ایران بالاخره خواهد توانست هواپیمای آمریکایی بخرد؟

پس از آنکه وزیر راه و شهرسازی ایران در روز سه شنبه از توافقی میان ایران و بوئینگ برای خریداری هواپیما خبر داد، خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آگاه گزارش داد که ایران برای خریداری ۱۰۰ فروند جت مسافربری از این شرکت آمریکایی به تفاهمی مقدماتی دست یافته است.

به گزارش «تابناک»، عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی ایران نیز اعلام کرده که جزئیات چنین قراردادی ظرف چند روز آینده اعلام می شود. وی گفت: «اجرای قرارداد خرید ایرباس ۱۶ سال به طول می انجامد که به مفهوم امنیت بلند مدت اقتصاد ایران است، این موضوع به مفهوم استفاده از موقعیت ایران در سطح بازارهای بین المللی و به نفع ایران است».

منابع مطلع به رویترز گفتند که تفاهم مورد نظر فقط خطوط کلی پیشنهادی برای معامله ای در آینده برای خریداری مستقیم یا اجاره (لیزینگ) هواپیما را تشریح می کند و باید به تأیید دولت آمریکا برسد. مقامات بوئینگ گفته اند: «ما برای بررسی وضعیت کنونی نیازهای خطوط هوایی ایرانیِ مورد تأیید دولت ایالات متحده به هواپیماهای مسافربری درخواست مجوز کرده و این مجوز را دریافت کردیم».

در بیانیه بوئینگ آمده است: «رقیب اروپایی ما یعنی ایرباس در حال پیشبرد منافعش در بازار است و کانادا هم اخیراً اعلام کرده که به شرکت بمباردیه اجازه دسترسی به بازار ایران را خواهد داد. ما شرایط پیچیده و دائما متغیر منطقه را درک کرده و به پیگیری دستورالعمل های دولت ایالات متحده در ارتباط با تجارت با ایران، ادامه خواهیم داد».

روزنامه سیاتل تایمز - شهر محل استقرار بوئینگ - هم در گزارشی نوشته که ایران برای اعلام خبر این توافق تاریخی با بوئینگ به ارزش حدودا ۲۵ میلیارد دلار آماده می شود.

در همین زمینه، روزنامه آمریکایی «کریستین ساینس مانیتور» در مطلبی با تیتر «آیا ایران می تواند هواپیماهای بوئینگ بخرد»؟ به موانع پیش روی معامله ایران و شرکت بوئینگ پرداخته و در عین حال معتقد است، اگر این معامله انجام شود، نقطه عطفی در روابط ایران و آمریکا خواهد بود.

این روزنامه می نویسد، در صورتی که این معامله نهایی شود، برای اولین بار جت های مسافربری آمریکایی بعد از انقلاب بر فراز آسمان ایران پرواز خواهند کرد.

اما علی رغم حصول توافق هسته ای و برداشته شدن تحریم ها علیه ایران، این معامله همچنان با موانعی از سوی قوانین موجود در آمریکا روبه روست. مهم ترین مانع موجود، تحریم های باقی مانده آمریکا در استفاده از دلار برای تجارت با ایران است. این مانع و محدودیت موجود، بسیاری از شرکت ها و بانک های بین المللی را از شروع تجارت با ایران مردد یا منصرف کرده است.

تحریم مبادله های دلاری ایران در زمره تحریم هایی است که در سال 1995 و ذیل «سیاست مهار دوجانبه» بیل کلینتون و به بهانه حمایت ایران از تروریسم به تصویب رسید؛ قانونی که بر مبنای آن بانک های ایرانی نمی توانند در مبادله مالی با بانک های امریکایی قرار بگیرند. این قانون که خارج از تحریم های مرتبط با موضوع هسته ای ایران وضع شده، در عمل به مانعی بر سر مبادلات ارزی و بانکی ایران با سایر کشورها تبدیل شده است. این تحریم که تاریخ تصویب آن به پیش از چالش هسته ای غرب با ایران بازمی گردد، در زمره موضوعات مورد بحث دو طرف در برجام قرار نگرفت.

مقامات ایرانی نیز با آگاهی از این محدودیت ها، از خدمات بانک های غیر امریکایی استفاده کرده و عملاً، هیچ رابطه مستقیم بانکی میان ایران و امریکا وجود نداشت. با این حال، وجود یک استثنای مهم با نام «U-Turn» در مقررات تراکنش های ایران که یکی از مقررات اصلی راجع به تحریم های ایران بود، این فرصت را فراهم کرده بود که چنانچه بانک های غیرامریکایی حساب هایی نزد بانک های امریکایی داشته باشند و از این حساب ها برای تسویه یا نقل و انتقال وجوهی استفاده شود که ذینفع نهایی آنها ایران است، چنین تسویه یا نقل و انتقالی ممنوع نباشد؛ البته با این شرط که آغاز و پایان این تسویه، هر دو در خارج از سرزمین ایالات متحده امریکا باشد.

این استثنا تا سال ۲۰۰۸ باقی بود؛ اما امریکا در آن سال استثنای مزبور را حذف کرد و از آن تاریخ به بعد امکان استفاده از این روش برای تسویه های دلاری در داخل امریکا از ایران گرفته شد. حالا با حل چالش هسته ای و اجرایی شدن برجام، در حالی که زمزمه امکان بازگشت استثنا  «U-Turn» در محافل خبری امریکا مطرح شده است، رئیس جمهوری ایالات متحده نیز در سخنان خود در حاشیه نشست امنیت هسته ای در واشنگتن تأکید کرده بود که ایران می تواند مبادله های خود را با ارزی به غیر از دلار انجام دهد و فعلاً امریکا خواستار تغییر رویکرد در این زمینه نیست.

در همین زمینه نیز این روزنامه آمریکایی می گوید در صورت وجود این مانع، می توان از روش مبادله ارزی برای انجام این معامله استفاده کرد. اگر این موانع رفع شوند، طرفداران توافق هسته ای می توانند امیدوار باشند که معامله ایران با این شرکت آمریکایی می تواند، نقط عطف مهمی در روابط ایران و آمریکا و قدرت های غربی باشد و این معامله با موضوعات و کسب و کارهای دیگر هم تسری پیدا کند.

«کلیف کاپچان» رئیس شرکت مشاوره ریسک موسوم به گروه اوراسیا مستقر در واشنگتن نیز به نیویورک تایمز گفته است: «برای اطمینان از گرم شدن روابط ایران و آمریکا، معامله بوئینگ واقعا مهم است. نخبگان ایرانی باید بدانند که آمریکا خواهان تعامل سازنده با ایران پسابرجام است. اگر هواپیماهای بوئینگ به ایران فروخته شود، می تواند یک تحول مثبت در دوران بعد از برجام باشد». بنابراین این معامله نه تنها مهم ترین معامله بین ایران و آمریکا در دوران پسابرجام، بلکه می تواند مهمترین معامله تجاری بین ایران و آمریکا در بعد از انقلاب ایران تلقی شود.