راستی آزمایی سخنرانی ترامپ در خصوص برجام

گلن کسلر

دیپلماسی ایرانی: ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در سخنرانی خود در مورد توافق هسته ای ایران که به طور رسمی به نام برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شناخته می شود، اظهاراتی "ظاهرا" بر اساس فکت و حقیقت مطرح کرد. این معامله توسط ایران، پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (ایالات متحده، روسیه، انگلستان، فرانسه و چین)، آلمان و اتحادیه اروپا، مورد مذاکره قرار گرفت.

این یادداشت به برخی از سخنان او به ترتیبی که او این اظهارات را مطرح کرد، پرداخته می شود و آن ها را با واقعیت تطبیق می دهد.

"نظام ایران، در پی حملات 11 سپتامبر، به تروریست های بزرگی از جمله پسر اسامه بن لادن، پناه داد."

ترامپ فهرست بلند بالایی از اقدامات خشونت آمیز دولت ایران نسبت به ایالات متحده، پس از سنگونی شاه در سال 1979، منتشر کرد که بسیاری از آنها برای آمریکایی ها آشنا هستند. اما شاید این ادعا که ایران مظنونین تروریستی القاعده را پناه داده است، به گوش خیلی ها آشنا نباشد. این موضوع در سال 2017 در کتاب مستند "تبعید" توسط کتی اسکات کلارک و آدریان لوی، گزارشگران تحقیقاتی مطرح شد.

اما در این کتاب اشاره می شود که تعداد زیادی از عوامل ارشد القاعده، پس از حملات 11 سپتامبر 2001 وارد ایران شدند. اما در واقع دولت ایران، برخی از آنان را دستگیر کرده و تعدادی دیگر را به کشورهای خود بازگرداند.

"نظام ایران، همچنان بزرگترین حامی تروریسم در جهان است و به القاعده، طالبان، حزب الله، حماس و سایر شبکه های تروریستی کمک می کند."

ترامپ می گوید کمک به القاعده تا امروز ادامه دارد. این نکته در راستای آخرین گزارشهای مربوط به تروریسم وزارت امور خارجه است که در ماه ژوئیه منتشر شد و نوشته شده بود: "حداقل از زمان سال 2009، ایران به اعضای القاعده اجازه داد تا یک خط لوله اصلی از طریق کشور فعال کند که القاعده بتواند منابع مالی و جنگجویان خود را به جنوب آسیا و سوریه بفرستد."

 اما این گزارش، نشانگر تغییر رویه ایران بوده و نشان داد حمایت تنها در گذشته صورت گرفته است.

" درست زمانی که حکومت ایران در حال فروپاشی بود، دولت قبلی ایالات متحده تحریم ها را به واسطه توافق هسته ای عمیقا بحث برانگیز 2015 با ایران، برداشت."

با اینکه ایران به دلیل وجود تحریم ها تحت فشار بود، اما شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد حکومت ایران در آستانه "فروپاشی کامل" بود. دولت اوباما دقیقا به همین دلیل روسیه و چین، دو شریک عمده ایران، را متقاعد کرد که این فشارها برای محدود کردن جاه طلبی های ایران و کشاندن این کشور به پای مذاکرات طراحی شده است و توانست حمایت گسترده بین المللی به دست بیاورد.

برجام، "همچنین به تقویت مالی فوری ایران و دریافت بیش از 100 میلیارد دلار کمک کرده که می تواند برای تأمین مالی تروریسم استفاده شود. علاوه بر این، حکومت ایران 1.7 میلیارد دلار از ایالت متحده دریافت کرده و مقدار زیادی از آن از طریق فیزیکی به داخل هواپیما برده شده به ایران منتقل شده است."

ترامپ اغلب به این موضوع اشاره می کند که ایالات متحده 100 میلیارد دلار به ایران داده است، اما بیان نمی کند که این پول ها، دارایی های خود ایران است که بلوکه شده بود. همچنین ایران از اینکه در واقع به دلیل ترس بانک های خارجی از تحریم های ایالات متحده و رویارویی با آن، نمی تواند به آن پول دست بزند، شکایت دارد.

در خصوص 1.7 میلیارد دلار پول نقد، باید گفت که این پول درواقع مربوط به حل و فصل یک ادعای ده ساله بین دو کشور بود. مبلغ اولیه 400 میلیون دلار در تاریخ 17 ژانویه 2016 تحویل داده شد، که درست همان روزی بود که دولت ایران موافقت کرد که چهار زندانی آمریکایی را از جمله جیسون رضاییان خبرنگار واشنگتن پست آزاد کند. زمان بندی تحویل پول، که مقامات آمریکایی اصرار داشتند تصادفی بوده، برخی را به این فکر واداشت که باج آزادی این افراد بوده است.

اما پرداخت نقدی اولیه، پول خود ایران بود. در دهه 1970، دولت ایران در زمان شاه، مبلغ 400 میلیون دلار برای تجهیزات نظامی ایالات متحده پرداخت. اما این تجهیزات هرگز تحویل داده نشد، زیرا دو کشور پس از گروگانگیری اعضای سفارت آمریکا، روابط خود را بر هم زدند.

دو پرداخت بعدی، که مجموعا 1.3 میلیارد دلار بود، سود مورد توافق دو کشور برای این 400 میلیون دلار بود.

"این قرارداد به ایران اجازه داد برنامه هسته ای را ادامه دهد و چند سال بعد هم این محدودیت ها به پایان می رسد و پس از آن ایران به سرعت به سمت سلاح هسته ای می رود."

برجام مدت دو سال است که به اجرا درآمده است. برخی مفاد هسته ای این قرارداد، به صورت نامحدود در نظر گرفته نشده اند، و اکثر آنها بین 10 تا 25 سال، به تدریج از بین می روند. با توجه به اینکه ایران حق داشتن یک برنامه غیر هسته ای تحت پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای دارد، بعید بود که تن به یک قرارداد نامحدود بر فعالیت های هسته ای خود دهد. منتقدان این توافقنامه معتقدند رفتار گذشته ایران نشان می دهد که در هر صورت این کشور تقلب خواهد کرد و در نتیجه حقوق ایران را به رسمیت نمی شمارند.

معلوم نیست که چرا ترامپ از اصطلاح "مدت زمان اندک" استفاده می کند. مقررات غیرهسته ای مربوط به نقل و انتقال مربوط به اسلحه به ایران و طی سه سال یا کم تر به پایان خواهد رسید. طی شش سال، محدودیت های شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر فعالیت های مربوط به موشک های بالستیک طراحی شده برای توانایی تحویل سلاح های هسته ای به پایان خواهد رسید.

اما بر اساس برجام، ایران هرگز مجاز به تولید سلاح های هسته ای نخواهد بود.

"حکومت ایران چندین بار از برجام تخطی کرد، برای مثال ایران در دو مورد به صورت مجزا، 130 متر مکعب بیش از آنچه قرار بود آب سنگین تولید کرد. تا همین اواخر حکومت ایران نتوانسته بود انتظارات ما از در بهره برداری از سانتریفیوژهای پیشرفته را برآورده کند."

ترامپ درست می گوید که ذخیره آب سنگین ایران دو بار، از حد مجاز فراتر رفت؛ البته مقدار آن، کم تر از یک درصد بود. ایران سعی کرد از زبان غیرمستقیم این توافق استفاده کند، اما به سرعت این اقدام توسط بازرسان بین المللی با واکنش رو به رو شد؛ طرفین دیگر توافق اعتراض کردند و مجبور شدند ایران را مجبور به عقب نشینی کردند.

در مورد سانتریفیوژها، برجام، تعداد و نوع سانتریفیوژها را که ایران مجاز به استفاده از آن است، محدود می کند. مجددا ایران تلاش کرد تا از محدودیت های مبهم نوشته شده (حدود 10 سانتریفیوژ پیشرفته)، استفاده کند.

به نظر می رسد اختلافات تا این لحظه حل شده باشند.

"همچنین بسیاری از مردم معتقدند که ایران با کره شمالی همکاری می کند. من قصد دارم به آژانس های اطلاعاتی ایالات متحده دستور دهم تا یک تجزیه و تحلیل کامل، فراتر از آنچه تاکنون انجام شده بود، انجام داده و گزارش های خود را تحویل دهند."

این یک بیانیه گیج کننده بود. این عبارات نشان می دهد که شواهد کافی برای ادعای در ارتباط بودن ایران با کره شمالی وجود ندارد، اما سازمان های اطلاعاتی همچنان به دنبال آن هستند. اما در اینجا این سوال مطرح می شود که چرا رئیس جمهور این اظهار نظر را در وهله اول انجام داد.

"این امر در حال بازنگری مداوم است و من، در مقام رئیس جمهور، هر زمان که بخواهم تصمیم می گیرم مشارکت در برجام را لغو کنم."

شرکای دیگر این توافقنامه در خصوص این امر اختلاف نظر دارند که آیا ترامپ توانایی پایان دادن یک جانبه به قرارداد را دارد یا خیر. ترزا می، نخست وزیر بریتانیا، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در یک بیانیه مشترک غیر معمول، اعلام کردند: "برجام به اتفاق آرا توسط شورای امنیت سازمان ملل تأیید شده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی بارها پایبندی ایران به برجام را با وجود نظارت طولانی مدت آن، اعلام کرده است."

با این حال، یک رئیس جمهور می تواند در هر لحظه، به تعلیق تحریم ها پایان دهد و موجب اعمال دوباره آنها شود. به علاوه، ترامپ باید براساس قانون آمریکا هر 90 روز پایبندی ایران را تأیید کند. او می تواند چنین کاری را انجام نداده و تحریم ها خود به خود اعمال شوند. در واقع چه طرفین دیگر بخواهند چه نخواهند، این کار قرارداد را خاتمه خواهد داد.

منبع : واشینگتن پست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33