همه از مواضع آمریکا سردرگم شده اند

محمد قادری – جواد حیدرنیا

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ در طول مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری، برنامه جامع مشترک اقدام را "بدترین توافق" در تاریخ ایالات متحده نامیده است. او تهدید کرده است که اگر تا 12 ماه می، کنگره و اروپا "نواقص وحشتناک" برجام را اصلاح نکنند، از آن خارج خواهد شد.

پس از انقلاب ایران در سال 1979، اروپا و آمریکا در هیچ موردی مانند توافق هسته ای اختلاف نظر جدی نداشته اند. سرنوشت این توافق بستگی به مذاکرات بین اروپا و آمریکا دارد. هرچند کشورهای اروپایی به واشنگتن فشار آورده اند تا توافق هسته ای با ایران حفظ شود، آنها با آمریکا در مورد برنامه موشکی ایران و نقش بالقوه آن در مناقشات منطقه ای موافق هستند. بنابراین آنها یک کارگروه مشترک با واشنگتن تشکیل داده اند.

ریچارد  نفیو، کارشناس تحریم تیم آمریکایی در مذاکرات با ایران در مصاحبه ای گفته است: "من فکر نمی کنم که اروپا، و بیشتر ایران، این شرایط را قبول کنند. مقامات اروپایی موافق به انجام اقداماتی هستند که مورد توافق ایران باشد. اروپایی ها مخالف از بین رفتن برجام هستند. از طرف دیگر اروپا  قادر به تامین خواسته های ترامپ هم نخواهد بود. بنابراین، ترامپ یا باید از خواسته هایش عقب نشینی کند،که بعید است، و یا درگیری رخ خواهد داد."

در سه ماه گذشته، کشورهای اروپایی تلاش های زیادی کرده اند تا ترامپ و کنگره را متقاعد کنند که با از بین بردن برجام، ایجاد توافق محکم تری با ایران امکان پذیر نیست. برای آنها، این توافق اهمیت زیادی دارد و معتقدند عدم تایید برجام منجر به انحراف از پرداختن به برنامه موشکی ایران و مسائل دیگر مانند حقوق بشر خواهد شد.

 اروپا بیشتر به پیامدهای سیاسی و امنیتی حفظ توافق نسبت به مزایای اقتصادی آن می نگرد. اروپایی ها نگران هستند که از بین بردن توافق منجر به تشدید تنش در منطقه، گسترش برنامه هسته ای ایران و از بین رفتن اعتبار توافقات چند جانبه در عرصه بین الملی شود. همچنین اروپا از روابط نزدیک ایران با روسیه و چین احساس خطر می کند. فشار غرب ممکن است باعث ایجاد اتحاد محکم تری بین ایران با آنها  علیه غرب شود.

اروپا نگران تخریب رابطه اش با آمریکا نیز هست. اگر اروپا در موقعیتی قرار بگیرد که ایران بخواهد برنامه ی هسته ای خود را از سر بگیرد و یا آمریکا و اسراییل بخواهند با حمله ی نظامی آن را متوقف کنند، ممکن است هزینه های خشم واشنگتن در قبال برجام را بپذیرد. اروپا نمی خواهد بین آمریکا و ایران یکی را انتخاب کند. بنابراین می کوشد تا دو طرف را راضی کند. ممکن است آمریکا را راضی به حفظ برجام و ایران را راضی به محدود کردن برنامه موشکی اش کند.

دیدگاه ایران

ایران چندین بار اعلام کرده که برجام غیر قابل مذاکره است. این معامله فقط بین 5+1 و ایران نیست. این یک معاهده بین المللی است.

ایران امیدوار بود بعد از برجام تحریم ها برداشته شوند تا فرصت رشد اقتصادی از طریق سرمایه گذاری های خارجی پیدا کند. هرچند تصمیم ترامپ در تایید دوره ای برجام (هر 90 روز) بسیاری از سرمایه گذاران را از بازار ایران ترسانده است.

اگر ایران تصمیم بگیرد از برجام خارج شود در برابر آمریکا و اروپا تنها خواهند ماند. سناریویی که ایران را به خانه اول برخواهد گرداند. اگر آمریکا از برجام خارج شود ایران می تواند با دیگر امضا کنندگان به برجام متعهد باقی بماند. اگر برجام بدون آمریکا ادامه یابد واشنگتن منزوی خواهد شد و درها برای همکاری ایران با اروپا باز خواهد شد.

بازی دوگانه اروپا

اروپا مواضع دوگانه دارد. بعد از سفر رکس تیلرسون به لندن و فرانسه آنها یک کارگروه مشترک برای اصلاح نواقص برجام تشکیل دادند. چند روز بعد فرانسه، یکی از منتقدان سر سخت برنامه موشکی ایران، خبر از سرمایه گذاری در ایران داد. فرانسه همچنان یک شریک تجاری ایران بعد از انقلاب باقی مانده و برای جلوگیری از تاثیرات سیاست های آمریکا، برای خریداران ایرانی طرح ویژه ای (استفاده از یورو) را ارائه داده است.

وضعیت اروپا در تصمیم نهایی ایران بر سر توافق تاثیر بسیار دارد. چه اروپا از برجام حمایت کند و چه ترامپ از برجام خارج شود، ایران به منافع این توافق تمرکز کرده است. اگر این منافع حاصل نشود، ماندن در این توافق برای ایران بی معنی خواهد بود.

منبع: لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33