تحقیق از 26 زندانی چیز زیادی به ما نمی دهد

گریم وود

دیپلماسی ایرانی: ماه گذشته دفتر مبارزه با تروریسم سازمان ملل گزارشی در خصوص جنگجویان خارجی که کشورشان را برای جنگ در سوریه ترک کرده اند منتشر کرد. حامد السعید و ریچارد برت، نویسندگان گزارش "تقویت فهم پدیده جنگجویان خارجی در سوریه" شبه نظامیان خارجی که برای داعش می جنگیدند – آنهایی که از سوریه بازگشتند به علاوه تعداد کمی که هنگام تلاش برای رفتن به سوریه بازداشت شدند را تحت مصاحبه قرار داده اند. (یکی از آنها در دقیقه آخر به خواهش مادرش برای ماندن در خانه گوش کرده است. دشوار است که بگوییم مادرش سزاوار دریافت جایزه والدین خوب برای نجات جان پسرش است، یا سزاوار سرزنش جامعه به خاطر اینکه اصلا چنین بچه ای بار آورده است.) بیش از 40 هزار نفر برای نبرد به سوریه سفر کردند، و از آنجا که بسیاری از آنها به وطن اصلی خود بازخواهند گشت، گزارش هایی از این دست با وجود کمبودهایی که نویسندگان هم به آن اذعان دارند ارزش مطالعه دارد.

نویسندگان سازمان ملل گزارش داده اند که تنها 11 تن از 26 نفری که برای پاسخ گویی به پرسش ها در خصوص "ایدئولوژی و عقیده" احساس راحتی کرده اند گفته اند که که این مقوله "بی نهایت" یا "خیلی" مهم بوده است. اکثریت آنها – 16 تن از 25 نفر- گفته اند که مقوله "جهاد" است که "بی نهایت" یا "خیلی" مهم است.

اندرو لبوویچ سال گذشته در مقاله ای برای انستیتو بروکینگز نوشت "درک از شریعت برای مسلمانان پرهیزکار امری مشترک نیست، و اغلب اوقات ساخته و پرداخته ذهن خارجی ها است که فکر می کنند باید این گونه باشد." او می نویسد: "کند و کاو در خصوص عمق احساسات مذهبی یا حتی دانش یک نفر بر مبنای فقدان علم شریعت مانند این است که احساسات مدنی یک آمریکایی را زیر سوال ببریم به این خاطر که او شغل اش حقوقدان نیست." یک تفنگدار دریایی ایالات متحده می تواند میهن پرست باشد، و از سوی دیگر متعصب و جزم اندیش باشد و نتواند حتی یک جمله هم راجع به قانون اساسی بگوید. به هر ترتیب، مقوله "مذهب" افکار بسیاری از جنگجویان خارجی (و بسیاری از مردم عادی) را تحت تاثیر قرار می دهد و بزرگ تر از آن است که در تحلیل ها مفید واقع شود.

هر چند به طور قطع معنی هیچ کدام از این ها این نیست که افرادی که در تحقیق مورد بررسی قرار گرفته اند مذهبی نبوده اند. این حقیقت که آنها خانه شان را برای حضور در سازمانی ترک کردند که به آنها وعده شهادت و پاداش آسمانی ابدی می داد- سازمانی که بی وقفه خود را عامل آخر الزمان معرفی می کرد و مدعی بود که انتقام به حق خداوند در زمین است- به شدت حکایت از آن دارد که منافع مذهبی آنها غیر جدی نبوده است. اینکه همه شان مسلمان بودند – و همه مسلمان سنی مذهب – همچنین شاهدی بر این است که آنها دنیا را با لنز مذهبی می دیدند، تنها تفکیکی که آنها در نوع انسان قائل بوده اند این است که افراد مومن هستند یا کافر. (گزارش این را "یک احساس هویت هم مذهبی" می خواند و آن را از امر مذهب به طور فی نفسه جدا می کند. این تفکیک روشن نیست.)

نویسندگان گزارش می نویسند: "تنها عده ای از جنگجویان خارجی به نظر از شرایط و مقررات جهاد در اسلام آگاه هستند (بار دیگر انتظار بالا در خصوص خبرگی آنها در خصوص شریعت) بخش بالایی از آنها، بیش از 50 درصد، به نظر تازه کار مذهبی هستند، فاقد هرگونه درک پایه ای از معنای حقیقی جهاد یا حتی ایمان اسلامی دارند." این تحلیل ها همان چیزی است که سیمون کاتن اخیرا "غرور معرفتی" نویسندگان خوانده است.

جالب توجه می بود اگر گزارش سازمان ملل واقعا می توانست "معنای حقیقی جهاد یا حتی ایمان اسلامی" را مشخص کنند. گزارش نویسان البته شانس بهتری داشتند تا معنای واقعی "مسیحی بودن" را مشخص کنند. اسلام متنوع است و جهاد ماهیتی به شدت ستیزه گر در درون آن. تفسیر داعش از جهاد دیدگاه اقلیت مسلمانان است – حتی خود داعش نیز به این اذعان دارد.

در گزارش خود من (که باعث شد تقریبا با تعداد مشابهی از هوادارن داعش که در این گزارش به چشم می خورد مصاحبه کنم، اما تعداد کمتری از آنها موفق شده بودند به سوریه برسند) می بایست خودم را در زندگی شخصی آنها جا می دادم، و آنها نیز نه از نگاه یک زندانی بلکه فردی آزاد سخن می گفتند. رویکرد کمیتی تحقیق سازمان ملل بر اساس پاسخ 26 آدم زندانی است. این گزارش چیز زیادی به ما یاد نمی دهد. هنوز باید به تحقیقات ادامه داد.

منبع : آتلانتیک / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33