مواضع عبادی نمی تواند بر ادامه روابط ایران و عراق اثرگذار باشد

عبدالرحمن فتح الهی –  بعد از مواضع حیدر العبادی، نخست وزیر عراق در خصوص همراهی با آمریکا در تحریم علیه ایران برخی گمانه زنی ها حاکی از آن است که این دست از مواضع عبادی دال بر امید او به حمایت آمریکا برای ادامه نخست وزیریش در دولت آینده عراق است. برخی هم معتقدند که شرایط کنونی عراق اجازه مانور عمل را از بغداد در مقابل آمریکا در همراهی با ایران گرفته است. برخی هم معتقدند که به دلیل برخی اتهامات از قبیل قطع جریان برق به عراق توسط ایران در بحبوحه اعتراضات مردمی این کشور، بدبینی هایی از سوی سران و مقامات بغداد نسبت به اقدامات تهران شکل گرفته که بستر ساز این مواضع عبادی در حمایت از امریکا شده است. از این رو دیپلماسی ایرانی برای تحلیل آینده روابط تهران - بغداد گفت وگویی را با حسن کاظمی قمی، اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق بعد از سقوط رژیم بعث و کارشناس مسائل عراق صورت داده است که در ادامه می خوانید:

با توجه به اظهارات حیدر العبادی، نخست وزیر عراق در خصوص همراهی بغداد با تحریم های آمریکا علیه ایران به نظر می رسد که عبادی به دنبال حمایت های کاخ سفید و ترامپ در ابقای قدرتش برای آینده سیاسی عراق است. از دید شما آیا می توان در آینده گسلی میان تهران و بغداد را شاهد بود؟

با نگاهی به روند تحولات روابط میان جمهوری اسلامی ایران و عراق در همه زمینه های به خصوص روابط تجاری و اقتصادی، یک جریان روبه رشدی را نشان داده است. از سوی دیگر با توجه به ظرفیت های بالقوه همکاری دو کشور انتظار هم  می رود که در آینده این روابط گسترش بیشتری هم پیدا کند. مضافا این که نیاز مبرم عراق به واردات محصولات، چه کالاهای نهایی و اساسی و چه کالاهای سرمایه ای همواره این کشور را به بازاری بزرگ مانند ایران وابسته کند. لذا برخی ادعاها و مواضع نسنجیده مانند سخنان عبادی نمی تواند این واقعیات میدانی را به هم بزند. بغداد اگر هم بخواهد نمی تواند بدون همراهی ایران به مدیریت شرایط دست بزند، چرا که وضعیت عراق اکنون طوری در هم گره خورده که اساسا کار از دست دولت هم خارج شده است. اگر عبادی نگاه به آمریکا دوخته مطمئنا تنها بازنده ای میدان خود او است. چرا که آمریکا دوست و حامی هیچ کسی به خصوص ملت عراق نیست. در طول این سال ها کاخ سفید این را به خوبی ثابت کرده است. ایران همواره نقش کلیدی و اساسی را در تامین نیازهای عراق در طول سال های اخیر داشته است. از نیاز های مالی تا نیازهای امنیتی، نظامی و مستشاری.

واکنش ایران در قبال این دست از مواضع می تواند چه باشد؟

به هرحال ایران بازیگر قدرتمندی در منطقه است. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران حامی خوبی برای عراق جدید بوده است. این مساله هم چیزی نیست که ما ادعای آن را داشته باشیم. این مساله چیزی است که خود مردم، مراجع دینی و احزاب عراقی به آن اذعان دارند. لذا تاریخ روابط دو کشور، تهدیدات مشترک، منافع و اهداف مشترک، نزدیکی فرهنگی و دینی نمی تواند باعث شود که ما هم برخی اظهار نظرها را حال به هر دلیلی مبانی عمل و دوری از کشوری مهمی مانند عراق قرار دهیم. ایران اگر چه کشور قدرتمند خاورمیانه است، اما اصل احترام متقابل و سیاست کاهش تنش را همواره در دستور کار داشته است. روابط تهران و بغداد روابط راهبردی و استراتژیکی است که با برخی اظهارنظرها از بین نمی رود. نابودی داعش و دفع تهدید هم جانبه تروریسم در سایه همکاری و همراهی ایران با عراق گواه این روابط راهبردی و نقش و وزن بالای ایران در عراق است.

اما برخلاف مواضع عبادی سایر احزاب و جریانات سیاسی از خود فواد معصوم، رئیس جمهوری عراق تا جریان حکیم، صدر و دیگر احزاب و مراجع دینی همراهی و حمایت خود را از ایران در دوره تحریم ها نشان دادند. از دید شما این دوگانگی در مواضع عراق ناشی از چیست؟

 چنان که پیشتر گفتم، همه جریانات سیاسی، مراجع و مردم عراق از دلسوزی های ایران برای عراقی ها و نیز نقش مهم و سازنده تهران در این کشور آگاهند. شرایط در چند سال گذشته هم به گونه ای رقم خورده که این روابط بیش از پیش استحکام یافته است. از این رو همه احزاب و جریانات عراقی در محکومیت تحریم های آمریکا علیه ایران یک صدا شده اند. در این راستا جامعه سیاسی عراق ضمن محکوم کردن این رفتارها به صراحت از حمایت و تداوم روابط بغداد با تهران هم سخن گفتند. آنها اعلام داشتند که مناسبات سیاسی و اقتصادی دو کشور تحت الشعاع این تحریم ها قرار نمی گیرد. لذا این دوگانگی از همان آگاهی جامعه عراق به نقش و جایگاه ایران نشات می گیرد. حتی در بیانیه وزارت امور خارجه عراق هم تحریم های ظالمانه آمریکا علیه ایران به شدت محکوم شده است. در ادامه هم به صورت شفاف بر لزوم ادامه روابط با ایران تاکید شده است.

به واقع قطع احتمالی روابط اقتصادی دو کشور در سایه حمایت عراق از تحریم های آمریکا چه تاثیری می تواند بر اقتصاد عراق بگذارد، با توجه به این که شما هم از نقش کلیدی ایران در تامین نیازهای عراق سخن گفتید؟

 اساسا روابط اقتصادی دو کشور به سود هر دو طرف است. اما اگر بر فرض محال عراق تحت تاثیر فشارهای آمریکا روابط اقتصادی خود را با ایران قطع کند، یقینا بیشترین آسیب را خود عراق خواهد دید. به خصوص که اکنون عراق رها شده از قید جنگ در آستانه بازسازی مناطق جنگ زده است و در این مسیر به شدت به کمک بازیگران قدرتمندی نظیر ایران در ساخت و آبادانی عراق نیاز دارد. قدرت ایران تنها در مستشاری و نظامی نیست. توان ایران در آبادنی و بازسازی هم مثال زدنی است.

اما آمریکا می تواند عراق را تحت فشارها خود برای قطع روابط قرار دهد؟

 به هرحال روابط بانکی و اساس ساختار بانکی عراق جدید در تعامل با بانک های آمریکا تعریف و پی ریزی شده است. لذا بیشتر معاملات دو کشور (عراق و آمریکا) هم با ارز دلاری آمریکا صورت می گیرد. از این رو آمریکا می تواند از همین طریق به عراق فشارهای خود را وارد کند. آن هم در شرایطی که گفتم عراق به شدت نیازمند به سرمایه برای بازسازی و از همه مهم تر رشد اقتصادی است. از آن سو بانک های عراقی هم دیروز اعلام داشتند که اگر چه معاملات دلاری با ایران می تواند تحت الشعاع برخی تحریم ها قرار گیرد، اما روابط با دیگر ارزها کماکان ادامه خواهد داشت. ما باید تدابیر جدی و لازم را در برخورد با هرگونه فشار اقتصادی آمریکا در قطع روابط ایران با عراق و دیگر همسایگان در دستور کار داشته باشیم تا خدای ناکرده شرایط به ضرر ایران تمام نشود. لذا باید دو بال دیپلماسی هوشمند و ایجاد یک اقتصاد قدرتمند در وضعیت جنگی را در دستور کار خود داشته باشیم. مبارزه با آمریکا و تحریم های او در جهت محدود کردن ایران در منطقه و جهان به واقع امری شدنی است، به شرط این که با هوشمندی بتوانیم راهکارهایی درست را بنا به اقتضائات هر کشوری طرح ریزی کنیم.     

در برخی ناآرمی ها اخیر اجتماعی عراق هم برخی مدعی بودند ایران با قطع جریان برقش به عراق به دنبال برخی اهداف خود در این کشور است و همین مساله هم سبب بدبینی سیاسیون عراق و نهایتا بستری برای مواضع عبادی در مقابل ایران در همراهی با تحریم ها آمریکا شد. تحلیل شما در این میان چیست؟

 عراق طی چند دهه اخیر به خصوص در دو دهه اخیر از نظر زیرساخت ها به شدت با مشکل مواجه است. ایران اولین کشوری بود که در تامین انرژی برق به عراق کمک کرد. امروز 5 شبکه برق در این خصوص فعال هستند. حتی بخش قابل توجهی از سوخت نیروگاه های عراق از گاز ایران تامین می شود. اما در چند وقت اخیر هم جریان سازی هایی در ساختار سیاسی عراق علیه نظام جمهوری اسلامی ایران به راه افتاد. جریانی که با موج سواری بر اعتراضات مردمی عراق سعی داشت ایران را متهم به برخی مسائل در تقسیم قدرت عراق کند. در این میان هم حمایت های آمریکا و ارتجاع منطقه هم بی تاثیر نبود و آنها هم در حمایت از این جریان سعی داشتند تا جایگاه ایران را در نزد مردم و جامعه عراق بدبین کنند. اما عراقی ها خوب می دانند که ایران چه و تلاش ها و کارهایی را برای رشد عراق در طول این سال ها داشته است. از این رو نمی توان مساله برق را به بستر سازی برای مواضع عبادی مرتبط دانست. اگر هم به مواضع آقای عبادی نگاه کنیم مواضع او با خصومت همراه نبود. وی به صراحت اعلام داشت که ما هر گونه تحریم علیه ایران را محکوم می کنیم اما بنا به مصالح کشور و برخی فشارها مجبور به پذیرش برخی شرایط هستیم. حتی خود حزب عبادی هم این مساله را به شدت محکوم کرد. لذا آن چیزی که در مواضع مطرح بوده با آن چیزی که در عمل شاهدیم تفاوت دارد و احتمالا هم در آینده روابط دو کشور باز ادامه پیدا کند. این اولین باری نیست که آمریکا چنین اولتیماتوم ها و فشارهایی را علیه کشورها داشته است. اما این که این فشار مانع از همکاری دو کشور شود من آن را خیلی جدی نمی دانم. اگر چه هر نوع همراهی و همسویی با آمریکا به خصوص تحریم های ظالمانه علیه ایران یقینا به ضرر خود آن کشورها تمام خواهد شد و این دست از مواضع هم به شدت محکوم است، حال از طرف هر شخص و مقام مسئولی این مواضع صورت بپذیرد.  

آیا سخنان جوزف فوتیل، رئیس فرماندهی مرکزی آمریکا در غرب آسیا مبنی بر تاسیس پایگاه ناتو در پاییز سال جاری میلادی در عراق و مواضعی از این دست، نشان از برنامه خاصی برای کاهش حضور ایران در عراق در راستای تشکیل همان ناتوی عربی است؟

 این دست از سخنان مقامات آمریکایی فقط جنبه نمایشی دارد و عملا نمی توانند کاری در عراق از پیش ببرند. زمانی که بوش پسر در سایه یک لشکر 160 هزار نفری وارد عراق شد نتوانست منافع خود را به دست آورد. اکنون که نیروی‌ آن چنانی از آن ارتش در عراق باقی نمانده است. لذا در طول سه چهار سال اخیر هم تمامی ائتلاف های نظامی در منطقه من جمله خود ناتوی عربی که یک سر آن به آمریکا باز می گشت به شکست انجامیده است. لذا هر گونه ئتلاف سازی وحضور نظامی که بخواهد حضور ایران را در عراق و منطقه تحت الشعاع خود قرار دهد از هم اکنون شکست خورده است.