حملات پاریس؛ یک تیر و چند نشان داعش

شهرام فرسائی، کارشناس حوزه اروپا و امور راهبردی

دیپلماسی ایرانی: چند ماه پس از وقایع تروریستی حمله به مجله شارلی ابدو در فرانسه، حملات تروریستی تلخ و فاجعه آمیز شامگاه 13 نوامبر 2015 ( 22 آبان 1394) در مناطق مختلف پاریس، پایتخت فرانسه که به کشته و زخمی شدن ده ها شهروند فرانسوی انجامید، به وقوع پیوست. در این خصوص پرسش هایی درباره انگیزه ها و پیامدهای این اقدامات تروریستی در محافل غیررسمی ( آکادمیک و رسانه ای) مطرح شده است. مهم ترین گزاره ها در محافل مزبور به قرار ذیل می باشد :

1 ـ هر چند فرانسه در سال های گذشته از حامیان اصلی گروه های تروریستی مخالف دولت بشار اسد به شمار می رفت و از آنها حمایت مالی و تسلیحاتی گسترده به عمل می آورد ولی این واقعیت میدانی که صدها مسلمان تندروی فرانسوی از مهاجران نسل دوم و سوم، عضو گروه تروریستی داعش شده بودند و خطر بازگشت آنها به فرانسه وجود داشت، باعث شد تا ضرورت مبارزه با گروه تروریستی داعش در صدر اهداف سیاست خارجی این کشور قرار گیرد.

در این زمینه فرانسه سه اقدام اساسی انجام داد: نخست اعمال قوانین سخت و فراگیر (از جمله جلوگیری از ورود اتباع فرانسوی حاضر در سوریه و عراق به فرانسه، ممنوعیت خروج از فرانسه بدون اجازه والدین برای افرادی که به سن قانونی نرسیده اند، افزایش نظارت بر پایگاه های اینترنتی متعلق به گروه های تندروی تروریستی که جنگجو استخدام می کنند و تشویق والدین برای گزارش دادن رفتار مشکوک فرزندانشان به مقام های این کشور)؛ دوم مجموعه تحرکات سیاسی (از جمله ملاقات نمایندگان پارلمان فرانسه با بشار اسد در دمشق) و سوم اقدامات نظامی فرانسه علیه داعش در سوریه (از جمله بمباران تاسیسات نفتی و مواضع نیروهای داعش و اردوگاه آموزشی آنان در سوریه توسط جنگنده های فرانسه).

فرانسه به خوبی می دانست مبارزه با داعش به معنای تقویت بشار اسد است. حمله این کشور به مواضع داعش در سوریه از یک سو به معنای همکاری امنیتی پاریس و دمشق در شناسایی اعضا و تحرکات داعش و از سوی دیگر به مفهوم کاهش دامنه تنش های این کشور با سوریه تلقی شده بود.

برخی از تحلیلگران اینگونه ارزیابی می کردند که حمله هوایی مواضع داعش برای جلوگیری از حملات تروریستی آنان در فرانسه بهانه ای برای مداخله در سوریه بوده و جهت بازگشت به خاورمیانه و احیای نقش نفوذ در منطقه، رقابت با روسیه و سایر بازیگران منطقه ای، بر هم زدن موازنه قدرت در خاورمیانه، دسترسی به مدیترانه و شناخت بیشتر واقعیت های جهان اسلام است.

بدین ترتیب مجموعه اقدامات فرانسه عملا این کشور را در مقابل داعش قرار داد ولی تحولات بعدی نشان داد که این فرانسه است که می تواند قربانی حملات تروریستی داعش قرار گیرد و این تروریست های تکفیری داعش هستند که در اقداماتی تلافی جویانه در قلب پاریس قدرت نمایی می کنند. در واقع اقدامات تروریستی پاریس در مقطعی که گروه تروریستی داعش در معرض شکست های متعددی در صحنه میدانی سوریه و عراق قرار گرفته بود، رخ داد؛

2 ـ حملات تروریستی در پاریس با نحوه حضور و بازیگری این کشور علیه تحرکات داعش در سوریه و ضرورت فشار بر دولت فرانسه در آستانه برگزاری نشست وین دو در خصوص تحولات سوریه در 14 نوامبر 2015 میلادی (23 آبان 1394) مرتبط است ؛

3 ـ برخی محافل مطالعاتی این سئوال را مطرح می کنند که چه کسانی با بی تفاوتی در مقابل شکل گیری داعش مجوز شکل گیری و تقویت اندیشه تکفیری در مساجد اروپا را دادند؟ چه کسانی و با چه اهدافی از تروریسم تکفیری استفاده می کردند؟ خالقان و تربیت کنندگان تروریسم تکفیری، تامین کنندگان مالی، تسلیحاتی، فکری و حامیان سیاسی و رسانه ای آنان چه کشورهایی هستند؟ واقعیت این است یا تروریست ها با ملیت و گذرنامه فرانسوی یا هر ملیت اروپایی دیگر به درجه ای از مهارت های چریکی و نظامی رسیده اند که به راحتی می توانند در هر نقطه ای از خاک پاریس با تسلیحات اتوماتیک دست به هر اقدامی بزنند یا سیستم های امنیتی و اطلاعاتی فرانسه ضعیف و بر خلاف انتظار ظاهر می شوند و یا در غیر این صورت اصل اقدامات همزمان تروریستی در چندین نقطه پاریس و شبیه سازی آن با حوادث تروریستی یازدهم سپتامبر 2011 میلادی در آمریکا، محل تامل و بررسی بیشتری است؛

4 ـ وقوع حوادث پاریس یکبار دیگر نشان داد که پدیده تروریسم منحصر به خاورمیانه نیست بلکه قلب اروپا متاثر از تحولات و نا آرامی های خاورمیانه بوده و دولتمردان اروپایی و غیراروپایی متاثر از اقدامات کنشگران جدید هستند؛

5 ـ تروریست ها امنیت، آرامش و روان شهروندان اروپایی را هدف گذاری کرده تا دولتمردان اروپایی تاوان و هزینه اقدامات خود در دیگر کشورها را بپردازند؛

6 ـ بررسی مجموعه تحولات امنیتی در فرانسه نشان می دهد دور جدیدی از رادیکالیسم در این کشور و دیگر کشورهای اروپایی در حال شکل گیری و تکوین است. در این خصوص باید خاطر نشان کرد وقوع اینگونه حملات می تواند به تقویت راست گرایان افراطی در فرانسه و اروپا منجر شود؛

7ـ برخی از تحلیلگران پیش بینی می کنند که دور جدید حملات تروریستی در اروپا باعث خواهد شد تا اسلام هراسی به سمت اسلام ستیزی رفته و فضای امنیتی قابل تاملی در برخی از کشورهای اروپایی از جمله فرانسه شکل گیرد. ترس مقامات اروپایی از تقسیم بندی بعدی اروپا نه بر اساس زبان بلکه بر اساس دین، باعث تحول در دورنمای روابط اروپا با جهان اسلام خواهد شد. این تحلیلگران همچنین بر این عقیده هستند دولتمردان اروپایی به بهانه مقابله با تروریسم، هویت اسلامی را هدف گذاری کرده و به هتک حرمت دین مقدس اسلام، اعمال محدودیت بر واعظان دینی و ارتباطات دینی و فعالیت گروه ها و موسسات دینی می پردازند. در این مورد باید اذعان داشت که خودنمایی دوباره موجی از اسلام هراسی در شهرهای اروپا قابل پیش بینی است. در واقع عملیات های تروریستی در پاریس زمینه نگاه منفی اروپا به اسلام را فراهم خواهد کرد؛

8ـ حملات تروریستی در پاریس همچنین می تواند به تقویت جایگاه طرفداران غربی استمرار جنگ در سوریه در برابر حامیان برقراری صلح بیانجامد؛

9 ـ اقدام تروریستی در فرانسه بر وضعیت پناهجویانی که با موافقت غرب و همکاری ترکیه از سوریه به اروپا عزیمت کرده اند تاثیر داشته و آنان را با مخاطرات جدی مواجه خواهد کرد؛

10 ـ حملات تروریستی در پاریس می تواند به تقویت حضور نظامی فرانسه در سوریه منجر شود. از سویی دیگر امکان طراحی ورود سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به جنگ سوریه به بهانه مبارزه با داعش دور از ذهن نیست.