نقش کانال اضطراری دیپلماتیک در آزادی ملوانان آمریکایی

نویسنده: متیو مک اینس

دیپلماسی ایرانی: آزادی نسبتاً سریع ملوانان آمریکایی توسط ایران در 13 ژانویه که روز قبل از آن به خاطر ورود به آب های سرزمینی ایران بازداشت شده بودند، تغییری تاریخی در رفتار جمهوری اسلامی است. وقتی ایران در مارس 2007، در حادثه ای مشابه، 15 ملوان بریتانیایی را در خلیح فارس بازداشت کرد، آنها را به صورت تبلیغاتی دو هفته نگه داشت. پس چرا این بار ایران این اقدام را تکرار نکرد؟

پس از دستگیری آنها، جان کری با محمد جواد ظریف مرتباً در تماس بود تا از سلامت و آزادی آنها اطمینان حاصل کند. این ترتیبات به خاطر پس زمینه ای بوده که به قول جان کری، توافق هسته ای با ایران علت آن بوده است. با این حال رفتار و اقدامات ایران پیچیدگی بیشتری دارد. در ادامه به پنج نکته ای که از این حادثه به دست آمده اشاره می شود.

1- کانال ارتباطی میان ایالات متحده و ایران باز است

در سیستم تفکیک قوای جمهوری اسلامی، قوه مجریه کنترل محدودی بر دستگاه امنیتی کشور دارد. به همین دلیل وزیر خارجه ظریف در این بحران نمی توانست پاسخگو باشد. در حالی که ایالات متحده این نگرانی را دارد که به طور مثال در مذاکرات پیش روی سوریه ظریف و تیمش صاحب اختیار نیستند، در حال حاضر متوجه شدیم که کانال دیپلماتیک رسمی میان دو کشور در مواقع اضطراری وجود دارد.

2- نیروی دریایی سپاه اقدام تندی نشان نداد

نیروی دریایی سپاه اغلب مشهور به رویکرد های متخاصم و مزاحم نیروهای دریایی و حمل و نقل خارجی است. با این حال سپاه اقدام تندی از خودش نشان نداد. دریادار علی فدوی، فرمانده نیروی دریایی سپاه هم مانند ظریف به خوبی این حادثه را از تهران مدیریت کرد.

3- تهران نمی خواهد منافع اقتصادی حاصل از لغو تحریم ها را با خطر روبرو کند

مقامات ایران می ترسند که طولانی شدن این قبیل بحران ها تهدیدی برای منافع حاصل از لغو تحریم های هسته ای باشد. به احتمال زیاد ایران به همین دلیل سریعاً ملوانان را آزاد کرد. وقتی ایالات متحده در حال ارزیابی برای اعمال تحریم های جدید در زمینه برنامه موشکی، به خاطر نقض قطعنامه های شورای امنیت است، واشنگتن چندان نگران نقض برجام توسط تهران نیست. آنها به شدت خواهان لغو تحریم های هسته ای هستند.

4- ایران همچنین دشمن ارزش های ایالات متحده است و آن را مورد تحقیر قرار می دهد.

مقامات ایران همچنین مشخص کرده اند که با وجود برجام، به رد سیاست خارجی آمریکا و حضور نظامی آمریکایی در منطقه ادامه می دهند. تصمیم به آزادی سریع ملوانان احتمالاً نتیجه یک مصالحه است که در آن موفقیت تبلیغاتی با استفاده از پخش فیلم های نامناسب و تحقیرآمیز از ملوانان در ساعات اولیه بازداشت در یک سو قرار دارد و عذرخواهی آمریکایی ها هم در سوی دیگر آن.

5- تهران همچنان بر ارعاب ایالات متحده و متحدینش تمرکز کرده است

این بحران پس از اقدامات تنش آمیز اخیر ایران و آزمایش موشک های بالستیک صورت گرفته است، اقداماتی که به منظور مقابله به مثل با هرگونه تهدید ایالات متحده و یا متحدینش است. فدوی در جریان این بحران با افتخار از تیررس بودن ناو هری ترومن ایالات متحده صحبت می کرد. محسن رضایی، فرمانده سابق سپاه می گوید بازداشت ملوانان به کشورهای منطقه این پیام را داد که «با آتش بازی نکنید» به ویژه با افزایش تقابل میان ایران و عربستان سعودی، انتظار می رود که سپاه به عملیات هایش در خلیج فارس و تنگه هرمز ادامه دهد.

خطر ابتلا به محاسبات غلط در دریا همچنان بالا است. آنچه که ایران در جریان این حادثه از ایالات متحده متوجه شد، می تواند این خطر را افزایش دهد. دیپلماسی مشتاقانه کری و اعلام تشکر عمومی از ایرانی ها، می تواند منجر به این شود که تهران با خودش فکر کند در صورت اتفاق مشابهی در رابطه با نقض توافق هسته ای هم همین روند تکرار خواهد شد. این استدلال با تردید ایالات متحده در زمینه مجازات های جدید به خاطر نقض قطعنامه های سازمان ملل توسط ایران به خاطر آزمایش موشکی ماه اکتبر، تقویت می شود.

منبع: نشنال اینترست/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/20