چه کسی جانشین ملا اخترمنصور می‌شود؟

کشته شدن رهبر گروه طالبان، ملا اختر منصور در حملات هوایی آمریکا در پاکستان سؤالات زیادی به وجود آورده است، به خصوص درباره مذاکرات متوقف شده صلح میان دولت افغانستان و طالبان.

به گزارش فرارو به نقل از آسیا تایمز، حملات هوایی سی. آی. اِی تنها چند روز پس از گردهمایی نمایندگانی از آمریکا، پاکستان، افغانستان و چین صورت گرفت که برای ادامه و ازسرگیری مذاکرات صلح تشکیل شده بود.

مرگ منصور نه تنها شانس دستیابی به صلح را از بین برد، بلکه احتمال کنترل گروه توسط رهبری تندروتر، سراج الدین حقانی، را بیشتر کرد. مرگ منصور می تواند سبب قدرت گیری بیشتر گروه های تروریستی مانند داعش و حزب جنبش اسلامی ازبکستان (IMU) شود.

این عملیات از جانب آمریکا علیه ملا اختر منصور نشان دهنده عزم و اراده این کشور در دنبال کردن رهبر طالبان در هر نقطه ای  از پاکستان است که می تواند روابط محدود و تیره وتار پاکستان و آمریکا را وخیم تر کند. مجلس نمایندگان آمریکا چندین لایحه در بیست مه تصویب کرد که کمک های نظامی آمریکا به پاکستان را محدود کند. در این قوانین کمک نظامی به پاکستان از طرف آمریکا، به دستگیری و اعدام رهبران مهمِ گروه سراج الدین حقانی مشروط شده است.

اولین باری است که حملات هوایی آمریکا به طور مستقیم رهبر گروه طالبان افغانستان را هدف قرارداده و کشته است و این اتفاق در استان بلوچستانِ پاکستان رخ داده است. منصور در حالی کشته شد که دولت آمریکا هنوز گروه طالبان را به طور رسمی در لیست گروه های تروریستی قرار نداده بود.

ولی محمد که بود؟
منصور پنج سال پس از کشته شدن رهبر القاعده اسامه بن لادن در شهر ایبت آباد پاکستان کشته شد. بمب های هوایی شلیک شده در 4:30 دقیقه عصر روز شنبه (21 مه 2016) در نزدیکی شهر احمد وال در منطقه کوچاکی به یک تویوتا کرولای سفیدرنگ با پلاک ALL 570اصابت کرد و دو سرنشین آن کشته شدند. اجساد این دو براثر سوختگی قابل شناسایی نبود.

این ماشین یک تاکسیِ کرایه ای بود که بنا به ادعای پاکستان از شهر تفتان در مرز ایران، وارد پاکستان شده بود (وزارت خارجه ایران این ادعای پاکستان را رد کرده است). راننده ماشین محمد اعظم برای شرکت کرایه ماشین الحبیب خارج از کویته کار می کرد.

طبق ادعای اولیه مسئولین پاکستان، مسافر این خودرو در هنگام ورود به پاکستان با خود یورو به همراه داشته است که بعد آن را به روپیه پاکستان تبدیل کرده است.

جنازه این دو فرد در آمبولانسی به بیمارستان غیرنظامی کویته منتقل شد که جنازه راننده پس از کالبدشکافی به خویشان دانش تحویل داده شد. بدنِ مرد مسافر که ولی محمد نام داشت آن قدر سوخته بود که قابل شناسایی نبود. برخی مقامات ارشد امنیتی جنازه او را برای انجام آزمایش DNA دریافت کردند.
 

بر روی پاسپورت پاکستانی که در لاشه های خودروی بمب خورده پیدا شد، تصویر منصور دیده می شد؛ اما بانام مستعار "ولی محمد" فرزند "شاه محمد" از بلوچستان. صاحب این پاسپورت در 28 مارس 2016 پاکستان را به مقصد ایران ترک کرده بود و در روز بازگشت کشته شد (ایران این ادعا را رد کرده است).

تاریخ تولد درج شده در پاسپورت 1 ژانویه 1972 می باشد. پاسپورت در تاریخ 11 اکتبر 2011 توسط مرجع ثبت اطلاعات ملی (NADRA) صادرشده است و تاریخ اتمام اعتبار آن 10 اکتبر 2016 است.

آیا اقدام آمریکا درست بود؟
در هنگام اعلام عمومی این خبر، وزیر امور خارجه آمریکا جان کری اظهار داشت که دولت پاکستان را از این حمله هوایی مطلع کرده بودند.

کری گفت: " آمریکا در طی یک حمله هوایی ارزشمند رهبر گروه طالبان ملا منصور را در منطقه ای متروک در مرز پاکستان- افغانستان هدف قرارداد. منصور تهدیدی مداوم و قریب الوقوع برای کارکنان آمریکا و افغان ها محسوب می شد. اگر افرادی بخواهند در مسیر صلح قرار بگیرند و به تهدید و کشتار مردم ادامه دهند، چاره ای جز مقابله نداریم و پاسخی مناسب به آن ها خواهیم داد."

وی ادامه داد: " گفتگوهایی طولانی با پاکستان و افغانستان درباره هدف قرار دادن ملا منصور داشتیم و رهبران هر دو کشور را در جریان این حمله هوایی قرار داده بودیم. مهم است مردم بدانند منصور فعالانه در طرح ریزی حملات کابل در افغانستان دست داشته است و خطری جدی برای شهروندان افغان و نیروهای ائتلاف محسوب می شد."

اما سخنگوی وزارت خارجه پاکستان در واکنش به این حمله هوایی اظهار داشت که نخست وزیر و رئیس ستاد ارتش این کشور پس از رخداد این حمله توسط مقامات آمریکا در جریان قرار گرفتند.

سخنگوی وزارت خارجه پاکستان گفت: "در جریانِ تحقیقات بیشتر دولت پاکستان باری دیگر این حمله هوایی را نقض حاکمیت ملی خود می خواند؛ مشکلی که درگذشته نیز با آمریکا داشته است."

پاکستان در خلال سال های 1996 تا 2001 و در دوره رهبریِ ملا عمر، متحد اصلی طالبان افغانستان بود. پاکستان به رغم فشار برای همکاری علیه این گروه که حاضر به آمدن بر سر میز مذاکره نشد، همچنان به حمایت از آن ادامه می دهد.

چه کسی جانشین منصور خواهد شد؟
انتظار می رود مرگ منصور باعث وقوع موجی دیگر از نبردهای جانشینی در میان طالبان شود و علاوه بر آن شکاف هایی که در پس از مرگ ملا محمد عمر در این گروه به وجود آمد را تعمیق کند.

صدور مجوز این حمله هوایی توسط باراک اوباما مشخص کرد که آمریکا در تعقیب رهبران طالبان در پاکستان بسیار مصمم است. دولت اشرف غنی در کابل بارها پاکستان را به پناه دادن به شورشیان افغان متهم کرده است.

محافل آگاه در مقر امنیتی پاکستان معتقدند فرمانده ارشد عملیاتی شبکه شبه نظامی حقانی (سراج الدین حقانی) قرار است رهبر جدید طالبان باشد. سراج الدین به استفاده از تاکتیک های ظالمانه علیه نیروهای ائتلاف در افغانستان معروف است.

منصور، سراج الدین و هیبت الله آخوندزاده را به عنوان نمایندگان خود برگزیده بود. آخوندزاده یک روحانی معروف در قندهار (منطقه مرکزی طالبان) است که تحت رژیم طالبان به عنوان رئیس دادگستری افغانستان خدمت کرده است.

گروه تروریستی و مرگبار حقانی که ظاهراً از خاک پاکستان عملیات خود را انجام می دهند و رهبرانش در مقر امنیتی پاکستان به عنوان "دارایی استراتژیک" محافظت می شوند، برخی از خونین ترین حملات تروریستی در کابل را طرح ریزی کرده اند که منجر به مرگ صدها نفر شده است.

در حال حاضر گروه حقانی نفوذی بر جنگجویان جنوب ندارد؛ اما مرگ منصور می تواند قدرتشان در بحبوحه ی شورش ها را تقویت کند و درنتیجه مصالحه از قبل نیز دشوارتر شود.

سراج الدین و پدرش ایدئولوژیست هایی هستند  که با شیخ عیسی المصری کارکرده اند که یک متفکر تأثیرگذار در القاعده است و با معرفی اسلام القاعده به جنگجویان، آن ها را افراط گرا می کرد. زمانی که پس از حملات تروریستی یازده سپتامبر نیروهای متحد آمریکا وارد  افغانستان شدند، اعضای گروه حقانی به سازمان اطلاعات پاکستان در شمال وزیرستان پناه بردند و به یکی از اولین مبارزان ضد آمریکا در مناطق مرزی تبدیل شدند.

منصور سراج الدین را به دلیل قدرت نظامی و تأثیر سیاسی پدرش جلال الدین، به نمایندگی خود برگزید.

درواقع منصور یکی از اعضای بنیان گزار طالبان افغانستان بود. او شخصاً مولا عمر و بن لادن را می شناخت؛ اما تا زمان مرگ ملا عمر فعالیت و حضور خود را زیاد آشکار نمی کرد.

زمانی که پس از مرگ ملا عمر به عنوان رهبر طالبان انتخاب شد، تصور می شد سازمان امنیت پاکستان راه را برای جانشینی او هموارساخته است. اما موضع او در مذاکرات صلح با دولت افغانستان سبب غافلگیری و شرمندگی دولت پاکستان شد که موافق با پیشروی روند مصالحه بود.

جنگجویان طالبان در زمان رهبری  منصور شورشی استثنایی ترتیب دادند و حمله های سنگینی به مناطق مختلف افغانستان صورت گرفت تا فشار را بر نیروهای امنیتی افغانستان بیشتر کنند. علیرغم فشار از جانب آمریکا و پاکستان، او از مذاکره ی رودررو با دولت افغانستان امتناع کرد و برای انجام مذاکره شروطی تعیین کرد.

منصور در روستای میوند در استان قندهار افغانستان بزرگ شد و زمانی که پس از خروج نیروهای شوروی کشور غرق در جنگ های داخلی شد، او در مکانی نه چندان دور از ملا عمر زندگی می کرد. او با طالبان در مبارزه با جنگ سالاران فاسد و ظالم منطقه هم دست شد و در فراهم کردن پول و اسلحه از طریق تجار ثروتمند قبیله اش نقش داشت.   

او سپس به پاکستان رفت و سالها به عنوان دانش آموز دارالعلوم حقانیه در استان خیبر در این کشور زندگی کرد. ملا عمر و سراج الدین نیز در همین مدرسه تحصیل کردند.

منصور جوان به تدریج وزیر هوانوردی شد که حملات هوایی علیه نیروهای مخالف در شمال را هدایت می کرد. او در این دوران با بن لادن آشنا شد زیرا وی نزدیک به فرودگاه قندهار زندگی می کرد که منصور اکثر زمان خود را آنجا می گذراند و بن لادن گاهی برای صحبت با مبارزان عرب به آنجا سر می زد.

او در سال 2001 همانند بسیاری دیگر از رهبران کلیدی طالبان تسلیم شده بود، اما بازهم نیروهای آمریکایی باور نمی کردند که آن ها دست از مبارزه برداشته اند. پس از یک سری حملات تهاجمی نظامی، او به پاکستان گریخت و به بازسازی طالبان به عنوان یک گروه شورشی کمک کرد.

آیا یعقوب رهبر می شود؟

در روزنامه ی 5 اکتبر 2015 نیویورک تایمز آمده است: "ملا منصور در بندرگاه توریستی در غرب دبی منزلی دارد که مرتباً به آنجا رفت وآمد می کند و بخشی از تجارت خود را ازآنجا انجام می دهد. او نه تنها پولدار است، بلکه از امکانات سفر و امنیت خوبی نیز برخوردار است."

این گزارش به نقل از یک مقام امنیتی ارشد افغانستان گفت: "گفته می شود او منزلی دارد که توسط سازمان اطلاعات پاکستان در شهر کویته محافظت می شود که ازآنجا نیز بخش دیگری از تجارت خود ازجمله یک شرکت موبایل را مدیریت می کند... گرچه او در لیست سیاه پرواز سازمان ملل قرار دارد، اما پروازهای زیادی به داخل و خارج از پاکستان داشته است."

منصور در 29 ژوئیه 2015 به عنوان رهبر طالبان انتخاب شد. اما گروهی جداشده از طالبان به نام فدائیان (Fidayeen Front) ادعا کردند منصور و گل آغا در یک کودتا ملا عمر را به قتل رسانده اند. منصور تا قبل از انتشار گزارشی از مرگ عمر، درباره علل مرگ او دروغ گفته بود.

برخی رهبران طالبان انتخاب منصور را نامعتبر می دانستند. طیب آغا رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر نیز با این انتخاب مخالفت کرد. برخی ملا محمد یعقوب، پسر بزرگ محمد عمر را ترجیح می دادند. یعقوب از حمایت عمویش ملا عبدل منان و عبدل القیوم ذاکر فرمانده نظامی سابق طالبان برخوردار بود.

پس ازآنکه برخی مخالفان بزرگ طالبان وفاداری خود به یعقوب را اعلام کردند، در آوریل 2016 منصور یک سمت نظامی ارشد به او داد. یعقوب که به طور علنی انتصاب منصور را نامعتبر خوانده بود، مسئول هدایت عملیات نظامی در 15 استان ( از 34 استان ) افغانستان شد. این گروه مسئول نظارت بر تمام امور نظامی طالبان است و ملا ابراهیم صدر رهبری اش را بر عهده دارد.

یعقوب به عضویت شورای تصمیم گیری طالبان یا "شورای رهبری" درآمد. طالبان ملا عبدل منان را نیز به عضویت این گروه درآوردند.

منصور تا زمان مرگش اعتقاد داشت  تا وقتی که نیروهای خارجی در افغانستان حضور دارند و دولت کابل پیمان امنیتی اش با دیگر کشورها را لغو نکند، ادامه روند صلح غیرممکن است. احتمال دارد جانشین او نیز همین سیاست را دنبال کند.