روابط اسلام‌آباد‌ ـ واشنگتن: هر روز بدتر از دیروز

نویسنده: موعد یوسف

دیپلماسی ایرانی: در طول سال ها بارها دوستان پاکستانی ام از من درباره قدرت لابی ها و گروه های فشار در واشنگتن پرسیده اند. متوجه شدم که همه از سیاستمداران ارشد گرفته تا ناظران رده های میانی روابط ایالات متحده ـ پاکستان متقاعد شده اند که لابی ها اولویت ها را شکل می دهند و مشخص می کنند که چه کسانی قرار است در واشنگتن مهم باشند.

در نتیجه، من تلاش کردم که نگاه دقیق تری به دست اندرکاران لابی در ایالات متحده داشته باشم. اغلب برگ برنده لابی ها منافع ایالات متحده در یک کشور خاص است. اگر منافع ایالات متحده در کشوری مهم و همسو (با منافع گروه های فشار و لابی ها) تشخیص داده شود، لابی ها می توانند نقش مهمی در ایجاد یک ادراک و تصور مثبت از آن داشته باشند و این تصور را تقویت کنند. اگر این منافع همسو با منافع لابیگرها نباشد، با زدو بندهای پشت پرده صداهای مخالف بلندتر می شود. لابی می تواند تنها در حواشی بازی کند و نمی تواند اساس گفتمان درباره یک کشور را در واشنگتن تغییر دهد.

عربستان سعودی را در نظر بگیرید: به رغم این که یکی از فعالترین بازیگران در عرصه لابی را دارد به طرز بی سابقه ای مشاهده کردیم که هر دو حزب کنگره با اکثریت آرا وتوی باراک اوباما را لغو کرده و به آمریکایی ها اجازه دادند که علیه ارتباط سعودی ها با حملات 11 سپتامبر به دادگاه شکایت کنند.

چالش پاکستان در واشنگتن به منافع ایالات متحده باز می گردد نه لابی. من هرگز پیش از این ندیده بودم که منافع ایالات متحده ـ پاکستان این طور که امروز شاهدش هستیم در تضاد با یکدیگر باشد. حتی در سال 1990 هم وقتی که روابط میان دو کشور به طور کامل از هم گسست، تنها مساله موردنظر دو کشور برنامه هسته ای بود. امروز، دو طرف در این روابط گره های متعددی دارند که باید باز شود. گره هایی که به بدترین شکل ممکن در هم تنیده اند.

چالش با هند شروع شد، کشوری که در طول چند دهه اخیر نفوذ و سرمایه اش در واشنگتن به صورت تصاعدی افزایش یافته است. اولویت هند برای ایالات متحده کاملا واقعی است. در چنین شرایطی بهترین شرط بندی برای پاکستان این است که صرف نظر از هند، با توجه به شرایط خودش بر روی ادامه روابط با ایالات متحده کار کند. ایالات متحده نیز پس از 11 سپتامبر همین رویکرد را در پیش گرفت، پاکستان ابتدا عقب کشید اما دوباره با این مساله کنار آمد. مشکل این جاست که حال و هوای این روزهای هند هیچ جایی را برای معامله غیر از حاصل جمع صفر باقی نگذاشته است.

علامت هند به پاکستان مشخص است: دهلی می خواهد که در تمامی جبهه ها با خشونت و مشت آهنین پیش برود. اگر این طور باشد، هر گونه گرایش آمریکا برای پذیرفتن هند و پاکستان به صورت جداگانه، مستقیما به معنی تضعیف تلاش های دهلی برای از میدان خارج کردن اسلام آباد خواهد بود. در این میان هر گونه تحولی منفی در روابط پاکستان ـ هند کار را برای ایالات متحده به منظور حفظ توازن میان دو کشور دشوارتر خواهد کرد. بر اساس تعریفی که از کار لابیگری در واشنگتن داشتم، اگر کار به انتخاب بکشد، با توجه به روایاتی که این روزها در واشنگتن وجود دارد، پاکستان بازنده این میدان خواهد بود.

از زاویه دیگری هم می شود به این مساله نگاه کرد. کارشناسان با اذعان به مخرب بودن هر گونه تقابل میان این دو قدرت هسته ای، بیش از پیش معتقد شده اند که اگر نارندرا مودی در تقابل سخت خود با پاکستان جدی باشد، فضا را در نهایت به جنگ پنهانی با اسلام آباد خواهد کشاند. مقام های هندی تلویحا به این مساله اشاره کرده اند. در شرایط امروز منطقه ای و آن چه امروز در افغانستان اتفاق می افتاد، خیلی ساده لوحانه است اگر فکر کنیم رقابت هند و پاکستان به افغانستان نخواهد کشید. اما اگر این رقابت در نهایت به جنگ نیابتی دهلی و اسلام آباد در افغانستان منجر شود قطعا منافع ایالات متحده بیش از پیش به چالش کشیده خواهد شد. آن چه در این میان شرایط را سخت تر می کند چراغ سبز واشنگتن و افزایش نفوذ هند در افغانستان است.

کریدور اقتصادی چین و پاکستان نیز مشکل دیگری است. از آن جایی که ایالات متحده و پاکستان در مورد مسایلی مانند هند و افغانستان روز به روز دچار واگرایی بیشتری می شوند، پاکستان احساس خواهد کرد که مجبور است بیشتر به چین تکیه کند و شکاف میان واشنگتن ـ اسلام آباد بیشتر می شود. اما وقتی صحبت به سیاست های پاکستان در افغانستان می رسد، ایالات متحده با این نگاه که چیزی برای از دست دادن ندارد احتمالا بیشتر دچار لغزش می شود و به اسلام آباد فشار می آورد که انتخاب های خود را در افغانستان تغییر دهد. همین مساله شکاف موجود میان دو طرف را عمیق تر می کند.

سیاستگذاران ایالات متحده و پاکستان هیچ کدام پاره شدن بند روابط دیپلماتیک را نمی خواهند اما با توجه به جغرافیای سیاسی و روابط منطقه ای در جنوب آسیا، مشخص شده که احساس نگرانی های آنان نسبت به یکدیگر و همچنین دیدگاه های منفی دو طرفه ای که در این میان وجود دارد احتمالا بیشتر خواهد شد.

اخیرا وزارت امور خارجه پاکستان تلاش کرده تا تیمی از لابیگرهای حرفه ای را در واشنگتن به کار گیرد اما این استراتژی کارگر نخواهد بود. حداقل نه تا زمانی که ایالات متحده و پاکستان بتوانند، به رغم اختلافات درباره مسائلی که برایشان اهمیت دارد، روی حفظ روابطشان کار کنند.

منبع: روزنامه داون/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 30