هنوز فرصت نجات برجام وجود دارد

دیپلماسی ایرانی: دولت ترامپ با خروج از توافق هسته ای ایران، برجام، نشان داده که مصمم است تا توافقات بزرگ جهانی را نابود کند. این تصمیم ضربه ی بزرگی به برجام خواهد بود و کل دنیا را به خطر خواهد انداخت.

هفت کشور از جمله سه کشور از اتحادیه ی اروپا بر سر برجام، که حاصل سال ها مذاکرات دشوار بود، توافق کردند و شورای امنیت سازمان ملل نیز بی هیچ مخالفتی آن را امضاء کرد. اما ترامپ به طور یکجانبه تصمیم بر اعمال "شدید ترین تحریم های اقتصادی" علیه ایران و علیه "هر کشوری که به ایران در دستیابی به سلاح هسته ای کمک کند"، گرفت.

اکنون، شرکت ها و بانک های سایر کشورهایی که متعهد به تعهداتشان بر اساس برجام مانده اند، به خاطر روابط تجاری قانونی با ایران، به شدت متضرر خواهند شد. به عبارت دیگر، کشوری که زیر قولش زده است می خواهد کشورهایی را که روی قولشان ایستاده اند را مجازات کند.

هنوز فرصت برای نجات برجام وجود دارد. سایر طرفین توافق تا کنون پایبندی خودشان را اعلام کرده اند. اما به طور ویژه، اتحادیه ی اروپا باید مسئولیت تضمین بقای برجام را بپذیرد و در این راستا اقدام کند. در حالی که روابط ترانس آتلانتیک یکی از اولویت های مهم است، دفاع از چند جانبه گرایی در برابر حملات فکر نشده و غیر منصفانه نیز ضروری است.

خروج ترامپ از برجام لحظات حساسی را برای روابط بین المللی رقم زده است. از یک طرف منع گسترش سلاح های هسته ای در راس تصمیمات اتخاذ شده برای شبه جزیره ی کره قرار دارد. در حالی که این اواخر چند قدم مثبتی برداشته شده، اما دولت ترامپ با رویکرد سیاسی غیر منسجمش ممکن است این فرصت را بر باد دهد.

رئیس جمهور کره ی جنوبی، مون جائه این، اخیرا با رهبر کره ی شمالی، کیم جونگ اون، دیدار کرده و بر سر توافقنامه ای رسمی برای صلح به منظور پایان دادن به جنگ دو کره مذاکره کرده است. دیدار مون با کیم مقدمه ای بر نشستی فوق العاده بین کیم و ترامپ بود که در 12 ژوئن برگزار شد.

اولین دیدار یک رهبر کره ی شمالی با یک رئیس جمهور آمریکا، نشان دهنده ی پیشرفت قابل توجهی است که فقط در عرض چند ماه به دست آمده است. یادمان نرود که سال 2018 با تهدیدهای متعدد ترامپ و کیم علیه یکدیگر آغاز شده بود.

با این حال از آن زمان آمریکا در برخورد با تهدید هسته ای کره ی شمالی به جای گزافه گویی بر دیپلماسی تکیه کرده که منجر به پیشرفت های اخیر شده است. در عین حال همان طور که مایک پومپئو، وزیر امور خارجه برای دومین بار به منظور دیدار با کیم به کره ی شمالی سفر کرده، ترامپ همچنان همان رویکرد خصمانه اش را در قابل ایران حفظ کرده است.

مذاکره با کیم همیشه بسیار چالش برانگیز بوده است، به ویژه به این خاطر که کره ی شمالی بر خلاف ایران دارای سلاح های هسته ای است. نقض برجام از جانب ترامپ که باعث لکه دار شدن اعتبار دیپلماتیک آمریکا شده مذاکره با کره ی شمالی را نیز دشوارتر کرده است.

ترامپ می خواهد خودش را در قالب منافع ملی، حاکمیت، توانایی های نظامی و برتری اقتصادی تعریف کند. اما موضع جدی اش در قبال ایران هیچ ربطی به سیاست واقعی ندارد، بلکه در راستای انکار سیستماتیک تمام سیاست هایی است که همتای سابقش، باراک اوباما، عملیاتی کرده است. به علاوه خروج وی از برجام به نفع دو متحد محبوب ترامپ در خاورمیانه، عربستان سعودی و اسرائیل، شد – اولین کشور هایی که ترامپ پس از رسیدن به قدرت به آنجا سفر کرد.

قطعا اتحاد آمریکا با عربستان سعودی و اسرائیل تازگی ندارد. اما ترامپ آن رویه متعادلی که دولت های قبلی داشته اند را کنار گذاشته است که خود خطر ایجاد تنش و درگیری در خاورمیانه را به همراه دارد. جنگ طلبان هر دو کشور اکنون جری تر شده اند همان طور که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل به طرز عجیبی تلاش کرد برجام را از اعتبار بیندازد. همین اتفاق در مورد ایران نیز افتاده تا جایی که خروج ترامپ از برجام زیر سر تندروها بوده است.

خروج ترامپ از برجام، قطعا باعث افزایش تنش ها در خاورمیانه شده و مسائل مربوط به شبه جزیره ی کره را پیچیده تر کرده است. از دیدی گسترده تر تصمیم ترامپ می تواند تاثیرات مخربی بر اقدامات جهانی برای منع گسترش سلاح های اتمی داشته باشد که در حال حاضر هم با احتمال عقبگرد روبه رو است.

منبع: پراجکت سیندیکیت / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33