شیطان در جزئیات؛ منافع انتشار گزارش آٓژانس درباره ایران

نویسنده : ریچارد نفیو

دیپلماسی ایرانی: از زمانی که اطلاعات مربوط به گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد ایران افشا شده، اظهارنظرهای مختلفی دال بر عدم پرداختن به جزئیات مورد نیاز صورت گرفته است. کارشناسان منع اشاعه مانند اولی هاینونن و دیوید آلبرایت مدعی شده اند که گزارش های پیشین آژانس به مراتب واجد جزئیات فنی بیشتری در خصوص برنامه هسته ای ایران و انطباق آن با قوانین بین المللی بوده اند. به گفته این کارشناسان عدم اشاره به این جزئیات در گزارش آژانس، کار را برای ناظرانی که خارج از بدنه دولتی قرار دارند و به دنبال ارزیابی نتایج آژانس از پایبندی ایران به تعهدات خود طبق برجام هستند، دشوارتر می کند.

با این وجود هیچ کس مدعی نشده است که ایران از اجرای تعهدات خود بر طبق برجام یا پادمان سر باز زده است. اما اگر جزئیات بیشتری در گزارش آژانس مورد توجه قرار می گرفت، بهتر بود چرا که همواره حول برجام و امتیازاتی که طبق آن به ایران واگذار شده مباحث زیادی وجود داشته و این بحث ها در آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد. همانطور که برجام با هدف شفاف سازی برنامه هسته ای ایران و دادن دسترسی های لازم به آژانس برای اثبات پایبندی ایران به تعهدات خود به امضاء رسید، آژانس نیز باید موضوع را برای جهانیان روشن و معلوم کند که توانمندی های هسته ای ایران در چه حدی است. ارائه شواهد لازم به کسانی که نسبت به برجام بدبین هستند، برای تضمین درستی امضای این توافق ضروری به نظر می رسد. ارائه جزئیات برای ایرانیان نیز مفید خواهد بود. پس از چندین سال نگاه بدبینانه به فعالیت های این کشور، ارائه گزارشی دقیق که پایبندی آنها به توافق را نشان دهد به نفع آنها خواهد بود. دولت اوباما نیز از ارائه گزارشی کامل می تواند منتفع شود و ثابت کند که توانسته از راه برجام به اهداف مورد نظر دست پیدا کند.

با ابن وجود این ادعا که آژانس بین المللی انرژی اتمی قصد دارد با ارائه گزارشی مبهم به برجام لطمه بزند، غیرعادلانه به نظر می رسد. به طور مثال، آژانس پیشتر گزارش کرد که میزان تولید آب سنگین ایران اندکی بیش از میزانی است که توافق هسته ای بدان اجازه داده است (0.9 تن بیش از 130 تن مجاز) به لحاظ فنی، این مورد را می توان نوعی تخطی از برجام تلقی کرد. این موضوع به سرعت و بدون اینکه به بحران تبدیل شود، مرتفع گردید. برجام برجا ماند و در عین حال آژانس احتیاط لازم را در هشدار دادن نسبت به مساله موجود و پیامدهای آن نشان داد. از آژانس بین المللی انرژی اتمی انتظار می رود که همین روند را در آینده نیز ادامه دهد.

ادعای منحرف شدن آژانس از رویه استاندارد نیز گزاف به نظر می رسد. در واقع حفظ این جزئیات نزد خود و عدم ارائه آن، جزئی از رویه استاندارد همیشگی آژانس بوده است. گزارش اخیر آژانس نیز به نوعی افشای اطلاعاتی بوده، به عبارت دیگر قرار بر انتشار این گزارش نبوده است. رویه آژانس همواره مشخص بوده است: مادامی که نشست حکام رای به انتشار رسمی گزارشی نداده اند، اطلاعات آن باید محرمانه حفظ شوند. ایران و کشورهای جنبش عدم تعهد سال هاست که به نقض این استاندارد و عدم محرمانه نگاه داشتن اسناد معترضند.

سومین انتقادی که مطرح می شود مربوط به نقش آمریکا در عدم ارائه جزئیات در این گزارش است. تجربه عملی نشان می دهد که در موارد عدیده ای گزارش های آژانس در مورد برنامه هسته ای ایران شامل موضوعاتی می شده که ایالات متحده به طور جدی با مطرح شدن آنها مخالف بوده است. آژانس همواره طبق قواعد و برنامه خود به ارائه گزارش می پردازد. آژانس بین المللی انرژی اتمی یک سازمان بین المللی مستقل بوده و برای اینکه بتواند کارایی خود را حفظ کند باید در آینده نیز این راه را ادامه دهد.

وظایف آژانس انرژی اتمی در مورد برجام برای ایجاد اعتماد بین المللی مبنی بر ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران ضروری است. ارائه جزئیات فنی در مورد برنامه هسته ای ایران به نفع این کشور، آژانس بین المللی انرژی اتمی، آمریکا و همه جهان است.

منبع: اندیشکده بروکینگز / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25