موصل پساداعش چه آینده‌ای دارد؟

نویسندگان: ریموند تانتر- ادوارد استافورد

دیپلماسی ایرانی: ایران و ترکیه هر دو در خصوص شیوه مواجهه ایالات متحده با داعش و افزایش خودمختاری کردها اختلاف نظر دارند، کشور مستقل کردستان هم برای تهران و آنکارا غیرقابل تصور است. با این حال رویکرد آن ها برای همکاری با یکدیگر علیه داعش و شورشیان کردستان محتاطانه است – بیشتر دوستان شرایط خاص هستند تا شرکای واقعی. بخشی از این موقعیت به خاطر تفاوت های گسترده میان رابطه دین با دولت در این دو کشور است: در ترکیه رئیس جمهور منتخب بر روی رهبران مذهبی تسلط دارد، در ایران روحانیون بر رهبران سیاسی تسلط دارند. رویکرد آمریکا در خصوص اینکه ایران و ترکیه چطور می بایست عملیات های نظامی خود، به ترتیب در عراق و سوریه، را پیش ببرند باید برآمده از منافع مشترک و رقابت دو ائتلاف در شمال عراق و شمال شرق سوریه باشد.

نمونه ای از شدت گیری نزاع ها میان منافع آمریکا و ایران در عراق ستایشی است که فواد معصوم (رئیس جمهور عراق) نثار ایران کرد. 28 مارس 2017 معصوم از ایران به خاطر پشتیبانی موثرش از این کشور عرب در جنگ علیه تروریسم قدردانی و تاکید کرد که فرمانده سپاه قدس، ژنرال قاسم سلیمانی برای کمک به عراق و مشاوره های نظامی خارجی در عراق به سر می برد. پیش از آن 7 فوریه 2017، دولت ترامپ برای مقابله با ایران اعلام کرد که به جای افراد و نهادها، کل سپاه پاسداران را سازمان تروریستی معرفی خواهد کرد.

قابل توجه است، با آنکه ترکیه بخشی از ائتلاف ایالات متحده علیه داعش در عراق نیست، اما در سوریه عضو همین ائتلاف است. حضور نیروهای ویژه ترکیه در شمال عراق برای مقابله با پ ک ک و جمعیت ترکمن موصل که در آن حوالی اسکان دارند، به ترکیه برای هماهنگی با ائتلاف ضد داعش در شمال عراق انگیزه بخشیده است. 25 آوریل وقتی جنگنده های ترکیه جنگجویان کرد در عراق و سوریه را هدف قرار دادند، اردوغان به خاطر کشته شدن پیشمرگه ها ابراز تاسف کرد. این عملیات قهرآمیز پیچیدگی های ائتلاف به رهبری ایالات متحده علیه داعش را تشدید کرد و روشن کننده عدم انسجام در رقابت سه گانه میان آنکارا، تهران و واشینگتن در جنگ علیه داعش بود.

8 مارس 2017 هاشم الموسوی، سخنگوی گروه شبه نظامی النجبا عراق، تحت پشتیبانی ایران، مصاحبه ای با خبرگزاری تسنیم، متعلق به ایران انجام داد. وی فعالیت های شبه نظامیان در عراق و سوریه را برجسته کرد. سخنگوی النجبا ریاض و واشنیگتن را مسئول عملیات های داعش معرفی کرد. او گفت این گروه شبه نظامی اجازه نخواهد داد نیروهای خارجی در موصل بمانند و دولت ترامپ را متهم کرد به بغداد فشار می آورد تا مانع ورود نیروهای بسیجی مردمی به داخل شهرهای سنی نشین آزاد شده از دست داعش شود.

20 مارس 2017 ذکیه یزدان شناس مقاله ای در المانیتور با تیتر " رویارویی پیش روی ایران و آمریکا در عراق " منتشر کرد که در آن می پرسد:" یک سوال کلیدی این است که برای پر کردن خلا قدرت در موصل پساداعش چه کسی پا پیش می گذارد؟ آیا ایالات متحده مجددا در مسیر عقب نشینی از خاورمیانه پا می گذارد، یا تصمیم می گیرد با نگه داشتن دست کم بخشی از نیروهای کنونی اش در عراق متحدان خود را دلگرم نگه دارد؟ آیا ایران به دنبال تثبیت حضور خود در شمال عراق است، چه به طور مستقیم و چه از طریق متحدان خود؟" پاسخ این است که واشینگتن پس از خروج از عراق در سال 2011، می بایست دیگر بار به صورت نظامی در عراق و سوریه درگیر باشد، بیش از 5 هزار سرباز و نیروی ویژه مستقر کند و 10 میلیارد دلار برای نبرد با داعش در عراق و سوریه هزینه کند.

در واقع بر اساس گزارش پولتیکو در 5 آوریل 2017، تعداد نیروهای ایالات متحده در شمال سوریه از ماه مارس دو برابر شده است. 400 تفنگدار دریایی یا رنجر ارتش به 500 نیروی ویژه ایالات متحده که در دوره اوباما مستقر شده بودند پیوسته اند، این گزارش حکایت از این دارد که پنتاگون احتمالا به زودی تعداد بیشتری از نیروهای خود را برای پشتیبانی از حمله به رقه روانه سوریه می کند. در عراق نیز صدها سرباز آمریکایی برای تقویت حمله به داعش در موصل مستقر شده اند و تعداد بیشتری نیز در کویت منتظر دستور هستند. از آنجا که ایران بخش مهمی از بسیج مردمی عراق (حشد شعبی) را به صورت مالی و نظامی پشتیبانی می کند، حضور این نیروها در موصل تمرکز واشنیگتن را در خصوص گسترش احتمالی نفوذ ایران در عراق به خود جلب کرده است.

میدان های نفتی عراق در جنوب این کشور و در اطراف شهر بصره و نواحی گوناگونی در شمال پخش شده اند. این ها مناطقی هستند که ایران نفوذ اقتصادی و نظامی خود را افزایش داده است، در حقیقت، ترکیب قدرت نفت ایران و عراق به زودی چه در ظرفیت تولید و چه در مجموع ذخایر به رقیب ریاض بدل خواهد شد.

انستیتو واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک در گزارش آوریل 2011 تاکید کرده بود که ظهور مجدد عراق به عنوان صادرکننده بزرگ نفت، احتمالا با هزینه ایران انجام خواهد شد و به احتمال قریب به یقین تنش ها میان دو ایران و عربستان را تشدید می کند.

منبع: نشنال اینترست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی /۳۳