بن سلمان؛ ستاره‌ غرب و خدای جنگ آل‌سعود

ایسنا: روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی درباره محمد بن سلمان، پسر پادشاه عربستان می نویسد؛ "تا چهار ماهه پیش شاهزاده محمد بن سلمان 29 ساله تنها یکی از صده ها شاهزاده سعودی بود که به صورت تفننی در بازار سهام و املاک فعالیت می کرد. محمد بن سلمان، ششمین فرزند پادشاه عربستان زیر سایه سه برادر بزرگتر ناتنی خود بزرگ شد؛ برادران ناتنی که یکی از آن ها نخستین فضانورد عرب، دیگری یکی از دانشمندان علوم سیاسی فارغ التحصیل از دانشگاه آکسفورد که زمانی یکی از اعضای هیات تحقیق در جورج تاون بوده و دیگری بنیانگذار یکی از کمپانی های بزرگ سرمایه گذاری و معاون وزیر نفت بوده اند اما در میان آنها محمد کم تجربه به عالی ترین درجات حکومتی رسید.

دوران پیشرفت محمد با بر تخت نشستن پدرش سلمان بن عبدالعزیز 79 ساله آغاز شد. در حال حاضر شاهزاده محمد، که بزرگترین پسر پادشاه عربستان از سومین و تازه ترین همسرش است، به شدت درحال اوج گیری است.

او به سرعت بر دیگر شاهزادگان و عموهایش که برخی دوبرابر سن او را دارند پیشی گرفت، سیستم دیرینه توزیع سمت ها در خاندان سلطنتی را دگرگون و از نفوذ رو به افزایش خود برای بدست گرفتن نقش رهبری در موضع تهاجمی جدید عربستان در منطقه از جمله مداخله نظامی در یمن استفاده کرد.

سلمان بن عبد العزیز در این چهار ماهی که از تاجگذاری اش می گذرد، شاهزاده محمد را گرداننده شرکت نفت دولتی، کمپانی سرمایه گذاری و سیاست اقتصادی و وزارت دفاع قرار داده است.

او مشهودترین و نمایان ترین رهبر حمله هوایی دو ماهه عربستان سعودی به یمن است و پدرش با گذشتن از شاهزاده های بزرگتر او را به عنوان معاون ولیعهد و سومین نفر در سلسله تاج و تخت قرار داده است. سلمان با دگرگونی اساسی در سلسله پادشاهی، شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز 69ساله ، برادر ناتنی کوچکترش را از ولیعهدی کنار گذاشته و شاهزاده محمد بن نایف 55 ساله ، وزیر کشور عربستان را به عنوان اولین فرد از نسل دوم شاهزادگان عربستانی ولیعهد قرارداد. شاهزاده محمد بن نایف ، برادرزاده پادشاه عربستان هیچ وارث مذکری از خود ندارد و پس از آن شاهزاده محمد بن سلمان در ردیف رسیدن به تاج و تخت قرار دارد.

این تغییرات سریع محمد را در زمانی که عربستان سعودی گرفتار یکسری درگیری های روبه افزایش با هدف دفاع از دیدگاهش از نظم منطقه ای و عقب راندن ایران ، رقیب اصلی اش است ، در قدرت قرار داده است.

پادشاهی عربستان از نظر مالی از حاکمان مصر و اردن حمایت کرده و به پادشاهی سنی بحرین در اقداماتش علیه خیزش اکثریت شیعه کمک می کند. پادشاه عربستان همچنین مخالفان سوری را علیه بشار اسد ، رئیس جمهوری این کشور مسلح کرده ، در عملیات هوایی تحت رهبری آمریکا بر فراز عراق شرکت دارد و به حوثی های یمن حمله هوایی می کند و با وجود آنکه در شش ماه اخیر قیمت نفت کاهش یافته و افزایش هزینه های داخلی منابع مالی اش را تا 50 میلیارد دلار کاهش داده و به کمتر از 700 میلیارد دلار رسانده اما با این حال بودجه نظامی اش را افزایش داده است.

فورد فراکر ، رئیس شورای سیاست خاورمیانه و سفیر سابق آمریکا در عربستان سعودی در این باره می گوید: کاملا مشخص است که پادشاه عربستان پسرش را در یک پیچ و تاب آموزشی کاملا افراطی و غیر منطقی قرارداده است اما پادشاه کاملا مطمئن است که پسرش از پس این چالش بر می آید.

اما برخی از دیپلمات های غربی که خواستند نامشان فاش نشود می گویند ، آن ها از افزایش نفوذ این شاهزاده نگران هستند و یکی از آن ها او را "بی اختیار"، "بی احتیاط" و "عجول" خوانده است. دست کم دو تن دیگر از شاهزاده ها در ردیف اصلی تاج و تخت در مصاحبه ای کاملا مشخص کردند که برخی از اعضای مسن و بزرگتر خاندان سعود نیز دچار چنین شک و تردیدهایی نسبت به این شاهزاده هستند. این دو شاهزاده هزینه ها و مزایای حمله به یمن را که محمد بن سلمان رهبری و هدایت آن را به عهده دارد، زیر سوال برده اند.

البته پادشاه عربستان قدرت و اختیار تام دارد و برخی دیپلمات ها که در ماه های اخیر با محمد بن سلمان و محمد بن نایف، ولیعهد و پسر عموی او دیدار کرده اند ، گفتند که ولیعهد برای پسرعموهای جوانتراش در حقیقت یک عمو محسوب می شود. چندین تن نیز گفتند، ولیعهد برای آموزش و هدایت شاهزاده محمد بن سلمان سخت تلاش می کند اما برخی دیگر از دیپلمات ها گفتند آن ها معتقدند محمد بن سلمان در خصوص عملیات هوایی علیه یمن نقش پررنگ تری از ولیعهد که در سلسله مراتب از او بالاتر است ایفا می کند.

باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا پس از دیدار با این دو شاهزاده در نشست کشورهای حوزه خلیج فارس در کمپ دیوید که ماه گذشته میلادی برگزار شد ، گفت: محمد بن سلمان بسیار باهوش و سنجیده به نظر رسید. فکر می کنم عقل و خردش از سنش بیشتر است.

اما کارشناسان می گویند ، واگذاری این همه مسئولیت در دستان یکی از اعضای خاندان سلطنتی نقض سیستم تقسیم قدرت درون خاندانی است که توسط عبدالعزیز بن سعود، بنیان گذار آل سعود در هشت دهه پیش پایه گذاری شده است. این سیستم ظاهرا به سال ها درگیری پایان داده و به حفظ اتحاد این خاندان کمک کرده است.

ولیعهدها مدت ها ریاست دیوان پادشاهی و کارمندانشان را به عهده داشتند. دیگر سمت های وزارتی و از همه مهم تر آن هایی که کنترل ارتش، گارد ملی و امنیت داخلی را به عهده دارند نیز میان دیگر شاهزاده ها تقسیم شده بود.

اما وزارت های مهم و حساس نفت و دارایی همیشه به دستان فردی بی طرف و تکنوکرات از خارج از خاندان سلطنتی واگذار می شد.

اما پادشاه کنونی عربستان این سیستم را تغییر داد. او فرزندش محمد را به عنوان نخستین رئیس دیوان پادشاهی تعیین کرد و مسئولیت شرکت نفت دولتی را از وزارت نفت گرفته و به محمد که مدیریت شورای تازه تاسیس سیاست اقتصادی و وزارت دفاع را نیز بر عهده دارد، واگذار کرد.

به گفته یکی از معاون های شاهزاده متعب(پسر پادشاه پیشین) ودیپلمات های غربی ، انتظار می رود شاهزاده محمد بن سلمان همچنین مسئولیت گارد ملی را نیز از شاهزاده متعب بن عبدالله ، پسر عمویش بگیرد. این تغییر باعث ادغام هر دو نیرو تحت نظر وزارت دفاع می شود اما اصولا باعث دگرگون شدن تعادل قدرت در خاندان سعود به نفع خانواده پادشاه کنونی و علیه پادشاه پیشین نیز می شود.

سه برادر ناتنی بزرگتر شاهزاده محمد بن سلمان از زن اول پادشاه سوابق شغلی برجسته ای دارند و زمانی به عنوان رقبای سمت های ارشد دولتی محسوب می شدند.

شاهزاده سلطان بن سلمان السعود 58 ساله ، سرهنگ سابق در نیروی هوایی عربستان سعودی ، فضا نوردی است که در سال 1985 میلادی با سفینه اکتشافاتی شاتل به فضا رفته و در حال حاضر ریاست یک کمیسیون گردشگری و آثار باستانی را به عهده دارد. شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان 55 ساله معاون وزیر نفت است که تلاش های بسیاری را در راستای به روز رسانی این صنعت انجام داده است. شاهزاده فیصل بن سلمان 44 ساله که مدرک دکترای خود را در رشته علوم سیاسی از دانشگاه آکسفورد گرفته یکی از اعضای تیم تحقیقاتی در جورج تاون ، بنیان گذار بزرگترین شرکت های سرمایه گذاری عربستان سعودی و استاندار مدینه بوده است.

اما در مقابل شاهزاده محمد بن سلمان مدرک لیسانس خود در رشته حقوق را از دانشگاه پادشاهی سعود در ریاض گرفته و هرگز برای تحصیل به خارج از عربستان سعودی نرفته است.

به گفته دیپلمات های غربی که خاندان سعود را به خوبی می شناسند و چندین تن از اعضای این خاندان و کسانی که برای آل شعود کار کرده اند، محمد بن سلمان نخسین پسر پادشاه از فهده بنت فلاح بن سلطان ، سومین همسر پادشاه است و مادرش در به قدرت رسیدنش نقش زیادی داشته و هم اکنون نیز به شدت تلاش می کند پسرش را جانشین پدر کند.

یکی ازنزدیکان آل سعود نیز می گوید: به نظر می آید شاهزاد محمد بن سلمان از سن پایین برای داشتن آینده ای در دولت برنامه ریزی کرده است او علی رغم دیگر شاهزاده های سعودی هم نسل خود به سمت دخانیات ، نوشیدنی های الکلی یا خوش گذرانی های شبانه نرفته است. برای من کاملا مشخص است که او برای آینده اش برنامه ریزی کرده است. او همیشه نگران وجه اش است.

به گفته دوستان و آشنایان محمد بن سلمان او همیشه در کنار پدرش حضور داشته و مرد قدرتمندی محسوب می شد اما هنگامی که به عنوان استاندار ریاض و وزیر دفاع انتخاب شده عنوان رسمی مشاور پدرش را به دست آورد.

دیپلمات های سابق و کنونی در امور عربستان سعودی می گویند که شناخت اندکی از شاهزاده محمد بن سلمان دارند چرا که او به ندرت مصاحبه می کند. تجار ریاض نیز می گویند ، محمد بن سلمان به خاطر فعالیتش در سهام و املاک مشهور است.

نزیکان می گویند ، محمد در جریان سفرهایش از اسکی روی آب و دیگر ورزش های آبی لذت می برد. او یکی از طرفداران گوشی IPhone و دیگر محصولات اپل است. هنگامی که او سال ها پیش برای اولین بار ازدواج کرد، همسرش را به یک ماه عسل دو ماهه به ژاپن و مالدیو برد.

او پیش و بعد از به قدرت رسیدن به کارهای عمومی نیز اشتغال دارد و بزرگترین نقش عمومی اش را می توان اداره موسسه شاهزاده محمد بن سلمان دانست. این موسسه عمدتا به اجرای برنامه هایی در راستای رشد و پیشرفت جوانان سعودی می پردازد و کنفرانس هایی را برای استفاده از توییتر و یوتیوب برگزار کرده است.»