واقعه عاشورا تکرار خواهد شد؟

محمد ایوب

دیپلماسی ایرانی: در سال 680 میلادی، کمتر از پنجاه سال پس از فوت حضرت محمد (ص)، یک ارتش بیش از سه هزار نفری از سوی یزید بن معاویه سی و سه ساله به کربلا در عراق اعزام شد تا با گروهی 72 نفره به رهبری حسین بن علی، نوه پیامبر مقابله کند. امام حسین (ع)، مشروعیت حکومت امویان را به چالش کشیده و آن را غیر اسلامی خوانده بود. در نتیجه این جنگ، حسین و همراهانش تقریبا تا آخرین نفر کشته شدند و زنان و کودکان خاندان، به اسارت گرفته شدند.

این رویداد در تاریخ اولیه اسلام، منجر به تثبیت هویت سیاسی شیعیان علی (ع)، داماد پیامبر، پدر حسین و چهارمین خلیفه مسلمانان شد. تفاوت بین شیعه و سنی طی قرن های بعد عمیق تر شد.

جانشین کنونی یزید، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان است که او نیز سی و سه سال دارد. به نظر او نیز مانند یزید، قصد از بین بردن شیعه در خاورمیانه را دارد، و حزب الله لبنان را به عنوان اولین هدف خود انتخاب کرده است. به نظر می رسد او نیز قصد دارد با از بین بردن حزب الله که از نظر قدرت، قابل مقایسه با قدرت مسلح عربستان سعودی نیست، واقعه کربلا را تکرار کند. بازداشت اجباری سعد حریری، نخست وزیر لبنان، اولین حرکت در راستای این نبرد بود. تنها گناه حریری از چشم عربستان سعودی، این بود که با وجود حمایت مالی عربستان از او، وی حزب الله را در ترکیب حکومت وحدت ملی لبنان جای داده بود.

حزب الله از دید رژیم سعودی، جایگزین ایران، دشمن واقعی عربستان به شمار می آید. هدف واقعی عربستان، افزایش قدرت و نفوذ عربستان و وادار کردن ایران به قبول برتری عربستان در خلیج فارس است. امروز، مانند قرن هفتم میلادی، ایران، عربستان را به عنوان قدرت غالب در خلیج فارس و قدرت انحصاری اقتدار دینی در اسلام نمی پذیرد. امروز نیز مانند گذشته، قدرت سیاسی و مشروعیت مذهبی، به صورت جدایی ناپذیری در رقابت بین عربستان و ایران در هم آمیخته است.

با این حال، یک تفاوت عمده وجود دارد. ایران امروز یکی از قدرت های بزرگ در منطقه است. علاوه بر آن، تلاش های اخیرعربستان برای خریدن نفوذ در منطقه با شکست روبه رو شده است. در سوریه، با وجود حمایت آمریکا از عربستان، اسلامگراهای سنی، تقریبا کاملا از سوی دولت بشار اسد که مورد حمایت ایران است، شکست خورده اند. منزوی کردن قطر نیز از جانب عربستان نه تنها نتیجه ای در پی نداشت، بلکه آن را بیشتر به سمت ایران کشاند.

بالاتر از همه، بمباران کشور یمن، که با هدف بیرون کشیدن قدرت از دست حوثی های شیعه انجام شد، تنها باعث کشتار مردم یمن شده و در قدرت حوثی ها، خللی وارد نکرد. در آخر، علیرغم صرف هزینه های زیاد، عربستان نتوانسته متحدان وفادار بلند مدت در منطقه به دست آورد.

تلاش عربستان سعودی برای تحکیم ایدئولوژی وهابی خود و ارسال آن به دیگر نقاط جهان نیز بازخورد منفی داشته و کشور را در معرض آسیب بیشتری قرار داده است. این اسلامگرایان تندرو مانند القاعده و داعش، اکنون به دشمنان خونین عربستان تبدیل شده اند. ممکن است عربستان بتواند با هزینه های هنگفت، حمایت موقتی کشورها را بخرد، اما قدرت نرم آن آن چنان ناچیز است، که در منطقه جدی گرفته نمی شود.

از سوی دیگر، ایران با وجود تحریم های شدید اقتصادی و تلاش های مشترک قدرت های بزرگ برای جلوگیری از نفوذ آن در منطقه، به سوابق سیاست خارجی موفق و نفوذ بالا در عراق، سوریه و لبنان دست یافته است.

اتحاد حزب الله با ایران به دلیل تشابه ایدئولوژیک آنهاست و یکی از دلایل موفقیت این اتحاد آن است که برخلاف رفتار عربستان با متحدینش، ایران تلاش نمی کند تمام حرکات حزب الله را کنترل کند. حزب الله بازیگری مستقل در لبنان است که به دلیل منافع مشترک، با ایران همکاری می کند. در نتیجه، سطح اعتماد موجود بین حزب الله و حکومت ایران به طور کیفی با روابط بین ریاض و حامیان منطقه ایش متفاوت است.

از این رو بسیار غیر محتمل است که ایران تسلیم جاه طلبی های عربستان در رابطه با خلیج فارس و خاورمیانه شود. همچنین احتمال دارد تلاش های عربستان همان طور که امروز هم شاهد آن هستیم نتیجه معکوس بدهد.

آخرین حرکت عربستان برای ایجاد جبهه مشترک با اسرائیل برای مقابله با ایران نیز احتمالا نتیجه عکس در پی خواهد داشت چرا که ادعای این کشور مبنی بر معرفی خود به عنوان رهبر جهان عرب و مسلمانان را بیش از پیش زیر سوال خواهد برد. ممکن است نبردی مشابه آنچه در کربلا رخ داد، امروز نیز اتفاق بیافتد؛ اما به احتمال زیاد، این بار نتیجه به نفع گروه دیگر رقم خواهد خورد.

منبع : نشنال اینترست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33