تلاش شاهزاده‌ها برای تغییر کادر رهبری عربستان

نویسنده: توماس لیپمن *

دیپلماسی ایرانی: برای اولین بار از دهه 1950 رقابت ها و درگیری ها در خانواده سلطنتی عربستان بر سر قدرت که در دو هفته اخیر به وجود آمده، رسانه ای و در سطح عمومی مطرح می شود. روزنامه بریتانیایی گاردین و دیوید ایگناتیوس، نویسنده واشینگتن پست گزارش داده اند که یک شاهزاده ارشد در حال تهیه نامه ای برای برکناری ملک سلمان و پسر جنجالی اش، محمد بن سلمان، معاون ولیعهد است.

سعودی هایی که روز چهارشنبه در کنفرانسی در واشینگتن شرکت کرده بودند، صحت این خبر را تایید کردند و گفتند حداقل از اوایل ماه سپتامبر یک نامه در این رابطه وجود دارد. هویت نویسنده این نامه مشخص نیست اما بنا بر گفته های فردی که یکی از نامه ها را دیده، محتوا و کیفیت استثنایی نثر عربی این نامه، لیست افرادی که می توانند آن را بنویسند محدود کرده است. نویسنده آن احتمالاً یکی از برادران و یا برادران ناتنی پادشاه است.

ایگناتیوس در این رابطه می نویسد که با نویسنده دو نامه صحبت کرده و وی را «شاهزاده ارشد» توصیف می کند که مایل است شاهزاده احمد بن عبدالعزیز 73 ساله به جای برادرش ملک سلمان جایگزین شود. هم سلمان و هم احمد از اعضای خانواده سدیری، یعنی فرزندان همسر محبوب عبدالعزیز هستند.

رقابت خانوادگی

مشکل از جایی شروع شد که سلمان در ژانویه و پس از مرگ برادرش ملک عبدالله به قدرت رسید. سلمان 79 ساله، برادرزاده اش محمد بن نایف، وزیر کشور را به عنوان ولیعهد انتخاب کرد، اما پسرش محمد بن سلمان را هم به عنوان نایب ولیعهد معرفی کرد.

محمد بن نایف 56 ساله از احترام زیادی برخوردار است و واشینگتن هم وی را به خاطر رهبری مبارزه با القاعده و دیگر گروه های افراط گرا قبول دارد. انتخاب وی به عنوان ولیعهد نشان داد که گذار آرامی به حکام نسل جدید سعودی یعنی نوادگان بنیانگذار در حال اتفاق است.

با این حال موقعیت محمد بن سلمان داستان متفاوتی است. این گونه تصور می شود که وی در 30 سالگی به عنوان نایب ولیعهد انتخاب شده که با حضور محمد بن نایف، تا زمانی که بالغ شود به پادشاهی نخواهد رسید. مسئله ای که وجود دارد این است که پدرش به وی قدرت فوق العاده زیادی داده است. او وزیر دفاع و مدیر کمیته قدرتمند روابط اقتصادی عربستان است که شامل تعیین سیاست های نفتی هم می شود.

در جامعه ای که سن برابر با عقل است، قدرت زیاد به یک جوان منجر به ایجاد بحث و جدل می شود. به ویژه این که محمد بن سلمان آموزش رسمی محدودی داشته و هیچ سابقه دستاوری نداشته است. برخلاف وی، برادران بزرگترش سال ها در حکومت فعالیت کرده اند. اکثریت اعضای کابینه سعودی مدرک دکترا از دانشگاه های ایالات متحده دارند، اما شاهزاده جوان در خارج از عربستان تحصیل نکرده و حتی در نیروهای مسلح هم خدمت نکرده است.

انتقادهایی با نام مستعار

جمعیت جوان عربستان به شدت در رسانه های اجتماعی حضور دارند و به نظر می رسد خانواده سلطنتی موضوعی مورد علاقه برای آنها باشد. به ویژه منتقدی به نام مجتهد که با توییت هایش درباره شاهزادگان و فسادهایشان طرفداران زیادی دارد. با این حال مجتهد خبرنامه هایی برای حذف ملک سلمان و پسرش را منتشر نکرد و به نظر می رسد که به طور منتخب دست به انتشار اخبار می زند.

محمد بن سلمان فردی پرحرارت، لجباز و ترش رو معرفی می شود. منتقدان همانند مجتهد همیشه ترجیح می دهند تا ناشناس بمانند، چون انتقاد عمومی از هر عضو خانواده سلطنتی می تواند منجر به محکومیت به زندانی طولانی مدت شود.

واقعیت این است که نارضایتی از محمد بن سلمان در خانواده سلطنتی نشان می دهد که رقبایش به شدت در این رابطه حساس هستند. اما معلوم نیست که آنها به جز امیدواری به اقدامات اشتباه از سوی این شاهزاده جوان، چه اقداماتی می توانند انجام دهند. براساس قانون اعلام شده توسط ملک عبدالله، یک گروه از شاهزادگان ارشد که به عنوان شورای بیعت شناخته می شوند، قدرت تایید یا تغییر انتصابات را بر عهده دارند. اما تا زمانی که وی توانایی انجام وظایفش را داشته باشد، بعید است که ملک سلمان شورای مذکور را به منظور برکناری پسر مورد علاقه اش تشکیل دهد.

* نویسنده و کارشناس مسائل خاورمیانه

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند