سودای استقلال

دیپلماسی ایرانی: در حالی مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق بر اعلام همه پرسی برای استقلال کردستان پافشاری می کند که کشورهای اروپایی و امریکا از او خواسته اند با توجه به وضعیت حساس فعلی منطقه از برگزاری رفراندوم حرفی نزند. اما هفته گذشته بارزانی بی اعتنا به فشارهای اروپایی و امریکایی بار دیگر بر برگزاری رفراندوم برای اعلام استقلال اقلیم کردستان تاکید کرد و ضمن انتقاد شدید از نیروهای کرد مخالف برگزاری رفراندوم گفت: «این رفراندوم به معنای اعلام استقلال نیست، چون نتیجه اجرای آن الزام آور نیست.»

به گزارش روزنامه الحیات، چاپ بیروت، این نخستین باری نیست که کردهای عراق به رهبری مسعود بارزانی خواستار استقلال اقلیم کردستان می شوند، اما این بار مسعود بارزانی بیش از هر زمانی بر برگزاری رفراندوم تاکید می کند. وی در آخرین جلسه خود با گروه های کُرد که در آن اعضای جبهه تغییر و جماعت اسلامی کردستان حضور نداشتند خواستار برگزاری رفراندوم بر سر آینده اقلیم کردستان شد و گفت که باید این رفراندوم قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده امریکا و پایان دوران ریاست جمهوری باراک اوباما برگزار شود.

جنبش تغییر به رهبری نوشیروان مصطفی و جماعت اسلامی کردستان که گفته می شود به اخوان المسلمین نزدیک هستند و مورد حمایت ترکیه قرار دارند و همچنین حزب اتحاد میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی، رئیس جمهوری سابق عراق با اعلام استقلال کردستان مخالفند و آن را به ضرر کردها می دانند و می گویند حتی مطرح کردن رفراندوم برای استقلال می تواند باعث نابودی کردها شود. جلال طالبانی و نوشیروان مصطفی همیشه گفته اند، چون کردها به آب راه ندارند و کشورهای همسایه آنها با استقلال شان مخالفند از این رو هر گونه اعلام استقلال به معنای خودکشی سیاسی و نابودی کردها است. جلال طالبانی می گوید: «حداقل اتفاقی که بعد از اعلام استقلال برای ما می افتد این است که از گرسنگی می میریم برای این که بعد از اعلام استقلال کشورهای همسایه ما مرزهایشان را به روی ما می بندند و آنگاه دیگر هیچ گونه صادرات و وارداتی صورت نخواهد گرفت و این مساله می تواند ما را نابود کند.»

مسعود بارزانی بعد از سقوط موصل به دست داعش و ورود نیروهای پیشمرگ در جنگ با داعش و بعد از آن تصرف کرکوک توسط آنها، گمان می کرد فرصت مناسب برای اعلام استقلال فراهم شده است، برای همین به صراحت خواستار برگزاری رفراندوم شد که با واکنش تند کشورهای همسایه اقلیم کردستان و مقامات امریکایی مواجه شد. پس از آن او برای تقریبا یک سال موضوع رفراندوم را مسکوت گذاشت تا این که در ماه گذشته میلادی بار دیگر خواستار برگزاری آن شد و گفت که این همه پرسی به معنای استقلال نیست، چرا که به هیچ وجه الزام آور نیست، ما تنها می خواهیم بدانیم برای رسیدن به این هدف چقدر شانس داریم.

این در حالی است که سفر بارزانی به ایالات متحده که قرار بود در همین روزها انجام شود، لغو شده است. فواد حسین، رئیس دفتر ریاست اقلیم در این باره گفت: «این سفر که برای دیدار با اوباما بود تا اطلاع ثانوی لغو شده است.» وی در ادامه افزود: «بارزانی و جو بایدن، معاون رئیس جمهوری امریکا در تماس تلفنی ای که داشتند بر حساس بودن مرحله فعلی تاکید کردند و خواستار ادامه تماس ها و تبادل نظر میان واشنگتن و اربیل شدند.» اما روزنامه الصباح، ارگان دولت عراق درباره لغو سفر مسعود بارزانی به کردستان نوشت که دلخوری باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا از اصرار مسعود بارزانی به برگزاری رفراندوم استقلال کردستان دلیل اصلی لغو سفر او به واشنگتن بوده است.

شرایط اقلیم

بر اساس مرکز آمار عمومی عراق در سال 2005 جمعیت اقلیم کردستان در حدود 5.5 میلیون نفر است که بیشتر آنها را کردها تشکیل می دهند، در میان آنها اقلیتی از ترکمن ها و آشوری ها نیز هستند، اکثر کردها مسلمانان سنی مذهبند. در میان اقلیت ها شمار اندکی مسیحی، علوی، صابئی و یهودی نیز به چشم می خورند. ترکمن های اقلیم اکثرا شیعه هستند و از سوی ترکیه پشتیبانی می شوند.

در حال حاضر مساحت اقلیم کردستان عراق 40 هزار کیلومتر مربع است که این رقم در 11 مارس 1970، در حدود 37 هزار کیومتر مربع بود. مناطق اصلی اقلیم کردستان شامل اربیل و دهوک و سلیمانیه است. در اقلیم کردستان 24 مجموعه نفتی فعال است که روزانه یکصد هزار بشکه نفت از طریق بندر جیهان ترکیه صادر می کنند. این صادارت دولت کردستان که بدون اجازه دولت مرکزی عراق انجام می شود باعث بروز اختلافاتی میان بغداد و اربیل شده است. در سال 2013 اقلیم کردستان به طور خودسرانه و بدون اطلاع بغداد اقدام به احداث خط لوله نفت از کردستان به ترکیه برای صادرات به اروپا از طریق بندر جیهان کرد.

بر اساس مرکز آمار دولت اقلیم کردستان، این منطقه سالانه 6 درصد رشد جمعیت دارد. تجارت یکی از مهمترین درآمدهای اقتصادی اقلیم است، حجم مبادلات تجاری این منطقه با ترکیه بیش از دیگر همسایگان اقلیم است که ارزش آن به بیش از 6 میلیارد دلار در سال می رسد، با وجود این که روابط اربیل و آنکارا چندان باثبات نیست اما اقلیم کردستان با بیش از 200 شرکت ترک همکاری می کند. 

وضعیت اقتصادی اقلیم

در حال حاضر به دلیل پایین آمدن قیمت نفت وضعیت اقتصادی اقلیم کردستان به هیچ وجه مناسب نیست با این وجود مسعود بارزانی همچنان بر برگزاری رفراندوم اصرار دارد. کارکنان بخش های خدماتی و دولتی بیش از 8 ماه است که حقوق خود را دریافت نکرده اند. این وضعیت سبب شده است تا معلم های اقلیم، پلیس های راهنمایی و رانندگی و پزشک های اقلیم دست به اعتصاب بزنند که هنوز شکسته نشده است. منتقدان وضعیت موجود می گویند که نیروهای پیش مرگ و سازمان امنیت کردستان به طور مرتب سر هر ماه حقوق را دریافت می کنند اما دیگر کارمندان دولت هیچ حقوقی نمی گیرند. دولت کردستان می گوید این وضعیت به دلیل بحران شدید اقتصادی است که دامنگیر اقلیم شده است اما مخالفان می گویند گسترش فساد شدید به ویژه در میان اطرافیان مسعود بارزانی و صرف پول ها در جاهای دیگر به ویژه جاهایی که اغراض سیاسی رهبر اقلیم کردستان تامین می شود، عامل اصلی بی پولی دولت اقلیم است.

این در حالی است که بر سر ادامه ریاست مسعود بارزانی بر اقلیم نیز اختلاف های سنگینی وجود دارد که بسیاری معتقدند اصرار او بر برگزاری رفراندوم در حقیقت تلاشی از سوی او برای سرپوش گذاشتن بر نیت اصلی اش یعنی حفظ ریاست اقلیم است. پیش از این مسرور بارزانی، مشاور شورای امنیت اقلیم در صفحه فیسبوک خود نوشته بود: «عراق بر اساس جغرافیای اشتباهی تشکیل شده اگر چه یک قرن است تلاش می کند همین وضعیت را حفظ کند. به اعتقاد اقلیم کردستان ظهور داعش در منطقه دلایل سیاسی دارد.»

ریاست مسعود بارزانی بر اقلیم کردستان سپتامبر سال گذشته بعد از دو بار تمدید توسط نمایندگان پارلمان این منطقه به پایان رسید اما بارزانی همچنان بر حفظ کرسی ریاست اقلیم اصرار دارد و حاضر به کناره گیری از این سمت نیست.