نوشداروی بعد از مرگ سهراب اردوغان

نویسنده: آرون استین 

دیپلماسی ایرانی: یک سال است که داعش ترکیه را به طرق مختلف مثل بمب گذاری های انتحاری، موشک های اتفاقی شلیک شده از سوی خاک سوریه و ترور خبرنگاران ترک ساکن در سوریه هدف قرار داده است. حمله به فرودگاه اصلی شهر استانبول در بیست و هشتم ژوئن از سوی سه عامل انتحاری غیر ترک، 44 کشته و بیش از 200 زخمی بر جای گذاشت. این دهمین حادثه بمب گذاری در ترکیه از ژانویه 2015 بود.

دولت ترکیه با اتخاذ موضع جدی علیه گروه های جهادی، صدها نفر از آنها را از مارس 2015 تا کنون دستگیر کرده است، اما علی رغم همه تلاش های آنکارا داعش توانسته توانایی خود را برای ادامه حملات تروریستی حفظ کند و استراتژی خود را برای بی ثبات سازی منطقه به پیش ببرد.

اهداف داعش شامل تضعیف اقتصاد ترکیه، افزایش کثرت گرایی سیاسی و نژادی در این کشور، به قتل رساندن مخالفان این گروه و تنبیه ترکیه برای حمایت از نیروهایی معارضی است که مقابل داعش قرار گرفته اند. این استراتژی نه پاسخی موردی به شکست های اخیر داعش، بلکه طرحی جامع برای ترور مردم ترکیه و بر هم زدن ثبات در این کشور است.

شبکه داعش در ترکیه بر پایه شبکه سلفی های ترکیه بنا نهاده شده است. بخش کوچکی از این شبکه با تروریست های بین المللی پیوند دارند و پس از گذشت حدود سه سال از جنگ سوریه در شهرهای مخالف ترکیه به طور مستقل اقدام به عملیات کردند.

در حال حاضر نحوه ارتباط سه عامل انتحاری فرودگاه آتاتورک با شبکه مذکور مشخص نیست. بنا بر گزارش ها این سه نفر یک ماه پیش وارد ترکیه شده بودند. گفته ها حاکی از آن است که آنها پیش از حرکت به سوی فرودگاه خانه ای در محله فاتح کرایه کرده بودند.

سابقه القاعده و داعش در ترکیه و شبکه های حامی عاملان پیشین داعش در ترکیه به خوبی موجود است. بسیاری از شهروندان ترک عضو القاعده یا داعش پیشتر در افغانستان بوده اند. برخی در دهه 1980 مقابل شوروی و برخی در دهه 2000 مقابل ایالات متحده می جنگیدند. ترکیه همواره محور ترانزیت تروریست هایی بوده که خواهان سفر به داغستان و چچن برای مبارزه با روسیه یا سفر به عراق و افغانستان برای مبارزه با آمریکا بوده اند.

غازی عنتاب شهری مرزی با حدود 60 مایل مرز مشترک با حلب سوریه یکی از مهم ترین مسیرهای جنگجویان خارجی برای سفر از سوریه به عراق و مبارزه با داعش در آنجا است. «لوای ساکا»، یک کرد سوری اهل حلب یکی از بازیگران اصلی این شبکه بوده و پیوند نزدیکی با ابومصعب الزرقاوی یعنی رهبر القاعده عراق، سلف داعش داشت. وی در سال 2006 در آنتالیای ترکیه دستگیر شد. ساکا تنها یکی از چهره های این شبکه است که در خاک ترکیه به نیابت از گروه های تروریستی سوری مبارزه می کرد.

ترکیه از همان روزهای اول جنگ سوریه از وجود این شبکه آگاه بود. در سال 2012 پلیس ترکیه رصد دیجیتالی مضنونین به ارتباط با القاعده را آغاز کرد، اما اقدام خاصی برای بر هم زدن این شبکه انجام نداد. مقامات اطلاعاتی ترکیه بر این اعتقاد بودند که مخفیانه زیر نظر گرفتن آنها و پی بردن به برنامه هایشان، بهتر از آغاز روند بی پایان دستگیری اعضای آن است.

دولت ترکیه هم تصور می کرد که جنگ سوریه محدود بوده و بشار اسد در کمتر از چند ماه از قدرت برکنار خواهد شد. ترکیه مشکل افراطیون را نسبت به موضوع قدرت بشار اسد کم اهمیت تر می دید و بدین ترتیب همه تمرکز خود را روی برکناری بشار اسد معطوف کرده بود. اما هم زمان با تمرکز آنکارا روی اسد، تروریست ها نفوذ خود را در خاک ترکیه گسترش دادند. تروریست های ترکیه همان روشی که در عراق پیاده کردند را هم اکنون در ترکیه اجرا می کنند.

شواهد نشان می دهد که دولت ترکیه به خوبی شکل گیری هسته ها و شبکه های ترور در ترکیه را تحت رصد داشته است. تصمیم به عدم برخورد قاطع با آنها در خارج از ترکیه به شدت به ضرر ترکیه تمام شده است؛ با ادامه جنگ در سوریه، القاعده و داعش تلاش کردند که جوانان ترک را متقاعد کنند که به آنها بپیوندند.

با جدا شدن داعش و جبهه النصره از یکدیگر در 2013 داعش بر کل شبکه های قاچاق به سوریه که در دست القاعده بود، کنترل پیدا کرد.

حملات آنکارا اولین مورد همکاری مشترک بین تیم عاملان انتحاری ترک و خارجی بود. این موضوع تلویحا به پیوند میان اعضای ترکیه ای داعش و اعضای این گروه تروریستی در عراق و سوریه اشاره دارد. به نظر می رسد که نیروهای پلیس اخیرا توانستند در بر هم ریختن این شبکه پیشرفت هایی داشته باشند. به طور مثال در دسامبر 2015 نیروهای پلیس «موسی کانوز» و «عدنان یلدیریم» را که در مسیر آنکارا برای اقدام به حملات تروریستی در آن جا بودند، دستگیر کردند. پس از آن نیز چند تن دیگر از اعضای داعش را دستگیر کردند.

حملات اخیر در فرودگاه آتاتورک با الگوی اخیر داعش مبنی بر هدف قرار دادن اتباع خارجی و توریست ها در ترکیه مطابقت دارد. از اواخر 2014 دولت ترکیه اقدامات متعددی برای بستن مرزهای مشترک خود با سوریه انجام داده است. در واقع هم اکنون گزینه های چندانی پیش روی ترکیه برای مبارزه با داعش به جز اعزام نیرو باقی نمانده است. اما آنکارا اعلام کرده که آمادگی اعزام مستقیم نیرو به سوریه را ندارد. این موضوع نشان می دهد که اقدامات آتی هم فرای اقدامات پیشین نخواهد بود.

جنگ با داعش پس از آزادسازی رقه و فاصله گرفتن داعش ار مرزهایش نیز ادامه پیدا می کند. بسیاری از جنگجویان داعشی تبعه ترکیه پس از جنگ به این کشور باز خواهند گشت.

تاریخ القاعده و داعش در ترکیه نشان دهنده اهمیت شناسایی جنگجویان اصلی و اقدام سریع برای بر هم زدن شبکه های آنها است. اگر به آنها اجازه عملیات داده شود- ولو با هدف جمع آوری اطلاعات- این گروه ها بزرگ شده و رشد می کنند. جنگ سوریه بدون شک باعث رشد افراط گرایی در ترکیه شده، اما عامل اصلی پیش از جنگ وجود داشت و پس از آن هم ادامه خواهد یافت.

منبع: فارن پالسی / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25