نشست ایران، چین و آمریکا برای بازسازی رآکتور اراک

سخنگوی سازمان انرژی اتمی از نشست سه جانبه ایران، چین و آمریکا در خصوص بازسازی رآکتور اراک ظرف هفته های آینده و در وین خبر داد.

 بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در گفت وگویی با روزنامه اعتماد به سؤالاتی در خصوص فروش آب سنگین به آمریکا، مذاکره با روسیه و کشورهای اروپایی برای فروش آب سنگین و بازسازی رآکتور اراک پرداخته است که این گفت وگو را در زیر می خوانید:

* آقای صالحی چندی پیش گفتند که تفاهمات میان ایران و آمریکا در خصوص فروش آب سنگین به این کشور تا چند هفته دیگر عملی خواهد شد. هم اینک این موضوع در چه مرحله ای قرار دارد؟

مسیر مذاکرات برای فروش آب سنگین جمهوری اسلامی ایران به آمریکا در همان مسیری است که آقای صالحی گفته اند. ما در این رابطه در حال مذاکره هستیم. در این مذاکرات موضوعاتی مطرح است که ابتدا باید روشن شوند. خوشبختانه آن مسائل در حال نهایی شدن هستند و من فکر می کنم پس از جمع بندی نهایی و رسیدن به توافق در خصوص آن مسائل بتوانیم به زودی نتایج را اعلام کنیم و این معامله صورت بگیرد.

* موضوعاتی که هم اکنون در خصوص آنها در رایزنی با آمریکایی ها هستید، چه مسائلی هستند؟

با وجود اینکه تضمین هایی را از دولت آمریکا برای فروش آب سنگین و دریافت پول آن از طرق مختلف دریافت کرده بودیم اما پس از دستبرد به اموال ایران و حکم دیوان عالی آمریکا مبنی بر مصادره حدود دو میلیارد دلار از اموال ایران، متوجه شدیم که می تواند اقداماتی علیه ایران یعنی مصادره محموله آب سنگین و عدم دریافت پول آن از سوی برخی نهادهای آمریکایی و به ویژه قوه قضاییه این کشور صورت بگیرد که طبعا این مسائل در اختیار و کنترل دولت آمریکا نیست. به همین خاطر ما در مذاکرات با طرف آمریکایی گفته ایم با وجود آنکه شما تضمین هایی به ما داده اید و این تضمین ها هم قوی هستند، اما آنها برای ما کافی نیست و چه بسا دستگاه قضایی تان تصمیمی بگیرد که از اختیار دولت شما خارج باشد.

بر این اساس، به آنها گفته ایم که ما یکسری تضمین های عینی، شفاف و مشخص می خواهیم و تضمین ها نباید در قالب ضمانت های قراردادی باشد. ما گفته ایم که ابتدا بهای کالای مان را دریافت می کنیم و سپس آن را در اختیارتان قرار می دهیم. این موضوع اصلی ترین مسئله در رایزنی ها با دولت آمریکا بوده است. البته دو موضوع دیگری هم هستند که موضوعاتی جزیی تر و کم اهمیت تر هستند و به این اعتبار می توانم بگویم که مهم ترین موضوع دریافت وجوه محموله قبل از دریافت آن است.

* برای دریافت وجه محموله آب سنگین، آیا در خصوص نوع ارز آن توافقی قرار گرفته است؟

همه اشکال ممکن مورد بررسی قرار گرفته است. ما می خواهیم این معامله به مطمئن ترین شکل ممکن صورت بگیرد. با این حال، اینکه این معامله با چه ارزی و با چه جزییاتی مبادله شوند، مسائلی هستند که هم اکنون ما در حال رایزنی درباره آنها هستیم و هنوز نهایی نشده است.

* پیش تر گفته بودید که تعهداتی را از طرف مقابل درخواست کرده اید که آنها محقق شده اند. آن درخواست ها چه بوده اند؟

در آن زمان هم مهم ترین مسئله درخواست ما برای دریافت تعهد و ضمانت هایی جهت دریافت وجوه این معامله بود. اصل موضوع در این رابطه پذیرفته شده اما هنوز در خصوص جزییات نتوانسته ایم به توافق نهایی برسیم.

* مبلغ این معامله همان رقمی است که وال استریت ژورنال بیان کرد؟

مبلغ در همان حدود است و البته آن مبلغ دقیق نیست.

* می توانید آن را بیان کنید؟

بیان آن هنوز ممکن نیست و از طرفی هنوز در این خصوص در حال رایزنی هستیم.

* با توجه به وضعیت پیش آمده در هفته های گذشته، آیا امکان لغو این معامله وجود دارد؟

بنای ما بر این نیست که در خصوص مسائلی که مذاکره می کنیم، آن را لغو نکنیم مگر آنکه طرف مقابل کاری را بکند یا اتفاقی بیفتد که خارج از عهده ما باشد.

* پس از مسئله فروش آب سنگین به آمریکا خبرهایی از درخواست روس ها برای خرید آب سنگین منتشر شد. آخرین رایزنی ها با روس ها در این رابطه به کجا رسیده است؟

آنچه در این رابطه مهم است، درخواست رسمی روس ها برای خرید آب سنگین از ایران است. در این رابطه در سفری که چندی پیش من به روسیه داشتم، در دیدارهایی که با آقایان سرگئی کرینکو، رئیس شرکت روس اتم و نیکلای اسپاسکی همتای خود داشتم، هر دو مقام نسبت به خرید آب سنگین ایران ابراز علاقه مندی کردند. ما هم برای فروش آب سنگین به روسیه و انجام این معامله اعلام آمادگی کردیم و به همین منظور هیات هایی برای انجام مذاکره از سوی هر دو طرف مشخص شده اند تا براساس رایزنی های آنها با یکدیگر پیش نویس قرارداد تهیه شود.

* آیا تاکنون در خصوص جزییات این معامله احتمالی و مبلغ مدنظر ایران و روسیه صحبتی شده است؟

مذکرات ابتدایی برای انجام این معامله و جزییات تازه شروع شده است. وضعیت های مختلف و بسته های گوناگون در شرایط کنونی در حال بررسی هستند. میزان و مبلغ این معامله بستگی به شرایط مختلفی از جمله میزان درخواستی آنها، نحوه بسته بندی، کیفیت آب سنگین و زمان تحویل این محموله دارد. این مسائل از موضوعات مذاکراتی هستند.

* چندی پیش مطرح شد که اروپا برای خرید ٢٠ تن آب سنگین ایران ابراز علاقه مندی کرده است. آیا رایزنی برای فروش به آنها آغاز شده است؟

ما با چند کشور و شرکت اروپایی در این خصوص در ارتباط هستیم و رایزنی در حال انجام است. در این راستا، آنها مقادیر مختلفی را از ما درخواست کرده اند، هم مقادیر زیاد و هم مقادیر کمتر. نوع و کیفیت درخواستی آنها نیز متفاوت هستند. با این حال، آن مسائل از جمله دستورالعمل های مذاکراتی هستند و هنوز ما در حال رایزنی با آنها هستیم. این نوع معاملات نیز زمانبر و دشوار هستند و از جنبه های مختلف تجاری، حقوقی، فنی و... برخوردار هستند. یک مسئله هم می تواند بر مسائل دیگر تاثیر بگذارد. به طور مثال، مسئله نحوه بسته بندی بر نوع قیمت هم تاثیر می گذارد. مثلا اگر آنها درخواست کنند که آب سنگین در بسته های ١٠ گرمی بسته بندی شوند، بهای این بسته بندی از میزان آب سنگین هم گران تر خواهد بود.

* در سفر فدریکا موگرینی در اوایل امسال به تهران، صحبت هایی درخصوص تدوین سند همکاری های جامع هسته ای با اتحادیه اروپا منتشر شد و در این راستا، رایزنی هایی هم صورت گرفت. هم اکنون آن مسئله در چه مرحله ای قرار دارد؟

از جمله افرادی که خانم موگرینی را در سفر به تهران همراهی می کردند، کمیسیونر اتحادیه اروپایی در امور انرژی بود. در این راستا، در مذاکرات با خانم موگرینی و نیز دیدار کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپایی که بنده هم حضور داشتم و رایزنی هایی موثری در تهران در آن مقطع انجام شد. در نهایت نیز بیانیه ای در خصوص همکاری های ایران و اتحادیه اروپایی در رابطه با همکاری در زمینه های هسته ای منتشر شد. در این مدت نیز هیات هایی از جمهوری اسلامی ایران به اروپا رفته اند و هیات هایی از آنها به تهران آمده اند. همکاری های خوبی در خصوص ایمنی هسته ای و گداخت مطرح شده و قرار است ایران و اروپا در این رابطه با یکدیگر همکاری هایی را آغاز کنند.

همچنین در این خصوص پیش نویس هایی در حال تهیه شدن هستند تا پس از توافق نهایی، آن اسناد مورد امضا قرار گیرند. من فکر می کنم روند تحولات خوب است و با در نظر گرفتن فاصله زمانی حضور خانم موگرینی در تهران تا امروز، شتاب همکاری را می توان خوب و مثبت ارزیابی کرد. در مجموع می توانم بگویم که همکاری های طرفین در مسیر خواست مدنظر مقامات ایران و اتحادیه اروپایی در جریان است.

* در پی سفر شما به مسکو، شرکت روس اتم در خصوص همکاری های طرفین در خصوص فردو اعلام کرد قرار است تغییراتی انجام شود. این تغییرات شامل چه موضوعاتی است؟

یکی از موضوعاتی که قرار است در فردو مورد پیگیری قرار گیرد، پروژه تولید ایزوتوپ های پایدار است که این کار از طریق همکاری با روسیه صورت می گیرد. این پروژه قرار است از طریق تغییراتی که در سانتریفیوژهای نسل اول (IR١) صورت می گیرد، انجام شود. در این راستا، مذاکرات زیادی برای انجام این کار صورت گرفته و چندین دور، رفت و آمد میان مسئولان و کارشناسان سازمان انرژی اتمی با همتایان آنها در شرکت روس اتم انجام شده است. اینک مذاکرات در مرحله نهایی شدن است و ما در آستانه تدوین پیش نویس برای امضای اسناد هستیم تا پروژه تولید ایزوتوپ های پایدار عملیاتی شود. با این حال، باید دانست که این مسئله، پروسه زمانبری دارد، ولی از هم اکنون کارهای پیشتیباتی هم در حال انجام شدن است.

همانطور که مطلع هستید آقای صالحی چند روز پیش به فردو رفتند و در مراسمی کلنگ آغاز عملیات اجرایی ساختمان پشتیبانی پروژه ایزوتوپ های پایدار به زمین زده شد. کار در زمینه های مختلفی در حال انجام شدن است و از ابعاد مختلف پیش می رود. در عین حال تکمیل این مسیر و رسیدن به مرحله بهره برداری مدت زیادی طول می کشد. باید تاکید کنم که این کار، کار بزرگ و جدید و البته مهمی است.

ایزوتوپ های پایداری که قرار است در فردو تولید شوند، کاربردهای مختلفی در زمینه های گوناگون دارند و مورد نیاز کشور هستند. این ایزوتوپ ها در چند کشور محدود در سطح جهان تولید می شوند.

* ساختمان های پشتیبانی پروژه ایزوتوپ های پایدار همانند سایت فردو در زیر زمین هستند یا روی آن؟

این مسائل جزییاتی دارد که باید توسط مهندسین مورد بررسی قرار گیرد و براساس ارزیابی ها، بهترین حالت ممکن بررسی و تصمیم گیری خواهد شد.

* کار بازطراحی رآکتور آب سنگین اراک اکنون در چه مرحله ای قرار دارد؟ آیا همکاری با چین و امریکا در حال انجام شدن است؟

عمده کار در این رابطه با چینی هاست. در این رابطه نیز مذاکرات متعدد و رفت و آمدهای مختلف و سنگینی صورت گرفته است. در این رایزنی ها مسائل مختلفی از جمله بحث های حقوقی، فنی، تجاری و... مطرح شده است. هیاتی در آینده ای نزدیک از ایران در این رابطه به چین خواهد رفت و هیاتی هم از چین به ایران می آید. جلسات سه جانبه ای هم به زودی بین ایران، چین و آمریکا در این خصوص خواهیم داشت تا سه کشور در رابطه با مساله بازطراحی اراک به شکل هماهنگ با یکدیگر جلو بروند.

* نشست سه جانبه ایران و آمریکا و چین چه زمانی برگزار می شود؟

تاریخ این نشست ظرف هفته های آینده خواهد بود.

* در کجا برگزار می شود؟

احتمالا نخستین جلسه از این نشست در وین باشد.

* آخرین رایزنی های صورت گرفته برای کلنگ زنی فاز دوم و سوم نیروگاه بوشهر به کجا رسیده است؟

در خصوص فاز دوم و سوم نیروگاه بوشهر مذاکرات مثبتی داشته ایم که حول محور دو، سه موضوع بوده است و عمدتا آن مسائل هم حل شده اند ولی تا نهایی شدن موضوع و زمان، نمی توان تاریخ مشخصی را بیان کرد. من امیدوار هستم این موضوع هرچه زودتر نهایی شود. پیگیری های بسیاری در این باره صورت گرفته و از جمله موضوعات رایزنی بنده در سفر به مسکو هم بود. به هر حال ساخت دو نیروگاه اتمی بزرگ، کار کوچکی نیست و نهایی شدن توافق برای ساخت دو نیروگاه هزار مگاواتی به طور طبیعی در دو، سه جلسه نهایی نمی شوند. با این وجود، تا چند هفته دیگر این مساله روشن خواهد شد و اخبار خوش به اطلاع مردم ایران خواهد رسید.

* در نشست اخیر شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، آقای نجفی نسبت به درز اطلاعات ایران به کشورهای خارجی هشدار دادند. شما نیز چندین بار در این رابطه سخن گفته بودید. آیا اتفاق جدیدی رخ داده است که مسئولان ایرانی نسبت به این مساله هشدار می دهند؟

ما همیشه نسبت به آژانس و اینکه بخواهد اطلاعاتی جزیی از فعالیت های هسته ای ما منتشر کند، حساس بوده ایم. براساس برجام وظیفه آژانس راستی آزمایی از فعالیت های هسته ای ایران است یعنی ببیند اطلاعاتی که ایران به آژانس می دهد، درست است یا خیر. اینکه ببیند و تشخیص دهد اطلاعات ایران درست است، کافی است. برای مشخص کردن درستی اطلاعات از سوی ایران هم نیازی به ورود به جزییات نیست. به طور مثال اگر در فرآیند غنی سازی دو ماشین کرش داشته است نیاز نیست تا در خصوص کرش دو ماشین ورود کرده یا آن را در گزارش خود درج کند. اینکه آنها بخواهند کار معمول ما را گزارش کنند، درست نیست. ما گفته ایم که لزومی برای ورود به این گونه جزییات نیست.

همان طور که گفتم وظیفه آژانس راستی آزمایی است یعنی آنکه مطمئن شود ایران کاری خلاف پروتکل الحاقی، پادمان های هسته ای و برجام انجام نمی دهد. براساس برجام، آژانس وظیفه دارد تنها در خصوص اطلاعات کلی فعالیت ها و اینکه از حدود تعیین شده عبور نکرده اظهارنظر کند مثلا بگوید غنی سازی ایران از سطح سه ممیز شصت و هفت درصد فراتر نرفته است و ضرورتی ندارد جزییات غنی سازی کمتر از سطح مورد اشاره در آبشارهای مختلف را بگوید یا مثلا ضرورتی ندارد که بگوید میزان موجودی آب سنگین ایران در فرآیند تولید در هر مرحله چقدر بوده است و با چه سطحی از غنا بوده یا مثلا در کجا نگهداری می شود. با این حال، هشدارهای ایران تاکنون تاثیراتی مثبت داشته است و گزارش های آژانس نیز خلاصه تر شده و دیگر آن جزییات غیرضروری کمتر دیده می شوند. البته ما فکر می کنیم که هنوز جا دارد تا این اطلاعات غیرلازم کمتر از این میزان هم بشود.

* با توجه به روند اجرای شدن پروتکل الحاقی، روند بازرسی ها از فعالیت های هسته ای ایران چگونه بوده است؟ آیا موردی از سوی آژانس مطرح شده است که با جواب منفی ایران روبه رو شود؟

پس از اجرایی شدن برجام، سازمان انرژی اتمی در نامه ای به آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه و البته موقت و تا نهایی شدن آن در مجلس اجرا می کند. تا به حال هم دسترسی های آژانس و بازرسان این سازمان بین المللی براساس پادمان و پروتکل الحاقی بوده است. بازرسی های مورد نیاز صورت گرفته و مورد و مشکل خاصی هم وجود نداشته است. آژانس نیز در گزارش اخیر خود گفته است که دسترسی های مورد نیاز به آنها داده شده و مورد خلافی را مشاهده نکرده است.