اقتصاد ایران دچار نا به سامانی است

کریشنا کالامور

دیپلماسی ایرانی: اولین دور از تحریم های آمریکا که متاثر از خروج دولت ترامپ از توافق هسته ای است، از روز دوشنبه اجرایی شد تا اقتصاد ایران را که هم اکنون دچار مشکل است، بیشتر تحت فشار قرار دهد. این تحریم ها حوزه های مهم اقتصاد ایران را هدف قرار داده اما باز هم به اندازه ی محدودیت هایی که قرار است از 4 ام نوامبر عملیاتی شوند، قدرتمند نیستند. آن تحریم ها صنعت نفت جمهوری اسلامی، که اقتصاد ایران بسیار به آن وابسته است، را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

بر اساس توافق هسته ای، قرار بود ایران فعالیت های هسته ای اش را محدود کند و در مقابل تحریم ها برداشته شود. اما اگر قرار بوده رفع تحریم ها به وضعیت اقتصادی ایران کمک کند، آن طور که باید نتیجه بخش نبوده است. وضعیت اقتصادی ایران حتی بدون تحریم ها، هم در وضعیت نابسامانی قرار دارد که با دور جدید تحریم ها قطعا بدتر هم خواهد شد.

تحریم های روز دوشنبه، مبادلات با دلار آمریکا، تجارت طلا و فلزات ارزشمند و برخی از تجهیزات صنعتی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. این تحریم ها باعث خواهد شد ریال، که هم اکنون بیش از نیمی از ارزشش را از دست داده است،  با بی ثباتی بیشتر روبه رو شود. قراردادهای مولتی میلیارد دلاری ایران با بوئینگ و ایرباس برای خرید هواپیما برای خطوط هوایی ملی فرسوده اش، یا باید تا روز دوشنبه تمام می شد و یا متحمل تحریم خواهند شد. هر دو شرکت اعلام کرده اند که از تحریم های آمریکا تبعیت خواهند کرد.

اما تحریم های روز دوشنبه بیش از همه بخش خودروسازی ایران را متاثر خواهد کرد. ریچارد نفیو، معاون سابق هماهنگ کننده ی سیاست تحریم ها در وزارت امور خارجه ی آمریکا که عضو تیم مذاکره کننده بر سر توافق هسته ای هم بوده، در کنفرانسی خبری گفته است: "بخش خودروسازی یکی از بخش های بزرگ تولید کننده در ایران است و مشتاق بودند تا در این بخش به صادرات مهمی دست پیدا کنند. خودرو سازان اروپاییی مانند رنو که با ایران همکاری دارند، گفته اند به دنبال گزینه ی جایگزین برای جبران فرصت از دست رفته در ایران هستند."

بانک مرکزی ایران، مشکلاتش را گردن توطئه دشمنانی انداخته که هدفشان بدتر کردن مشکلات اقتصادی و ایجاد تنش در میان مردم است. اما مشکلات تماما تقصیر دشمنان خارجی نیست. اقدامات خود ایران از زمان امضاء شدن برجام در ژوئیه ی 2015، به بهبود شرایط کمکی نکرده است: ایران درگیر جنگی پر هزینه در سوریه، جنگی نیابتی در یمن، و تجهیز و تامین بودجه ی حزب الله، نظامیان شیعه لبنان و همچنین حماس و سایر گروه های نظامی در منطقه شده است. چنین اقداماتی هزینه ی بالایی دارد. تخمین زده می شود که ایران ده ها میلیارد دلار صرف این اقدامات کرده است.

سوء مدیریت خود ایران، فسادهای گسترده، و افزایش تورم منجر به اعتراضات در سراسر کشور علیه حکومت شده است.

یکی دیگر از مقامات ارشد دولت آمریکا در همین کنفرانس گفت: "سوء مدیریت سیستماتیک دولت در اقتصادش، و این تصمیم که گرایش های تند را نسبت به رفاه مردمش در اولویت بداند، باعث شده است تا اقتصاد ایران سقوط کند. فساد گسترده در دولت و دخالت بیش از حد در اقتصاد منجر شده تا کسب و کار در ایران محلی از اعراب نداشته باشد. سرمایه گذاران خارجی هیچ گاه متوجه نمی شوند که آیا تجارت را تسهیل می کنند یا کمک به تروریسم می کنند."

سایر طرفین توافق هسته ای هنوز در توافق مانده اند چون ایران به تعهدش به الزامات توافق ادامه داده است. اما تهران می گوید تا زمانی به این روند ادامه خواهد داد که منافع اقتصادی برجام برایش محقق شود. جرت بلان، هماهنگ کننده ی امور توافق هسته ای در وزارت امور خارجه در همان کنفرانس خبری گفت که آنچه اروپایی ها و سایر طرفین در غیاب امریکا می توانند برای ایران انجام دهند، جبران تاثیرات منفی بر اقتصاد ایران را نخواهد کرد. در بهترین حالت شاید بتوانند تاثیرات را بر اقتصاد ایران محدود کنند تا به بدی شرایط قبل از امضاء شدن توافق برنگردد. بلان معتقد بود که سایر طرفین می توانند همچنان منافع سیاسی برای ایران داشته باشند و به همکاری هسته ای غیرنظامی با ایران ادامه و برخی از منافع اقتصادی را برای ایران تامین کنند.

چین که درگیر یک جنگ تجاری با آمریکا است، بار ها اعلام کرده که واردات نفتش از ایران را کاهش نخواهد داد. این امر خود به تنهایی می تواند بخش بزرگی از تاثیرات تحریم ها را جبران کند.

منبع: آتلانتیک / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33