وقتی خبر مرگش را شنیدم راحت شدم

زیب سلبی

دیپلماسی ایرانی: "آه محمد، آه محمد، ببین به نام تو چه کارها کرده اند." سرباز عراقی در حالی که زیرزمینی مملو از زنان و کودکان که زندانی شده توسط داعش کشف می کند فریاد می کشد، این افراد 20 روز پیش در موصل پیدا شدند. نبا 20 ساله یکی از 32 نفری است که توسط شبه نظامیان به اسارات در آمده بود. او همسر یکی از جنگجویان داعش است که به همراه مادر شوهر و خواهر شوهرش از ماه آوریل زندانی شده بودند. پس از سه ماه وقتی برای اولین بار نور به چشم اش خورد، سرباز عراقی که کمک اش کرده بود را در آغوش گرفت، سرباز به گریه افتاد و زن گفت: "ممنونم، ممنونم دایی"

سرباز اشاره اش به حضرت محمد بود، بسیاری از مسلمانان ساکن موصل به اسلامی که داعش به آنها تحمیل می کرد بی میل بودند. نبا متوجه گریه سرباز شد. زندگی او زمانی تغییر کرد که پدرش دیدگاه های اش در خصوص اسلام را تغییر داد و به حامی رادیکال داعش بدل شد، مردی که سپتامبر گذشته دختر خود را مجبور کرد به عقد یک جنگجوی داعش در آید. اینک حامله است و "همسر داعشی" قلمداد می شود. با چنین زنانی و بچه های شان به عنوان مظنون برخورد می شود. دولت عراق اردوگاهی در خارج از موصل برای آنها برپا کرده تا از آنها بازجویی کند، یا اینکه صبر کنند تا بدانند باید با آنها چه کنند.

نبا ترسیده است. نمی خواهد به بیرون از شهر برده شود و در یک اردوگاه اسکان داده شود، و نمی داند که با بچه متولد نشده خود چه کند. ازدواج او صرفا در سیستم داعش ثبت شده است، سیستمی که دولت عراق آن را به رسمیت نمی شناسد. بی شک هراس و پیش داوری بسیاری علیه زنانی همچون او در موصل وجود دارد. خیلی ها نیز اذعان دارند که جدا کردن این زنان و بچه های شان شیوه خوبی برای مواجهه با این مشکل نیست.

علی الرسام، که با المصلا، سازمانی که اخیرا برای درمان صدمات اجتماعی شهر تاسیس شده است، همکاری می کند، می گوید: "اینک زمان التیام بخشیدن زخم ها است. اگر این زنان را به اردوگاه ببریم، بچه های شان با نفرت بزرگ خواهند شد و این داستان پایان نخواهد یافت. ما به داستانی تازه نیاز داریم." بسیاری در موصل تمایلات الرسام را تکرار می کنند. تا وقتی این موضوع حل و فصل شود، نبا در موصل با مادر، خواهران و برادرش زندگی می کند، امیدش به این است که کسی نفهمد او همسر یکی از اعضای داعش بوده، یا اگر لو رفت، مقامات متوجه شوند که او یک قربانی است – نه یک مظنون.

داستان نبا از زندان بدنام ابوغریب آغاز می شود. جایی که نشوان، پدر او، از پدری دوست داشتنی که از راه دوزندگی زندگی خوانواده اش را می چرخاند به حامی داعش بدل شد. پای او به صورت تصادفی به زندان کشیده شد، زمانی که پیامکی که برای یک مشتری ارسال کرد خوانده شد: "دشداشه شما حاضر است." یکی از مشتریان این لباس را سفارش داده بود. اما زمانی که پیامک ارسال می شود، آن مرد که از اعضای القاعده بوده توسط پلیس عراق بازداشت شده است و نشوان نیز به عنوان مظنون به عضویت در عملیات او دستگیر می شود.

او در ابوغریب شکنجه می شود و نهایتا مجذوب ایئولوژی القاعده می شود. نه ماه بعد آزاد شد، اما آن مرد به تغییرات فکری رادیکالی پا گذاشته بود، مردی که بچه های اش و همسرش هدی دیگر او را نمی شناختند. هدی، مادر نبا، شیعه است، هر چند 20 سال از ازدواج آنها گذشته بود و پنج بچه از نشوان داشت، پس از آزادی از زندان دیگر به او دست نمی زد. فراتر از آن، از خوردن غذایی که درست کرده بود یا آبی که ریخته بود سر باز می زد. نشوان زن اش را به خاطر اینکه شیعه بود کافر می پنداشت. ده روز پس از آزادی گزینه ای روبه روی اش قرار داد : یا طلاق بگیرد یا کشته شود. هدی تصمیم گرفت طلاق بگیرد، با درد و محنت زیاد از اینکه شوهری که روزگاری عاشق اش بود پس از نه ماه زندان چنین تغییر کرده بود.

هدی داستان زندگی اش را می گوید: "وقتی به وجنات نشوان نگاه می کردی معلوم بود چه چیزی پیش روی موصل قرار دارد. اولین چیزی که پس از آزادی از زندان گفت این بود که شکنجه حکومت به تروریسم منجر شده و "دولت اسلامی" در راه است."

ظاهرا این موضوع برای تمام زندانی های ابوغریب روشن بوده است. زمانی که یک سال بعد داعش ظهور کرد نشوان کاملا آماده بود. ریش اش بلند شده بود، زن شیعه اش را بیرون کرده بود، با زنی سنی ازدواج کرده بود، و هر روز از 7 تا 10 صبح، موعظه های جدید برای بچه های اش ایراد می کرد. اسلامی متفاوت با اسلامی که آنها با آن بزرگ شده بودند، اسلامی مملو از افراط گرایی و جزم اندیشی. او فورا با خلافت داعش بیعت کرد.

زمانی که پدر نبا از او خواست به عقد سربازی داعشی در آید 19 سال اش بود. "وقتی شنیدم به من می گوید به عقد یک داعشی درآیم گریه ام گرفت. به لرزه افتادم. نمی خواستم. اما مرا تهدید کرد. اگر قبول نکنی به داعشی ها می گویم مادرت شیعه است و آنها او را می کشند." نبا به ازدواج تن می دهد و جان مادرش را نجات می دهد.

او شوهرش، اشرف، را در شب عروسی و زمانی که به اتاق خواب پا می گذارد می بیند. فقط در چند دقیقه اول با نبا مهربان است. نبا توضیح می دهد: "شوهرم اشک ریخت و گفت می دانم که من را نمی شناسی و برای ات سخت است که با من باشی. اما وقتی به من دست زد و اکراه کردم، ناگهان خشن شد و به زور متوسل شد." این وضعیت در 10 روز نخست ازدواج، زمانی که اشرف خانه بود و از جنگ دور، ادامه یافت.

وقتی اشرف برای پیوستن به جنگ خانه را ترک کرد با خواهر شوهرش تنها می ماند. می گوید: "از خانواده شوهرم هراس داشتم. از آنها می ترسیدم فکر می کردم هوادار داعش هستند. در اتاق را قفل می کردم، تنها برای غذا، شستن ظرف ها و تمیز کردن خانه بیرون می آمدم و باز به اتاقم باز می گشتم."

وقتی شوهرش گاه و بیگاه به خانه باز می گشت تا نبا را ببیند، به او التماس می کرد تا اجازه دهد مادر و خواهران و برادرش را ببیند. تنها دو بار اجازه چنین ملاقاتی را داد و در کل ملاقات بازوی او را گرفته بود و اجازه نمی داد عزیزانش را بغل کند.

اوایل آوریل امسال، جنگ شدت می گیرد و نبا به همراه دیگر زنان خانواده شوهرش به موصل برده می شوند. این زمانی است که آنها به همراه دیگر وابستگان مونث اعضای داعش به زیرزمین کذایی منتقل می شوند. سی و دو تن از آنها سه ماه کامل در زیرزمین محبوس بودند. در این دوران به نور دسترسی نداشتند، روزی دو سه عدد خرما به هر نفر می دادند، مقداری عدس و آب رودخانه برای نوشیدن.

نبا می گوید: "برای ماه ها از شدت گرسنگی گریه می کردم. داخل زیرزمین از همدیگر می ترسیدیم. نمی دانستیم کی به کی است و اعتقادات دیگران چیست. پس هر کدام حرف هایمان را برای خودمان نگه می داشتیم." حالا موفق می شود گاه و بیگاه از طریق موبایلی که داخل جیب اش پنهان کرده بود با خانواده اش تماس بگیرد و به آنها بگوید که هنوز زنده است. اما نمی دانسته در کجا اسیر است. پدر او ناپدیده شده بود و تا به امروز جای او معلوم نشده است.

نبا تمام این سه ماه یک لباس بر تن داشته، که نهایتا به دلیل عرق بدن او به رنگ سیاه و سفید در آمده بود. همچنان اشرف هر هفته باز می گردد، بازوی او را می گیرد و از زیرزمین به آشپزخانه می آورد، کارش را خیلی سریع با او انجام می دهد و به داخل زیرزمین پرت اش می کند. اشرف به نبا می گوید: "من در نبرد برای حفظ خلافت خواهم مرد و تو نیز تا آخرین نفس با من خواهی مرد." این وضعیت هفته ها ادامه می یابد تا اینکه خبر می رسد کشته شده است. نبا می گوید: "لیست کشته شدگان را بلند می خواندند و می فهمیدیم. وقتی خبر مرگش را شنیدم راحت شدم و در عین حال ترسیدم."

بخشی از آنچه به هراس او دامن می زد این بود که را به یک "برادر داعشی" دیگر واگذار کنند، وقتی همسر یک داعشی بیوه می شود می تواند به عقد "برادر" دیگری در آید. اما این اتفاق برای نبا نیفتاد و در عوض آن سرباز عراقی او و دیگر زنان را پیدا کرد و آنها را از زندان شان نجات داد.

 نبا می گوید: "چند ساعت کوتاهی که مانده بود تا خانواده و خانه و مادرم را ببینیم، تمام وقت گریه می کردم، می خواستم هر کس را می دیدم در آغوش بگیرم. می خواستم تمام سربازانی که سر راه با آنها مواجه می شدم بغل کنم. و بالاخره مادرم را دیدم، جیغ کشیدم و خود را میان بازوهای اش انداختم."

حالا هدی، نبا و تمام خانواده به گریه می افتند. هدی می گوید: "کاش مرا به جرم شیعه بودن کشته بودند و شاهد این اتفاقات برای دخترم نمی بودم."

نبا زمانی که از اسارت رهایی یافت چهار ماه حامله بود، و می خواهد بچه اش را سقط کند. من و مادرم روانه مطب دکتر شدیم، در مسیر به مادرش می گوید: "اگر صدای قلب اش را بشنوم، بچه را سقط نمی کنم، اما اگر صدای قلب اش را نشنوم سقط می کنم." نبا صدای قلب بچه را می شنود و با وجود اینکه دکتر همراه بوده و می خواسته سقط جنین را انجام دهد، او اجازه این کار را نمی دهد و می گوید: "نمی توانم بچه ام را بکشم. داعش مردم را می کشد. من نمی توانم همین کار را به آن بچه انجام دهم. من صدای قلب اش را شنیدم و او را نخواهم کشت."

بچه را نگه داشته و امیدوار است از سپتامبر بتواند به دانشگاه بازگردد. هر چند نبا امید دارد که طوری و به طریقی قادر باشد زندگی اش را بدون گذشته از سر گیرد اما به یقین سیاحتی ساده پیش رو ندارد.

منبع : نیویورک تایمز / ترجمه سامان صفرزائی