جنگ دیپلماتیک هند و پاکستان ادامه دارد

مصطفی زندیه، کارشناس ارشد مسائل جنوب آسیا

دیپلماسی ایرانی: درحال حاضر مشکلاتی جدی در روابط دوجانبه پاکستان و هند وجود دارد. هرچند طرفین در وضعیت جنگ نیستند اما به نظر می رسد دو کشور در خط کنترل (LOC) در یک وضعیتی شبیه به جنگ مجازی قرار دارند. بدین معنی که هر دو کشور در حوزه تبلیغات رسانه ای در یک وضعیت توام با حملات لفظی شدید متقابل قرار دارند.

زمانی که در ماه مه 2014 نریندر مودی به مقام نخست وزیری هند رسید، تضادها و اختلاف ها بین دو طرف تشدید یافته است. در عین حال یک بعد جالب توجه در حوزه مناسبات سخت و پیچیده پاکستان و هند همراه با اختلافات فراوان بین این دوکشور، تعامل غیررسمی و شخصی است که بین دو نخست وزیر دیده می شود. در واقع حس مثبتی که بین دو مقام یادشده وجود دارد به گونه ای بوده که تا حد امکان در تعدیل و مدیریت روابط بین دو کشور تا کنون موثر بوده است.

هند پاکستان را مسئول تمام حوادث تروریستی در خاک خود و نیز منطقه ی کشمیر تحت کنترل خود می داند. از جمله: حمله تروریستی به پارلمان هند (در دسامبر2001)، حمله ترویستی در شهر بمبئی (نوامبر2008)، حمله به اردوگاه نظامی پاختانکوت (ژانویه 2016)، حمله به اردوگاه نظام یوری (در سپتامبر 2016) و حمله به اردوگاه نظامی ناگروتا (نوامبر2016). هند در این رابطه گروه های افراطی مورد حمایت پاکستان یعنی لشگر طیبه، جماعت الدعوه و جیش محمد را دخیل دانسته و تحویل روسای گروه های یادشده را خواستار شده است. همچنین آن کشور اعلام کرده تا زمان انجام اقدامات تنبیهی و محاکمه عوامل و عناصر گروه های پیش گفته، از هر گونه گفتگو با پاکستان خودداری خواهد کرد.

گفتنی است این پیش شرط هند برای برگزاری مذاکرات دوجانبه با پاکستان با تلاش مداوم آن کشور برای انزوای پاکستان در سطوح بین المللی و منطقه ای و معرفی این کشور به عنوان یک دولت تروریستی درایالات متحده و سازمان ملل همراه بوده است. ضمن این که دولت هند به منظور تسهیل در مسیر رقابت های سنتی خود با پاکستان، سالانه میلیونها دلار را برای ایجاد و تقویت جریان لابی های خود در ایالات متحده و نیز دیگر کشورهای ذیربط مهم جهان هزینه می کند. حتی دراین رابطه گفته می شود معامله تسلیحاتی 700 میلیون دلاری که قرار بود طی آن پاکستان 8 جنگنده F-16 از ایالات متحده خریداری کند، اما با رای کنگره این کشور لغو شد در نتیجه تلاش همین لابی های پرنفوذ هند بوده است.

همچنین با این که هند در منطقه کشمیر برخوردهای خشونت آمیزی با ساکنان این مناطق داشته است اما در نتیجه فعالیت همین جریان های پرنفوذ در کشورهای غربی ، این پاکستان است که از سوی آنها مورد شماتت قرار می گیرد (این در شرایطی است که اساساً از منظر حقوقی بسیاری از کارشناسان شبه قاره معتقدند در موضوع کشمیر این پاکستان است که نسبت به هند موضع برتر را دارد.)

همچنین کشورهای افغانستان و هند از طریق لابی های خود، وزارت امور خارجه ایالات متحده را متقاعد کردند که پاکستان در برخورد با تروریسم مرزی کمترین اقدام را انجام داده است. گذشته از این در داخل هند نیز برخی محافل قدرتمند تاکید دارند تا زمان برآورده شدن مطالبات هند به خصوص تعیین تکلیف گروه های تروریستی، ضرورت دارد تا فضای گفتگو بین دو کشور در وضعیت تعلیق باقی بماند.

در طرف مقابل یعنی پاکستان نیز این گونه استدلال می شود تا زمانی که وضعیت کشمیر تعیین تکلیف و حل و فصل نشده، باید از گسترش هر گونه مناسبات تجاری و اجتماعی با هند خودداری شود. دراین راستا برخی محافل داخل پاکستان که طرفدار بهبود رابطه با هند هستند معتقدند اگر هند واقعاً طرفدار بهبود رابطه با پاکستان باشد، اتخاذ یک رویکرد منعطف تر به خصوص در حوزه تروریسم و همچنین وضعیت نقض حقوق بشر در کشمیر اجتناب ناپذیر خواهد بود.

با این حال طرفداران نگرش غالبی که به دیدگاه ارتش پاکستان نزدیک است، نیز معتقدند هند با حمایت از گروه های تروریستی همــچون تحــریک طالبان پاکستان و همــچنین گروه های جدایی طلب بلوچستان (از طریق خاک افغانستان) باعث شده تا پاکستان نیز متحمل تلفات انسانی و مادی شود. در مجموع هند با انجام اقدامات دیپلماتیک چند لایه فشار بر پاکستان را تشدید ساخته و معتقد است تا زمان انجام اقدامات تنبیهی موثر پاکستان در قبال گروه های تروریستی موصوف (به خصوص گروه های مستقر در  ایالت پنجاب) از هر گونه انعطاف در برابر پاکستان برای بهبود رابطه خودداری خواهد کرد.

جمع بندی:

به نظر می رسد تا زمانی که سیاست سرکوب و ارعاب و مشت آهنین در داخل کشمیر تحت کنترل هند وجود دارد، از شدت احساسات ضدهندی در داخل پاکستان کاسته نخواهد شد.

از سوی دیگر ایجاد ثبات و امنیت در منطقه جنوب آسیا از جمله مولفه هایی است که هر دو کشور پاکستان و هند به آن نیازمند خواهند بود. واقعیت این است که نقش منفی سرویس های امنیتی پاکستان ISI و هند RAW درتشدید اختلافات بین دوکشور موثر و برجسته بوده و با توجه به این که هر دو سرویس یاد شده در تولید نفرت و تقابل با یکدیگر نقشی اساسی و محوری بازی می کنند، از این رو امکان کنترل و مدیریت رفتارهای سازمان های امنیتی  یادشده از سوی دولت های مرکزی در عمل وجود ندارد. این موضوع به خصوص در پاکستان به قدری دخیل است که اساساً پرونده روابط با هند و تصمیم گیری در این خصوص در اختیار ارتش و ISI قرار دارد. نتیجه این که پاکستان هیچ گاه به مانند امروز تحت فشارهای دیپلماتیک قرار نداشته و هیچ گاه به مانند امروز نیازمند واکنش های موثر برای پاسخ دادن به فشارهای دیپلماتیک از جانب هند نبوده است. برخی از تحلیلگران امور امنیتی پاکستان معتقدند بازیگران غیردولتی ستیزه جو مستقر در خاک این کشور به یک دردسر بزرگ راهبردی برای پاکستان تبدیل شده اند.