ترکیه بزرگترین ناقض تحریم های ایران خواهد بود

نویسنده: ریوا گوجان

دیپلماسی ایرانی: لیر دچار سقوط آزاد شده و شرایط اقتصادی ترکیه در چند ماه گذشته به طور فزاینده به وخامت گراییده است. در چنین شرایطی، این سوال مطرح می شود که چرا رئیس جمهوری کشوری با اقتصادی 850 میلیارد دلاری، در اقدامی بی محابا سرمایه گذاران کاملا منطقی را دشمن کشور می خواند، آنها را به توطئه در پایتخت های مالی متهم می کند و به فرار بیشتر سرمایه و آسیب بیشتر به اقتصاد دامن می زند؟ و چرا از وجه المعامله خود در برابر تحریم های آمریکا به قیمت تثبیت ارزش لیر، استفاده نمی کند؟

ترکیه یک مرتبه دیگر هم با طوفان شدید اقتصادی دست و پنجه نرم کرده و برای حل ماجرا به آغوش صندوق بین المللی پول پناه برده است. اما همزمان با این تحول در فضای اقتصادی، کشور از نظر اقتصادی هم نقطه عطفی داشت: حزب عدالت و توسعه در انتخابات سال 2002 پیروز شد و سازمانی اسلامی اکثریت کرسی ها را به دست آورد. علت این پیروزی عمدتا کاریزمای سیاستمداری ستیزه جو و مومن از استانبول بود. اردوغان در دوره ای که شهردار استانبول بود و در سال 2003 که به عنوان نخست وزیر ترکیه انتخاب شد، همواره با شور و هیجان مردم را با وعده های اصلاحات اقتصادی و مبارزه با فساد و گسترش بردباری اسلامی دچار توهم ساخت. ترک ها هم که از تورم بالا و سوء مدیریت اقتصادی دولت قبلی به ستوه آمده بودند، تغییر را با آغوش گشوده پذیرفتند. در سال های 2002 تا 2007 رشد تولید ناخالص داخلی ترکیه به حدود 7 درصد رسید.

اکنون برای درک مقاومت غیرمنطقی اردوغان در برابر تشدید سیاست های پولی و مالی، لازم است به یاد داشته باشیم که او دودمان سیاسی خود را در عصر رشد اقتصادی قابل توجه ساخته و جدایی از الگوی اقتصادی که او را به موفقیت رسانده، برایش دشوار است. فضای اقتصادی آن زمان با نرخ پایین بهره، رشد مصرف گرایی، ورود سرمایه به کشور و پروژه های سنگین عمرانی تحت حمایت دولت تعریف می شد. شرایط اقتصادی بود که امکان ایجاد شبکه ای از اتحادهای سیاسی را برای اردوغان فراهم آورد. پرچم مبارزه با فساد هم که در زمان روی کار آمدن با هیجان می چرخاندش، به تدریج به ابزاری برای از بین بردن چالش های سیاسی تبدیل شد.

دامن زدن به آتش ملی گرایی

اردوغان وقتی در برابر نرخ بهره «شیطانی» اعلام جنگ می کرد و دلار، یورو و طلا را «گلوله ها، توپ ها و موشک ها» در جنگی علیه ترکیه می خواند، هدفش تحریک پارانویایی بود که در معاهده سور 1920 ریشه داشت؛ معاهده ای که در زمان جنگ جهانی اول بین نیروهای پیروز متفق (روسیه، بریتانیا و روسیه) با امپراطوری عثمانی امضا شد. سندورم سور که امروز هم نشانه هایی از آن در سیاست های ترکیه عیان است، همیشه این توهم را در پی دارد که نیروهایی از خارج قصد آسیب رساندن به ترکیه را دارند. حتی بسیاری از ترک های تحصیل کرده که از اردوغان دل خوشی هم ندارند، تحت تاثیر تبلیغات درباره حمله اقتصادی خارجی با ترکیه قرار می گیرند و اقدامات منطقی همچون تلاش برای فروش لیر و رو آوردن به دارایی های با ثبات تر را محکوم می کنند. اقدامات ترامپ در اعمال تحریم علیه آنکارا در واکنش به خودداری اردوغان از آزاد کردن اندرو برانسون، کشیش آمریکایی که در ترکیه در حبس خانگی به سر می برد هم این پارانویا را تشدید کرده است. ترامپ ناخواسته اعتبار اردوغان را در ترکیه بیشتر کرده است. اردوغان به تازگی یک همه پرسی و یک انتخابات را با موفقیت پشت سر گذاشته و جای پای خود را دست کم برای 5 سال دیگر مستحکم کرده است.

اما درگیری بر سر سرنوشت برانسون تنها مشکل آنکارا و واشنگتن نیست. انتظار می رود ترکیه بزرگ ترین نقض کننده تحریم های ایالات متحده علیه ایران باشد. ترکیه برای تامین نیاز خود به انرژی به واردات وابسته است و ایران تامین کننده اصلی انرژی این کشور محسوب می شود. اگرچه آنکارا در حال مذاکره با واشنگتن برای معاف شدن از تحریم های ثانویه تهران است، اما تهدید این تحریم ها از همین حالا بخش بانکداری ترکیه را در میانه بحران اقتصادی این کشور تحت فشار بیشتری قرار داده است.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی