ولایتی: در نامه‌های اوباما آمده بود که تحریم‌ها برداشته می‌شود

تجربه طبابت و تکیه بر کرسی سیاست باعث شده تا از او به عنوان طبیب سیاستمدار ایران یاد کنند. قدمت حضور علی اکبر ولایتی در عرصه سیاست ورزی ایران به سال های دور باز می گردد. از سال 1360 که به عنوان وزیر امور خارجه رأی اعتماد گرفت تا ۱۳۷۶ بسیاری از پرونده های مهم خارجی کشور بویژه مذاکرات بعد از پایان جنگ ایران و عراق را از سر گذراند تا جایی که از او به عنوان یکی از پایه گذاران سیاست خارجی  کشور یاد می کنند. با پایان مسئولیت در وزارت خارجه، در سمت مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین الملل، پیگیری پیدا و پنهان موضوعات سیاست خارجی را ادامه داد. با این حال نامزدی برای انتخابات ریاست جمهوری سال 92 و اعلام برخی ناگفته های عرصه سیاست خارجی و مسائل هسته ای در جریان رقابت های انتخاباتی، او را یک بار دیگر در کانون توجه محافل رسانه ای و سیاسی نشاند. بعد از آغاز به کار دولت یازدهم با حفظ سمت مشاور رهبری بر کرسی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام  نشست و با به جریان افتادن مذاکرات هسته ای تحت سرپرستی محمدجواد ظریف، بارها به حمایت علنی از تیم مذاکره کننده هسته ای برخاست؛ حمایتی که با همراهی های معنادار او با فعالیت های منطقه ای وزارت خارجه همراه بود. مسئولیت های مختلف سیاسی  این سیاستمدار کهنه کار باعث نشده که طبابت را کنار بگذارد. قرار مصاحبه اش با روزنامه ایران را نیز در بیمارستان مسیح دانشوری که ریاستش را خود عهده دار است، گذاشت. با او درباره فراز و فرودهای سیاست خارجی و اقتضائاتی که دولت ها را وادار به تغییر تاکتیک ها می کند، گفت و گو کردیم. مشروح گفت وگو با ولایتی را با هم می خوانیم.
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران اصول ثابتی دارد که همه دولت ها در این چارچوب پایبندی خود را به آن حفظ کرده اند اما در عین حفظ این رویکردهای ثابت، تاکتیک ها و سیاست های مختلفی برای اجرا اتخاذ می شود که در دولت های مختلف متغیر بوده است. بفرمایید این تاکتیک ها بر چه اساسی تغییر می کند؟ مؤلفه هایی که دولت ها را وادار می کند تاکتیک های مختلفی برای پیگیری اهداف خود داشته باشند، چه مواردی است؟
تاکتیک به شرط آنکه در چارچوب استراتژی کشور باشد قابل تغییر است. کشورها به اقتضای زمان و تحولات پیش رو تدابیری اتخاذ می کنند که متناسب با شرایط جدید باشد. اما این تصمیمات نباید خارج از چارچوب و استراتژی اصلی کشور قرار گیرد و البته این موضوع ویژه ایران نیست و همه کشورها همین رویکرد را دنبال می کنند. زمانی ممکن است رابطه یک کشور با دیگران براساس اتفاقی که در روابط  دو طرف رخ داده است، قطع شود. در چنین شرایطی ارزیابی درباره مبنای سیاست خارجی آن کشور براساس این قطع رابطه مقطعی، به یک محاسبه اشتباه منجر می شود. بنابراین استفاده از تاکتیک های متفاوت و مختلف در جریان تحولات سیاست خارجی امری رایج است آن هم در شرایط کنونی که تحولات جهان بیش از هر زمان دیگری سیال، متنوع و منعطف است. حداقل در طول تاریخ 45 ساله بعد از پیمان یالتا (موافقتنامه اجرایی مربوط به جنگ جهانی دوم) تا سال 1990، با حاکمیت دنیای دو قطبی، اغلب تحولات قابل پیش بینی بود و نوسانات آن، سقف و کف محدودی داشت اما در حال حاضر وضعیت به گونه ای است که پیش بینی تحولات سال آینده برای اغلب کشورها و از جمله کشورهای قدرتمند در روابط خارجی هم دشوار شده است و بسیاری از اوقات هم اشتباه محاسبه می کنند. به عنوان مثال، اگر امریکایی ها از ابتدا می دانستند با حضورشان در عراق چند هزار نفرتلفات انسانی می دهند و با صرف هزینه ای بالغ بر هزار میلیارد دلار، دست خالی از عراق باز می گردند، شاید تصمیم دیگری می گرفتند. این در حالی است که امریکا جزو کشورهایی است که بیشترین امکانات را برای مطالعه مبنایی سیاست خارجی در اختیار دارد و باید این پیش بینی را می کرد که آیا حمله به عراق، تسلط و استمرار آن شدنی است یا خیر؟ خب یکی از دلایل اصلی این اشتباه، غیرقابل پیش بینی بودن رخدادها و عواملی است که در حوادث سیاسی نقش دارند. امریکایی ها تصور نمی کردند نیروهای مردمی عراق بتوانند ظرف این مدت کوتاه، مهم ترین و استراتژیک ترین شهر در مبارزه با داعش  یعنی فلوجه را تصرف کنند. خود امریکایی ها هم شگفت زده شده اند بالاخره این شگفتی نشان می دهد که شناخت درستی از تحولات منطقه نداشتند و لذا اگر ما هم آمادگی اتخاد تاکتیک های نو متناسب با شرایط جدید را نداشته باشیم، دچار مشکل می شویم.
آیا روند تصمیم گیری در سیاست خارجی ایران در دولت های مختلف مبتنی بر اقتضائاتی که اشاره داشتید بوده و به اتخاذ تاکتیک های کارآمد و به روز منتهی شده است؟
تا حدودی بله؛ اما به طور کامل برای هیچ کشوری این امکان فراهم نمی شود که بتواند متناسب با شرایط بسیار سریع و گذرای سیاست خارجی، سیاستی را اتخاذ کند که صد درصد منافع مورد نظر را تأمین نماید. به عنوان مثال، رابطه ایران با روسیه تزاری به یک شکل بود، با روسیه بلشویکی به نوع دیگر و زمانی هم که انقلاب اسلامی ایران پیروز شد، با اتخاذ سیاست نه شرقی نه غربی، سیاست متفاوتی را با روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ شرقی در پیش گرفت. اما امروزه ایران و روسیه براساس شرایط کنونی، خواهان یک رابطه درازمدت و استراتژیک هستند. این شکل ارتباط درباره چین هم صدق می کند در حالی که قبلاً چنین مسأله ای قابل تصور نبود.
وجه غربی این شعار چه وضعیتی پیدا کرد؟
در شرایط کنونی استقلالی که  اروپایی ها زمانی از آن بهره مند بودند از بین رفته است و امریکایی ها نفوذ زیادی در سیاست های کشورهای اروپایی دارند، نمونه آن هم آلمان و فرانسه است. زمانی رابطه ایران و آلمان نسبتاً نزدیک بود. هنگامی که من عهده دار مسئولیت وزارت امور خارجه بودم، آقای «هانس دیتریش گنشر» و آقای «کلوز کینکل» وزرای خارجه وقت آلمان بودند. فیشر روابط خوبی با ایران داشت که خوشایند امریکایی ها نبود. او نخستین کسی بود که در جریان حمله عراق به ایران در مصاحبه ای رسماً اعلام کرد که صدام متجاوز است، البته رابطه خوب ایران با بازیگران جهانی یکی- دو استثنا دارد.
امریکا و اسرائیل؟
رابطه با امریکا به این علت که این کشور به صورت مبنایی با به وجود آمدن حکومت انقلاب اسلامی ایران مخالف بوده است، از ابتدا هم در زمره اهداف ایران قرار نداشته است. اما درباره اسرائیل باید گفت ایران اساساً موجودیت آن را قبول ندارد تا به برقراری رابطه با آن بیندیشد، زیرا یک رژیم غاصب است. ما معتقدیم که فلسطین حق فلسطینی هاست. امام خمینی(ره) از ابتدای مبارزه در سال 1341 بر مبارزه با اسرائیل تأکید داشتند. مواضع جدی و محکم امام درباره این مهم به گونه ای بود که بعد از امضای پیمان کمپ دیوید میان مصر و اسرائیل، تنها کشوری که امام دستور قطع رابطه با آن را صادر نمود، مصر بود.
رابطه ایران با کشورهای اروپایی اگرچه فراز و فرودهایی را تجربه کرده است اما کم و بیش تداوم داشته است. اما درباره امریکا برخی با اشاره به گفت وگو های هسته ای می گویند چرا در باره سایر موضوعات نمی توانیم گفت و گو کنیم. آیا این مهم اقتضای سیاست اصولی نظام است یا اقتضای شرایط خاص؟
ما با امریکایی ها چند بار سابقه همکاری داشتیم و آنها خلاف آنچه که در مذاکرات صورت گرفت، عمل کردند. نخستین مورد، مذاکره درباره افغانستان طی چندین اجلاس متوالی «بن» بود که طی آن ایران با امریکا تحت پرچم سازمان ملل با هدف مشترک مبارزه با طالبان گفت وگو کرد. نماینده کشورمان هم در آن مذاکرات دکتر ظریف، نماینده وقت ایران در سازمان ملل بود. در آن هنگام ما به احمد شاه مسعود که به تنهایی در دره  پنج شیر مقابل طالبان ایستاده بود، کمک می کردیم و این در حالی بود که بقیه افغانستان تحت سلطه طالبان قرار داشت. در چنین شرایطی اگر ایران نبود، امریکایی ها نمی توانستند وارد افغانستان شوند. آنها به واسطه گفت وگوهایی که با ایران داشتند، از فرصتی که برایشان برای ورود به افغانستان مهیا شد استفاده کردند اما به محض اینکه توانستند بر افغانستان مسلط شوند، اعلام کردند که ایران یکی از سه کشور عضو محور شرارت است. درباره عراق هم مشابه این اتفاق رخ داد و البته اقدام امریکایی ها چیز دیگری بود.
گفت وگو های معطوف به عراق در چه چارچوب و سطحی بود؟
ایران و امریکا در عراق مذاکراتی را برای کمک به برقراری امنیت و تثبیت فضا بعد از سقوط  صدام انجام دادند، اما آنها باز راه خود را رفتند. در مورد هسته ای هم این قضیه تکرار شد. امریکایی ها از قبل پیغام داده بودند که آمادگی پذیرش حق هسته ای ایران  و برداشتن تحریم ها را دارند و نامه های اوباما به ایران و پیام هایی که داده بود همه حکایت از این داشت که همزمان با شناخته شدن حق هسته ای و اعمال محدودیت های مد نظر طرفین، تحریم ها برداشته می شود که البته این اتفاق نیفتاده است. رهبر معظم انقلاب در جلسه اخیر با مسئولان به صراحت گفتند که ما به توافق ها عمل کردیم، آنها عمل نکردند. بنابراین اگر تجربه موفقی از مذاکره با امریکایی ها داشتیم، می توانستیم بر آن تکیه کنیم.
تغییر رویکردی که در سیاست خارجی دولت یازدهم اتفاق افتاد، در پیشبرد مذاکرات و تحولاتی معطوف به روابط با غرب و مسائل منطقه ای  چه تأثیری داشت؟
یک قوه عاقله و مدبر در ایران حاکم است که در سیاست خارجی بر مبنای چارچوب اصول کلان حرکت می کند و هر جا هم که به طور مشخص لازم باشد، تصمیم گرفته می شود و البته تصمیمات استراتژیک و مهم هم براساس قانون اساسی برعهده رهبر معظم انقلاب است. ایشان اجازه مذاکره درباره مسأله هسته ای با امریکا را صادر کردند. ایران باید برای حل اختلاف هسته ای با امریکا مذاکره می کرد تا متهم نشود که اهل گفت وگو نیست یا دستیابی به سلاح هسته ای را دنبال می کند. این در حالی است که طرف مقابل هم وعده کرده بود به هر آنچه که به عنوان مبنا مورد قبول طرفین است، پایبند باشد. این توافقات دو نکته اصلی داشت؛ یک آن که طرف مقابل پذیرفت حق استفاده صلح آمیز ایران از انرژی هسته ای را بپذیرد و دوم اینکه تحریم ها را بردارد. یعنی بخش عمده ای از وقت مذاکرات هسته ای، صرف چگونگی به رسمیت شناختن سطح معقول و قابل قبولی از برنامه هسته ای ایران و برداشته شدن تحریم ها شد و امروز باید طرف مقابل به تعهدات خود به طور دقیق عمل نماید. بیش از پنج ماه از زمان اجرایی شدن برجام گذشته و ایران ظرف مدت سه ماه تعهدات هسته ای خود را در فردو، اراک و نطنز انجام داده است اما همچنان در انتقال دلار مشکل دارد. وزارت نفت اعلام می کند که از این به بعد نفت را با یورو مبادله می کند درحالی که 85 درصد مبادلات دنیا با دلار صورت می گیرد. امریکایی ها در رابطه با موضوع هسته ای امتحان بدی پس دادند.
ایران در مواجهه با عدم پایبندی امریکا به تعهدات هسته ای اش  چه باید بکند؟ برخی می گویند باید برجام را کنار گذاشت...
ما به سهم خودمان نقض کننده عهدی که بستیم، نیستیم و مذاکرات در جهت اجرای برجام باید ادامه یابد. رهبر معظم انقلاب در همین راستا از گروه ناظر اجرای برجام خواستند که نحوه اجرایی شدن برجام را با دقت رصد و پیگیری کنند. مگر اینکه طرف مقابل اعلام کند که برجام را کنار می گذارد در غیر این صورت باید مذاکرات را برای اجرای برجام با قدرت پیش برد.
تجربه مذاکره با امریکا در مسأله هسته ای در حالی شکل گرفته است که تهران و واشنگتن در برخی حوزه های منطقه ای هم زمینه های مشترکی برای همکاری دارند. با توجه به بی اعتمادی ای که اشاره داشتید به دلیل پایبند نبودن امریکا به برجام به وجود آمده است، چه چشم اندازی برای استفاده از الگوی مذاکره؛ حالا چه در قالب گفت وگوهای دوجانبه یا به شکل مذاکرات جمعی برای حل مسائل منطقه ای قابل تصور است؟
باید ببینیم که امریکایی ها و بقیه کشورها در منطقه چه هدفی را جست وجو می کنند و ما چه می خواهیم. کشورهای غربی و در رأس آنها امریکا از ابتدا در سوریه غوغا راه انداختند حکومت سوریه را که متحد استراتژیک ایران است، ساقط کنند تا به این ترتیب حکومتی روی کار بیاید که پولش را از برخی کشورهای منطقه تأمین نماید، سیاستش توسط امریکایی ها دیکته شود و تعارضی هم با اسرائیل نداشته باشد. خب این  سیاست، مخالف منافع استراتژیک ماست و به همین دلیل هم در مقابل آنان ایستادیم. اگر حمایت ایران نبود دولت دمشق ظرف چند هفته ساقط یا سوریه تجزیه شده بود که احتمال دومی قوی تر بود، این در حالی است که مقامات کنونی امریکا و نامزدهای انتخاباتی این کشور همه متفق القول پروژه برکناری بشار اسد را دنبال می کنند. اگر این اتفاق در منطقه بیفتد و حکومتی به واسطه فشار یک قدرت خارج از منطقه سقوط کند، آن وقت برای سایر کشورها از جمله ایران هم تصمیم گیری می کنند. بنابراین ایران در چنین شرایطی با همه توان از حکومت سوریه حمایت می کند. سوریه بهترین متحد استراتژیک ایران است و رابطه بسیار نزدیک ما با آن بعد از انقلاب شروع شد و ادامه یافت. این کشور در جریان جنگ ایران و عراق، بهترین متحد ما بود و در آن برهه کار بسیار مهمی کرد که هیچ کشوری انجام نمی داد. یک لوله نفت عراق به بندر اسکندرون در مدیترانه از طریق سوریه عبور می کرد که حافظ اسد این لوله را قطع کرد. یعنی سوریه خودش را از گرفتن حق ترانزیت نفت محروم کرد تا به صدام به نفع ایران فشار وارد کند و حالا هم متحد مشترک ما و حزب الله است و اگر ارتباط ما با سوریه نباشد، ارتباط ما با حزب الله هم از بین می رود.
در شرایطی که کشورهای غربی در کنار صف بندی های جدیدی که در منطقه تحت تأثیر بحران دیپلماتیک تهران و ریاض شکل گرفته است، برای برکناری دولت بشار اسد تلاش می کنند، رویکرد ایران و مشارکت فعال در روند مذاکرات صلح را برای حل سیاسی موضوع سوریه چگونه ارزیابی می کنید؟
ادامه مذاکره بین دولت و معارضینی که اسلحه به دست ندارند یا حاضرند اسلحه شان را زمین بگذارند، مورد تأیید است و همین روش باید ادامه یابد. بر اساس مصوبه شورای امنیت سازمان ملل دو گروه داعش و النصره جزو تروریست ها به حساب می آیند و در مذاکره نیستند اما دیگران می توانند در فرآیند مذاکرات حضور مؤثر داشته باشند. اما اتفاقی که به موازات این مذاکرات صورت می گیرد و درست هم نیست، آن است که گروه های تروریستی در حالی که مذاکرات گروه بین المللی حامیان سوریه در ژنو جریان دارد، به متحدین خود از طریق کشورهای همسایه کمک می رسانند. به عنوان مثال همزمان با مذاکرات صلح، گروه تروریستی النصره با یک حمله به شهر خان طومان، آن را تسخیر کرده و بعد آن را تحویل گروه هایی داده که به عنوان گروه های تروریستی شناخته نشده اند. با این وجود حل بحران سوریه راهکار نظامی ندارد اگر دیگران بخواهند به زور متوسل شوند، ایران هم در مقابل آنها ایستاده است. راهکار نهایی، گفت وگو بدون توسل به اسلحه است و تا جایی که می دانیم، سوریه آماده است که به معارضینی که دست به سلاح نمی برند، در حکومت مشارکت دهد.
اتهاماتی از طرف برخی کشورهای همسایه به ایران وارد می شود مبنی بر دخالت در امور منطقه.  بفرمایید حضور مستشاری کشورمان در سوریه یا عراق  بر اساس چه مؤلفه هایی است؟ جایگاه اعمال نفوذ و قدرت ایران چگونه تعریف می شود؟
وزیر خارجه عراق طی هفته های اخیر اعلام کرد که حضور ایرانی ها در عراق به عنوان مستشار است و به دعوت ما صورت گرفته است و همین وضعیت در سوریه هم وجود دارد. حضور ایران در سوریه و عراق به دعوت دولت قانونی این کشورها صورت گرفته است بنابراین به لحاظ بین المللی پذیرفته شده است و به طور منطقی و قانونی انجام شده است.
وحدت و انسجام داخلی چه اندازه در پیشبرد اهداف سیاست خارجی تأثیرگذار است؟
وحدت، اساس کار است و حتماً باید هر کس به سهم خودش تلاش کند از تفکیک و تفرقه در جامعه خودداری کند. اختلاف سلیقه در مسائل عمده و مهم کشور طبیعی است و حتی لازمه پویایی و تحرک در مسیر است اما این اختلافات نباید به مانعی برای رسیدن به اهداف ملی کشور منجر شود. وقتی شیخ عیسی قاسم که برجسته ترین شخصیت روحانی بحرین است، از سوی دولت آن کشور  لغو تابعیت شد، وزارت خارجه ما در محکومیت اقدام آل خلیفه بیانیه داد و همزمان هم بیش از 230 نفر از نمایندگان، بیانیه صادر کردند که تقریباً همه مجلس را شامل می شد. یعنی همه طیف هایی که با تفکرات مختلف در مجلس هستند در این امر بسیار مهم و استراتژیک برای ایران همصدا و واحد شدند. بنابراین وحدت در داخل کشور بین کسانی که زیر پرچم ایران، مسئولیت قانونی داشته و قانون اساسی را قبول دارند، بسیار ضروری است. حالا ممکن است گروهی با سیاست های قوه مجریه موافق باشد و گروهی دیگر نباشد. در مسائل معمول و زمانی که گزینه های مختلفی برای پیشرفت کشور وجود دارد، بسیار طبیعی است که اختلاف نظر و سلیقه وجود داشته باشد. این امر، یکی از ملزومات روند طبیعی دموکراسی است اما  نباید تا جایی پیش برود که به ایجاد شکاف منجر شود. هرگاه وحدت برقرار باشد و هر روز محکم تر شود، هیچ نیرویی نمی تواند بر ایران غلبه کند، بنابراین مهم ترین دشمن ما تفرقه داخلی است.
درست است که این اختلاف نظرها برای یافتن بهترین راه حل رسیدن به اهداف کشور طبیعی است اما برخی مواقع از جمله در جریان مذاکرات هسته ای این اختلاف نظرها علیه تیم دستگاه دیپلماسی شکل تخریب به خود گرفته است. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب در صحبت های اخیر خود خیلی صریح اشاره داشتند که خطاب صحبت ها و انتقادات شان، طرف غربی است و نه مقامات دیپلماتیک کشور. اما برخی جریان ها دستگاه دیپلماسی را سیبل حملات می کنند.
این تخریب ها درست نیست و باید حمایت کرد چرا که معتقدم کسانی که در صحنه سیاسی وارد مذاکره می شوند، مانند سربازی هستند که به جبهه فرستاده می شوند و همه باید از آنها حمایت کنند. این سربازان ما در صحنه مبارزه و گفت و گو با طرف مقابل، نباید احساس کنند عده ای از پشت سر آنها را تضعیف می کنند. این خلاف مصلحت کشور است و تیم مذاکره کننده  هم در چارچوب ترسیم شده کشور حرکت می کند تا بتواند بر مشکلات پیچیده عرصه خارجی غلبه کند.

برخی مدعی هستند که در حوزه سیاست خارجی بعضی دخالت ها از سوی نهادها یا شخصیت های غیر مرتبط انجام می شود که ممکن است کار دیپلماسی را با مشکل روبه رو سازد. آیا در دوره مسئولیت شما در وزارت خارجه هم چنین بحث هایی مطرح بود؟
روند کاری دوستان ما در وزارت خارجه نباید با اظهار نظرهای مغایر متوقف شود. زمانی هم که بنده در وزارت خارجه بودم، همه افراد صاحب نظر با همه کارهایی که ما در سیاست خارجی انجام می دادیم، موافق نبودند. ما که نباید فعالیت های دیپلماتیک را به این منوط کنیم که هیچ حرف مخالفی زده نشود. این اختلافات در همه کشورهای دنیا وجود دارد. وزیر خارجه از سوی رئیس جمهوری معرفی شده و از مجلس رأی گرفته و برای اجرای سیاست خارجی مسئولیت قانونی دارد. ممکن است برخی نه از روی غرض ورزی اما بر حسب سلایق متفاوتی که دارند با بعضی از حرکت های دیپلماتیک مخالف باشند اما این نباید مانع فعالیت وزارت خارجه باشد. در همین راستا تغییر معاونت وزارت خارجه جزو اختیارات وزیر امور خارجه است و این تحولات در هر وزارتخانه ای طبیعی است لذا دوستان دستگاه دیپلماسی باید بدون توجه به این مسائل و اختلاف نظرها فعالیت های منطقه ای و بین المللی خود  را در چارچوب های اصولی نظام پیگیری کنند.
به نظر می رسد که برخی مواقع دیپلماسی نمی تواند به تنهایی برای حل و فصل همه مسائل راهگشا باشد. به عنوان مثال برخی نقش قدرت نظامی را در پیگیری موضوعات منطقه ای مهم تر از دیپلماسی ارزیابی می کنند... تا چه اندازه این دیدگاه را قبول دارید؟
همه کشورها در پیگیری اهداف شان در کنار دیپلماسی از سایر ابزارها  نیز استفاده می کنند. جمهوری اسلامی ایران از دیگر نیروها از جمله توان مستشاری در حوزه نظامی استفاده می کند و به تصدیق دوست و دشمن این نیروهای جان برکف توانسته اند اهرم سیاست خارجی ما را در منطقه تقویت کنند. این مسأله درباره همه کشورها نیز صدق می کند. یعنی این گونه نیست که وزیر خارجه به تنهایی سیاست های کشور را دنبال کند بلکه باید از انواع ابزارهایی که در اختیار دارد، استفاده کند.
لذا کاری که ایران در بهره بردن از قدرت نظامی به شکل اقدامات و فعالیت های مستشاری انجام می دهد، کاری معمول در دنیاست. اگر  حضور مؤثر این نیروها در عراق و سوریه نبود، امروز دمشق و بغداد در دست داعش بود. زمانی کری به دکتر ظریف گفته بود چرا به عراق امکان دفاعی می دهید، که ایشان هم گفته بود اگر ما به عراق کمک نمی کردیم، شما امریکایی ها امروز به جای اینکه با داعش تلفنی در موصل صحبت کنید، باید با آنها در بغداد صحبت می کردید.
دیپلماسی زمانی می تواند موفق باشد که از حوزه اقتدار سخن بگوید. اگر نیروهای نظامی ما بخوبی از مرزها حراست نمی کردند، مگر می توانستیم با قدرت با طارق عزیز (وزیر خارجه صدام) درباره مذاکرات بعد از جنگ صحبت کنیم. یک بار در جریان مذاکرات ایران و عراق بعد از جنگ، طارق عزیز در مذاکرات صدایش را بلند کرد و با مداد به پایه میکروفن می زد، من به پرزدکوئیار (دبیر کل وقت سازمان ملل) گفتم بهش بگو آنها در میدان جنگ قدرت ایران را آزمودند، بنابراین صدایش را پایین بیاورد و براساس اقتضای یک جلسه متین بین المللی صحبت کند که از آن به بعد دیگر صدایش را بلند نکرد.
اقتصاد مقاومتی به عنوان موضوعی که از سوی رهبر معظم انقلاب مورد تأکید قرار گرفته است،  به طور جدی در دستور کار دولت است. بفرمایید جایگاه دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی چیست؟ برخی به گونه ای موضع می گیرند که گویی اقتصاد مقاومتی به مفهوم قطع رابطه با دنیاست.
خیر؛ در این رابطه مثالی می زنم. شما موقعی صبر می کنید بیماری دیفتری به سراغتان می آید بعد معالجه می کنید، حالا راه دیگر این است که واکسن بزنید تا اصلاً دیفتری نگیرید. یعنی فرد، مقاومت درونی خود را بالا می برد تا خودش از خودش دفاع کند. اگر اقتصاد ما طوری باشد که طرف مقابل با هر وسیله ای از جمله تحریم بتواند آن را فلج کند، یعنی یک جای کار ما مشکل دارد. یکی از دوستان ما که به ژاپن رفته بود، در جلسه تشخیص مصلحت نظام تعریف می کرد که درجریان حضورش در ژاپن  به لابراتوار مهندسی ژنتیک برنج که برای افزایش تولید  برنج فعالیت می کرد، رفته است. از استادی که آنجا کار می کرده پرسیده که این تولید شما که از برنج خارجی گران تر تمام می شود و او در پاسخ گفته بود که «برنج برای ما یک اسلحه دفاعی است که اگر روزی مانند قبل محاصره شدیم، بتوانیم غذای خود را خودمان تأمین کنیم.» قضیه گندم ما هم این گونه است؛ در مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب کردیم که باید در این زمینه خودکفا شویم حالا این موضوع را به کل اقتصاد تعمیم دهید. اقتصاد مقاومتی این است که شما به جایی برسید که اقتصادتان پاشنه آشیل تان نباشد.
روز قدس و حمایت از فلسطین بخش جدایی ناپذیر اصول سیاست خارجی شده است.  با توجه به اینکه در آستانه روز قدس هستیم، بفرمایید ابتکاری که امام خمینی(ره) در نامگذاری روز قدس داشتند، چه تأثیری داشته است؟
این مسأله در افکار عمومی دنیا بخوبی تأثیر گذاشته است. یعنی در همه جای دنیا همه مسلمانان؛ اعم از فلسطینی و غیر فلسطینی، شیعه و سنی روز قدس را می شناسند. ابتکار امام خمینی(ره) در ایجاد این حرکت، اقدام بسیار بزرگی بوده که توانسته است در قالب یک حرکت عمومی راه خود را در بین عامه مردم باز کند. اینکه همه مسلمانان در آخرین جمعه رمضان به خیابان بیایند، درست نقطه مقابل سیاست دستگاه ارتباط جمعی غربی هاست که سعی می کنند موضوع غصب فلسطین در بستر تحولات تاریخی به طور کامل به فراموشی سپرده شود.
یعنی یک دیپلماسی عمومی بود؟
بله کاملاً درست است؛ این حرکت یک ریشه 37 ساله دارد که باید مراقبت شود تا سست نشود.

* روزنامه ایران