نگاه به تظاهراتی آرام و مخوف در پاکستان

آدام وینشتین – مایکل کوگلمن

دیپلماسی ایرانی: ماه گذشته، برگزاری اعتصابی به رهبری یک روحانی به نام خادم حسین رضوی و حزب سیاسی اش "تحریک لبیک یا رسول  الله" باعث ناآرامی دو هفته ای خیابانی در اسلام آباد پایتخت پاکستان شد.

با آنکه این رخداد سرانجام از حافظه ها خواهد رفت اما پیامدهای آن تا مدت ها ادامه خواهد یافت. در حقیقت این اعتصاب نتوانست بیش از چند هزار تن را گرد هم آورد اما درباره اثرات آن نباید غلط گویی کرد. این تظاهرات حکایت از روند تکاملی افراط گرایی در پاکستان دارد.

این تظاهرات که در فیض آباد، شهری که اسلام آباد را به راولپندی متصل می کند، رخ داد به واسطه تغییری بر پا شد که وزیر دادگستری پاکستان، زاهد حامد، به هنگام ادای سوگند در پارلمان جدید ایجاد کرد.

این تغییر (که خیلی سریع وارونه شد) به بخشی در سوگند مربوط می شد که حضرت محمد (ص) را آخرین پیامبر معرفی می کند. حزب "تحریک لبیک" این اقدام را به عنوانی دسیسه ای برای زیر سوال بردن جایگاه حضرت محمد (ص) محکوم کرد و خواستار استعفای حمید شد.

یکی از ما دو نفر (مایکل) پیش از آغاز اعتصاب ها از چند روز قبل در اسلام آباد به سر می برد، و دیگری (آدام) زمانی که اعتصابات به راه افتاده بود در آنجا حضور داشت. هر دوی ما تضادی کامل و ناامید کننده میان وضعیت ذهنی حکومت و تظاهرکنندگان مشاهده کردیم.

در روزهایی که تظاهرات برپا بود حکومت به نظر ترسیده بود. پیش از آنکه تظاهرکنندگان از راه برسند تمام شهر کاملا پر از مانع شده بود و ترافیک شدیدی در شهر برپا بود. سفر به هر جا در دور و اطراف اسلام آباد یا راولپندی به یک کابوس بدل شده بود. شهر به خاطر حضور گروهی کوچک که تعدادشان از چند هزار نفر فراتر نمی رفت و بسیاری تاکنون اسمشان را هم نشیده بودند قفل شده بود. چندی بعد، زمانی که هنوز تظاهرات بر پا بود، چند قدم داخل خیابان رفتیم و صحنه های چشمگیری دیدیم. مردان جوان با چوب های بلند در چهارراه گشت می زدند و اتوبوس های خالی خطوط خیابان را مسدود کرده بود. اعضای تحریک لبیک گذرگاه اصلی را در دست گرفته بودند و با خیال راحت عابران را تفتیش می کردند گویی پلیس غیر رسمی هستند. باقی آنها به طور ترسناکی وسط بزرگراه ها خوابیده بودند.

آنچه در آن لحظه غائله را ترسناک می کرد نه هرج و مرج بلکه آرامش آنجا بود. نمی شد هدفی آرام اما قدرتمند در میان تظاهر کنندگان پیدا کرد. در گفتگوها، اعضای تحریک لبیک هیچ حرفی در خصوص سیاست داخلی یا ژئوپولتیک نداشتند بزنند. در عوض پیام اصلی این بود: "ما اینجا هستیم تا از عزت حضرت محمد دفاع کنیم. درود بر او." آنها اصرار داشتند که اعتصابشان هم مسالمت آمیز و هم ضروری بوده است.

آرامش تظاهرکنندگان با سخنرانی های خشمگین رهبر آنها، رضوی، در ماه های اخیر در تضاد بود. در یک ویدئو، رضوی با خشم بسیار تاسف می خورد که بسیاری از پاکستانی ها از حضور در مراسم تشییع جنازه ممتاز قدری در سال 2016 بازماندند. قدری  افسر پلیسی بود که در سال 2001 فرماندار پنجاب را به دلیل جسارت به قوانین سختگیرانه شریعت ترور کرد و اعدام شد. در آن زمان بسیاری از مردم در مراسم تشییع جنازه عبد الستار ادهی – فردی بشر دوست و محبوب – شرکت کردند، فردی که به گفته رضوی نهاد خیریه اش 16 هزار "کودک نامشروع" را پرورش داد. گفتمان رضوی آشکارا خشن است.

او خواستار آن است که فعالین لیبرال شبکه های اجتماعی ربوده و کشته شوند و از اعدام فراقانونی به اتهام کفرگویی دفاع می کند، بسیاری از اقلیت های مذهبی به دروغ در معرض این اتهام قرار دارند. یکی از تظاهر کنندگان حزب تحریک لبیک فریاد می زد: "مرگ بر کافران".

پس از تلاش ناکام پلیس برای در هم شکستن تظاهرات، توافقی صورت گرفت. تظاهرکنندگان خیلی بیشتر از آنچه می خواستند به دست آوردند. نه تنها وزیر حقوق انسانی برکنار شد که بلکه حکومت با برخورد با مقاماتی که در عملیات پاکسازی بزرگراه ها از تظاهرکنندگان حضور داشتند موافقت کرد و همچنین توافق کرد که تمام تظاهرکنندگان بازداشت شده را آزاد کند.

به علاوه موافقت کرد که بابت تمام اموالی که در جریان تظاهرات آسیب دیده بود غرامت پرداخت کند – هر چند که بسیاری از این صدمات از سوی تظاهر کنندگان وارد شده بود.

منبع : نشنال اینترست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33