ابزارهای تلافی جویانه ای باشد که هزینه ای واقعی بر دوش ریاض بگذارد.»

الدار ممدوف نیز در لوبلاگ می نویسد:«اگر چه ناپدید شدن خاشقجی، که احتمالا زیر سر عوامل سعودی است، باعث زیر سوال رفتن ماهیت رژیم سعودی در واشنگتن شده، پارلمان اروپا مدت ها است در مورد نقض حقوق بشر آل سعود، هم در داخل و هم خارج از پادشاهی صحبت می کند. بنابراین، با توجه به سابقه رژیم سعودی، آنچه بر سر جمال خاشقجی آمد باعث تعجب سیاست مداران اروپایی نشد. سوال این است که قتل احتمالی یک روزنامه نگار شناخته شده بالاخره توانست کاری که بمباران بی رحمانه هزاران یمنی نتوانست انجام دهد، محقق کند – ریاض تاوان اقدامات بی خردانه اش را بپردازد. برخلاف آمریکا که تصویب تحریم ها فرایندی طولانی است، اگر شورا اتحادیه اروپا تصمیم بگیرد، تحریم ها اعمال خواهند شد.»
وی ادامه داد: «اکنون وظیفه اتحادیه اروپا است تا پیگیر مسائل حقوق بشر در دنیا باشد. علی رغم پیش قدمی تحسین آمیز سناتور های آمریکایی در اعمال تحریم ها علیه ریاض، پرزیدنت دونالد ترامپ، این تصمیم را تبدیل به قانون نخواهد کرد. وقتی در این باره از او سوال شد، او بی رحمانه مسئله حقوق بشر در عربستان را نادیده گرفت چون مانعی بر سر راه فروش سلاح به این رژیم است. سلاح هایی که برای کشتار شهروندان یمنی، از جمله کودکان به کار می رود. این رفتارش دقیقا مانند سیاست های خارجی غیر اخلاقی اش و تحسین آشکار او از مردان قدرتمندی مانند محمد بن سلمان است. این رفتار ترامپ، ضرورت این کار را که اتحادیه اروپا قدم پیش بگذارد را بیشتر می کند. اتحادیه اروپا باید نشان دهد که رهبری حمایت از حقوق بشر و اصول اخلاقی را بر عهده دارد.»

عربستان حدود 3 سال است که تحت سلطنت بن سلمان جوان اداره می شود. بن سلمان بسیار تلاش کرده تا رفتارهای محافظه کارانه حکومت آل سعود را از خود نشان ندهد. گرچه او در مسائل حقوق زنان اقداماتی انجام داده است اما اقداماتی از قبیل قطع روابط با قطر، اخراج سفیر کانادا از ریاض، جنگ نظامی در یمن و ... باعث شده او هم مانند پدرش سلمان بن عبدالعزیز، رویکرد محافظه کارانه ای از خود نشان دهد. از زمان سلطنت بن سلمان ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا همواره از او حمایت کرده چنان چه در اولین دیدار ترامپ، ولیعهد جوان عربستان را دوست خود خطاب کرده است. اما از زمانی که خاشقجی ناپدید شده است، بسیاری از تحلیلگران روابط بین الملل معتقدند رابطه بین ریاض و واشنگتن محدود می شود و یا حتی آمریکا عربستان را در بخش های اقتصادی تحریم می کند. اما چنین موضوعی بعید به نظر می رسد. ترامپ اعلام کرده اگر سعودی ها در پرونده خاشقجی نقشی داشته باشند واشنگتن علیه ریاض اقداماتی انجام می دهد. اما به نظر می رسد، منظور ترامپ از اقدام تحریم عربستان نیست. چون ترامپ همان گونه که گفته نمی خواهد فرصت های شغلی که تازه در آمریکا به وجود آورده است، از دست برود. اما به طور جد این اقدامات نمادین خواهد بود. اقداماتی که فقط به دلیل راضی کردن افکار عمومی واشنگتن و درخواست نمایندگان مجلس انجام می شود. چون نه ترامپ می تواند متحد استراتژیک خود را در خاورمیانه از دست بدهد و نه عربستان می تواند بدون سلاح های آمریکایی از خود محافظت کند!