تمام نشانه های خالی کردن پشت اسد توسط روس ها

پرسشی که شاید ذهن بسیاری از تحلیلگران، سیاستمداران و کار شناسان روابط بین الملل را به خود مشغول کرده، این است که آیا روس ها تا آخر از ماندن اسد در قدرت حمایت خواهند کرد یا خیر؟
 

به گزارش «تابناک»، این پرسشی است که می توان پاسخ های متعددی به آن داد. با این حال، پاسخ قابل تصور و قابل باوری که می توان به این پرسش داد، این است که روس ها تصمیم خود برای کنار زدن بشار اسد را گرفته اند و در این زمینه در حال رایزنی و تعامل با آمریکایی ها هستند.

حال باید گفت، چه نشانه هایی برای تأیید این ادعا وجود دارد؟

خروج نیروهای روسیه از سوریه

مداخله روسیه در جنگ داخلی سوریه در سی ام سپتامبر ۲۰۱۵ شروع شد و پس از حملات هوایی متعدد علیه مواضع معارضان سوری که منجر به پیشروی ارتش سوریه در مناطق تحت اشغال معارضان شد، در نهایت در مارس ۲۰۱۶ بود که ولادیمیر پوتین از خروج نیروهای روسیه از خاک سوریه خبر داد. اعلام خبر خروج نیروهای روسی از خاک سوریه آنچنان غافلگیرکننده بود که بسیاری از کار شناسان در تحلیل آن سردرگم بودند.

در همین زمان، چندی پیش، عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی الیوم در تحلیل تصمیم روسیه مبنی بر خروج تعداد زیادی از نیروهای روسی از سوریه نوشت: «این گام خشمگین روسیه در واکنش به اظهارات روز شنبه «ولید المعلم»، وزیر خارجه سوریه برداشته شده است. المعلم در اظهارات خود گفت که بشار اسد خط قرمز است و هیچ انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی بدون نظارت دولت سوریه انجام نمی گیرد».

به عقیده وی، نوعی «بحران» در روابط سوریه و روسیه به وجود آمده و چند روز پیش از نشست ژنو به اوج خود رسید و دلیل آن ملاحظات سوریه در مورد بسیاری از مسائل و از همه مهم تر مبهم نگاه داشتن سرنوشت بشار اسد و اعطای اختیارات گسترده به دولت در مرحله انتقالی به ضرر اختیارات رئیس جمهور است.

فرانتس کلینتسی ویچ، معاون اول رئیس کمیته دفاع و امنیت شورای فدرال روسیه نیز این اقدام را در راستای تلاش روسیه برای پیشبرد روند سیاسی و فرصت دادن به گروه های سیاسی برای پایان دادن به جنگ ارزیابی کرد. وی در این زمینه گفت: تصمیم پوتین چه بسا نه تنها دلایل نظامی بلکه دلایل سیاسی هم داشته باشد.

وی تأکید کرد: روسیه قصد سوزاندن همه پل ها و عقب نشینی از روند برقراری صلح در سوریه را ندارد؛ به ویژه در مبارزه با تروریسم. این مسئول روس همچنین تأکید کرد: روسیه می تواند در صورت لزوم، یک روزه با آمادگی کامل به سوریه بازگردد.

این در حالی است که برخی رسانه ها و تحلیلگران معتقدند، هدف اصلی پوتین از ورود به جنگ سوریه، تحت الشعاع قرار دادن بحران اوکراین و تحریم های اعمالی غرب علیه این کشور بوده است. چنانچه روزنامه انگلیسی گاردین در گزارشی نوشته است: عملیات روسیه که هدف شکست داعش بوده تکمیل نشده و هر فردی که به نقشه جایی که روسیه بمباران می کرد نگاهی بیندازد، باور نمی کند این عملیات واقعی بوده باشد. هدف کمپین سوریه مجبور کردن غرب برای همکاری دوباره با روسیه بود. این امر محقق شده و اکنون آن ها در حال خروج از این درگیری با اندکی خسارت هستند.

اظهارات اخیر وزرای خارجه روسیه و آمریکا

اظهارات همزمان وزرای خارجه روسیه و آمریکا نیز گمانه زنی ها را برای قطع حمایت های روسیه از بشار اسد قوت بخشیده است.

هفته گذشته جان کری، وزیر خارجه آمریکا، کناره گیری بشار اسد از قدرت را شرط پایان جنگ در این کشور دانست. کری با تأکید بر اینکه واشنگتن متعهد به همکاری با شریکانش برای رسیدن به انتقال سیاسی بدون حضور بشار اسد در قدرت است، گفت: «تنها با انتقال (سیاسی) می توان به این جنگ پایان داد».

وزیر خارجه آمریکا در ادامه اظهاراتش گفت: «نمی توان این جنگ را تا زمان ادامه حضور اسد ادامه داد، زیرا او نمی تواند این کشور را متحد کند».

این در حالی است که بر خلاف مواضع آمریکایی ها در ابتدای بحران سوریه، در سپتامبر ۲۰۱۵ جان کری برای اولین بار گفت که کناره گیری اسد، الزاما نباید در ابتدای دولت انتقالی رخ دهد! او در توضیح نظر خود گفت که اسد باید برود اما نحوه و زمان بندی آن مسأله ای است که می تواند مورد مذاکره قرار بگیرد.

به نظر می رسد، هم اکنون نحوه و زمان بندی آن در حال مذاکره است و یا مراحل نهایی خود را می گذراند و به نظر می رسد در این زمینه واشنگتن و مسکو در هماهنگی کامل با یکدیگرند. سخنان هفته گذشته، وزیر خارجه روسیه مبنی بر اینکه بشار اسد متحد روسیه نیست نیز گمانه زنی ها در مورد توافق واشنگتن-مسکو برای رفتن بشار اسد را تقویت کرده است.

لاوروف در مصاحبه با خبرگزاری ریانووستی ـ که در چهارشنبه ۱۵ اردیبهشت منتشر شده است ـ گفت: «بشار اسد متحد ما نیست. ما در جنگ علیه تروریسم و برای حفظ یکپارچگی سوریه از او حمایت می کنیم، ولی او به حدی که ترکیه متحد نزدیک آمریکاست، متحد روسیه قلمداد نمی شود».

بنابراین، اینکه لاورف تأکید کرد بشار اسد متحد روسیه نیست، بدین معناست که خط قرمزی به نام اسد در مذاکرات وجود ندارد و روس ها آماده معامله برای رفتن اسد هستند.

پیشروی های ارتش سوریه و تأکید مشکوک روس ها بر آتش بس

موضوع دیگری که تا حدودی تردید ها نسبت به نیات حمایتی روسیه در قبال بشار اسد و نظام سیاسی سوریه را افزایش داده، تلاش و اصرار روسیه-با همکاری آمریکا- برای آتش بس در مناطقی است که ارتش سوریه در حال پیشروی در آنجا است.

 در حالی که ارتش سوریه پیشروی های قابل توجهی در مناطق مختلف سوریه و به ویژه حلب داشته است، چه دلیلی هست که روسیه بر لزوم آتش بس تأکید کند. در واقع در وضعیتی که معارضان مسلح در موضع ضعف قرار دارند و می توان آن ها را از مناطق تحت تصرفشان بیرون راند، پیگیری های روسیه برای اعلام آتش بس نمی تواند دلیلی جز جلوگیری از تثبیت موقعیت اسد و یا ایجاد موازنه میان ارتش سوریه و مخالفان داشته باشد.

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و رویکرد جدید روسیه

مواضع اخیر روسیه در قبال بحران سوریه را که با کمرنگ کردن نقش بازیگران منطقه و طرف قرار گرفتن ایالات متحده در مذاکرات همراه بود، می توان مؤید این نکته دانست که کرملین درصدد نشان دادن چراغ سبز به کاخ سفید و تمایل خود به احیای روابط با این کشور است؛ بنابراین، انتخابات ریاست جمهوری در امریکا پیامدهای حائز اهمیتی برای مسکو به دنبال خواهد داشت که مهم ترین آن را شاید بتوان احیای روابط طرفین دانست و این امر در اظهارات ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه نیز آشکار است.

وی اعلام کرد که مسکو آماده همکاری با هر یک از کاندیدا ها به عنوان منتخب مردم خواهد بود؛ هرچند تعارضاتی میان دو کشور وجود دارد، دستورکارهای مشترکی هم موجود است که زمینه های همکاری را ایجاد خواهد کرد.

در یک نگاه کلی می توان گفت، وضعیت کنونی روسیه (تضعیف وضعیت اقتصادی به دلایلی چون کاهش بهای نفت، اعمال تحریم ها از سوی غرب و به تازگی نیز بازیگری امریکا در صحنه انرژی، درگیری وی در بحران های بین المللی از جمله سوریه، تمایل این بازیگر به افزایش نقش بیشتر در حوزه بالکان و همچنین نگرانی از گسترش ناتو به سمت شرق) سبب شده است تا این بازیگر نیاز خود به احیای روابط با ایالات متحده را بیش از پیش لازم بداند. از این روی، انتخابات آتی ریاست جمهوری این کشور را بستری مناسب جهت تحقق این امر تلقی کرده و چراغ سبزی را در خلال بازیگری خود در خاورمیانه به واشنگتن به ویژه در ارتباط با بحران سوریه نشان داده است که این امر می تواند دلالت هایی برای بازیگران منطقه به دنبال داشته باشد.

این ها نشانه هایی هستند که می توان بر اساس آن ها مدعی شد که روسیه در حال راه اندازی بازی جدیدی است که در این بازی روس ها، قرار نیست بشار اسد جایی داشته باشد.

در همین زمینه، امروز روزنامه العرب، چاپ لندن ادعا کرد که روس ها چندان اعتقادی به حفظ اسد ندارند و «عاشق» اسد نیستند و او را متحد خود نمی دانند. العرب به اظهارات سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه اشاره می کند که تأکید کرد، روسیه همچنان بر تحقق مطالباتی مشخص اصرار دارد، به این امید که دریچه ای برای ورود به راه حل سیاسی و مسیری مناسب برای رفتن اسد از قدرت یافت شود.

العرب می نویسد که شکی نیست روس ها به دنبال راه مناسبی هستند تا اسد با کمترین هزینه ممکن از قدرت کنار رود. برای روس ها آنچه اهمیت دارد، حفظ ارتش و امنیت سوریه است و اصرار دارند مسائل دیگر از جمله سرنوشت اسد از طریق مذاکره حل و فصل شود.

این روزنامه عربی می نویسد، هم اکنون بحث ها در مسکو و واشنگتن بر سر امکان رفتن اسد از قدرت در کمترین زمان ممکن حتی سریع تر از آنچه انتظار می رفت متمرکز شده است، به شرطی که کاخ سفید مخالفان را راضی کند که واقعا نهادهای کشور را بدون تغییرات ریشه ای که ثبات کشور را تهدید کند، حفظ کنند.