درهای نیمه‌باز دیپلماسی از نگاه محمد جواد ظریف

رابین رایت

دیپلماسی ایرانی: من از سال 1987 برای پوشش خبری به مجمع سالانه سران سازمان ملل می روم، زمانی که آیت الله سید علی خامنه ای به عنوان نخستین رئیس جمهور ایران از زمان انقلاب 1979 در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرد. اینک او رهبر معظم ایران است. چهار رئیس جمهور ایران در این گردهمایی ها شرکت کرده اند، برخی از آنها چندین بار به اینجا آمده اند. آنها اغلب در نشست با  مقامات سابق کاخ سفید و وزارت امور خارجه در دولت های قبلی – دموکرات و جمهوری خواه – اعضای سابق کنگره و همین طور اعضای اتاق های فکر و روزنامه نگاران شرکت داشته اند.

در جریان سخنرانی حسن روحانی در سازمان ملل از خود پرسیدم از زمانی که دوران ریاست جمهوری او به دلیل مناقشه با ایالات متحده به خطر افتاده او چقدر نسبت به فشارهای بین الملل آسیب پذیر شده است.

روسای جمهوری قبلی، از جمله محمد خاتمی و علی اکبر هاشمی رفسنجانی به دلیل خوش و بش با واشنگتن توسط رقبای سیاسی خود مواخذه شدند. خاتمی که دو دهه پیش پیشنهاد داده بود "دیوار بی اعتمادی" فرو بریزد اینک از مسافرت به خارج از کشور محروم است؛ حق صحبت کردن علنی را ندارد و مطبوعات ایرانی امکان نقل قول از او را ندارند.

رفسنجانی که در دهه 1980 میلادی برنامه سلاح در برابر آزادی گروگان را اجرا کرد و در دهه 1990 برای اعلام آشتی جویی پیشنهاد بزرگ ترین قرار داد نفتی را به شرکت آمریکایی کونوکو داد، از حضور در انتخابات ریاست جمهوری سال 2013 محروم شد و دو تن از فرزندان اش (یکی عضو سابق مجلس ایران) زندانی شدند. حتی محمود احمدی نژاد اصولگرا نیز صلاحیت اش برای دور بعدی انتخابات تایید نشد و یکی از معاونان اش به دلیل فساد و اقدام علیه امنیت ملی مجرم شناخته شد.

تحریم های تازه ایالات متحده باعث شده تا کمپانی های بزرگ بین المللی – توتال فرانسه، زیمنس آلمان و دنیلی ایتالیا امسال از بازار ایران خارج شوند. واحد پول ایران دو سوم ارزش خود را در طی شش ماه از دست داد، در ماه گذشته در یک دوره 4 روزه ریال یک چهارم ارزش خود را از دست داد. در ماه دسامبر و ژانویه تظاهرات علیه وضعیت اقتصادی در تمام سی و یک استان ایران، به جز یک استان، برگزار شد.

دوازده گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی که بر برنامه هسته ای ایران نظارت دارد، سازگاری ایران با برنامه جامع اقدام مشترک را تایید کرده است. پنج قدرت جهانی که پای این قرارداد را امضا کرده اند نیز به آن پایبند مانده اند: بریتانیا، چین، فرانسه، روسیه و آلمان.

در جریان نشست سازمان ملل، اتحادیه اروپا اعلام کرد برای دور زدن تحریم های تازه ایالات متحده، نهاد مالی تازه ای تاسیس کرده است که تراکنش های مالی با ایران را تسهیل می کند – این اقدام می تواند سلطه ایالات متحده بر نظام بین المللی مالی را به چالش بکشد. فدریکو موگرینی، هماهنگ کننده ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا در دیدار با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران گفت درهای این نهاد به روی دیگر شرکا در جهان باز است.

روز شنبه، وقتی که روحانی به تهران بازگشته بود، من دو بار با ظریف که تحصیل کرده ایالات متحده است دیدار کردم.

ظریف به من گفت: "ما در دنیای احتمالات زندگی می کنیم. پس هیچ چیز ناممکن نیست، اما باید منتظر بمانیم. اول از همه ما عصبانی نیستیم. حالا اگر قرار است راه حلی پیدا شود، باید آن را روی آن چه همین حالا داریم بنا کنیم. منظورم این است که شما فیلم "50 قرار نخست" را به خاطر دارید، که همه چیز مثل روز اول انجام می شد. ما نمی توانیم این کار را انجام دهیم. غیر ممکن است. لازم است رابطه ای داشته باشید که بر بنیان هایی بنا شده باشد. و ما سندی داریم – توافق هسته ای – که صد و پنجاه صفحه است. سند دو صفحه ای نیست." اشاره او به توافق دو صفحه تی پرزیدنت ترامپ با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی است که در نشست این دو در ماه ژوئن امضا شد.

از او پرسیدم: پس درهای دیپلماسی هنوز نیمه باز است؟

ظریف پاسخ داد: "من چشم انداز مذاکرات را رد نمی کنم، شرایطی برای آن لازم است و آن قابل اطمینان بودن است." او افزود: "قابل اطمینان بودن با قابل اعتماد بودن تفاوت دارد. قابل اطمینان بودن یعنی اینکه وقتی چیزی را امضا کردی پای آن بایستی. عبارتی لاتین در مباحث روابط بین الملل داریم که می گوید معاهدات باید اجرا شوند. در غیر این صورت همه چیز فرو می پاشد.  ما منتظر قدری واقع گرایی (از سوی آمریکا) می مانیم."

منبع : نیویورکر / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33