خطر بازگشت افراط گرایان عرب

نویسنده: دنیل ال. بایمن

دیپلماسی ایرانی: اگرچه تاکنون بیشتر توجه ها در مورد جنگجویان خارجی بر اروپایی ها و آمریکایی هایی معطوف شده است که به درگیری ها در سوریه و عراق پیوستند، اما این درگیری ها به ویژه مسلمانان سنی در جهان عرب را نیز تحت تاثیر قرار داده است. شمار جنگجویانی که از این کشورها به گروه های جهادگرا پیوستند به طور دقیق مشخص نیست اما رئیس مرکز مقابله با تروریسم در ماه فوریه اعلام کرد بیش از 20000 جنگجو از 90 کشور به عراق و سوریه رفته اند و تنها 3400 نفر از کل این افراد از آمریکا و غرب اروپا و باقی آنها جنگجویانی از کشورهای مسلمان و به ویژه جهان عرب بوده اند. برخی کشورها نیز تامین کننده محسوب می شوند: عربستان سعودی که از دیرباز مأمن جهادگرایان بوده است و اکنون نیز یکی از تامین کننده های قابل اتکا برای جنگجویان محسوب می شود؛ اما کشورهایی همچون تونس، لیبی و مغرب را که فاصله زیادی با سوریه و عراق دارند نیز نمی توان نادیده گرفت.

اکنون مسئله قابل توجه این است که اگر این جنگجویان (عرب) به وطن های خود بازگردند چه اتفاقی روی می دهد؟

جنگجویان خارجی که در عراق و سوریه تجربه جنگ به دست می آوردند، خطری مضاعف محسوب می شوند. بسیاری از آنهایی که در جنگ شرکت می کنند، به عنوان کهنه سربازهای آبدیده باز می گردند که در مواجهه با مخاطرات آرام و در استفاده از تسلیحات و مواد منفجره با مهارت عمل می کنند؛ افرادی که برای فعالیت های تروریستی گزینه های عالی محسوب می شوند. مهم تر اینکه دیدگاه های آنها به مسائل جهانی احتمالا تغییر می کند. ممکن است زمانی که در مناطق درگیر به سر می برند، با دیگر افراط گرایان ارتباط برقرار کنند و شیوه هایی همچون بمب گذاری های انتحاری و سر بریدن ها را بپذیرند و با دیگر جهادگرایان در سطح جهانی ارتباط داشته باشند که این مسئله آنها را در معرض گرایش شدیدتر به افراط گرایی قرار می دهد و امکان آموزش دیدن و دسترسی به تسلیحاتی را برای آنها فراهم می آورد که غیر از حضور در این جنگ ها نمی توانستند از آن بهره مند شوند.

چندین کشور در جهان عرب به ویژه لیبی و لبنان در نتیجه بازگشت این جنگجویان با خطر حمله و خونریزی مواجه هستند و این جنگجویان برای دیگر کشورهای منطقه همچون الجزایر، مصر، تونس و یمن خطری نسبی محسوب می شوند. با این حال، هیچ الگوی ساده ای برای درک احتمال خونریزی و حملات وجود ندارد و یکی از علل مسئله این است که در سوریه و عراق و به طور کلی جنبش های جهادگرایی در سطح جهانی از نظر تمرکز فعالیت و راهبرد با یکدیگر تفاوت دارند.

به علاوه، در کشورهای مختلف عوامل تسهیل کننده و کاهش دهنده متفاوتی وجود دارد؛ برای نمونه، حضور و یا عدم حضور نیروهای امنیتی تاثیر قابل توجهی بر خطر حملات و خونریزی ها خواهد داشت. اگرچه کشورهای متعددی در خطر خشونت قرار دارند، اما تاثیرات راهبردی بازگشت جنگجویان محدودتر خواهد شد. از نظر نظامی و تاکتیکی آنها می توانند گروه های جدیدی تشکیل دهند و یا گروه های موجود را تقویت کنند؛ با این حال، خواسته های این جنگجویان، تمرکز منطقه ای آنها، نبود نظم و ترتیب و بی رحمی عموما سبب می شود شمار دشمنان بیش از قابلیت مقابله آنها باشد و خشم افراد محلی از این جنگجویان نیز دست دولت ها را در مقابله با آنها قوی می کند.

در حالی که احتمال استفاده از این افراد (جنگجویان عرب افراطی) به عنوان تروریست وجود دارد، این احتمال در مقیاسی محلی و یا منطقه ای وجود خواهد داشت و احتمال مشارکت آنها در تروریسم بین المللی اندک خواهد بود. حملات تروریستی علیه اهداف غربی در منطقه نیز احتمالا افزایش می یابد. آنهایی که در کنار داعش مبارزه می کنند، دشمنی این گروه به غرب را هم به عنوان یک دشمن نظامی و هم به عنوان موجودیتی که با ایدئولوژی آنها مخالف است، به ارث می برند. گروگان گیری غربی ها برای دریافت غرامت متحمل خواهد بود.

کشورهای عربی می توانند با محدود کردن سفر داوطلبان، جلوگیری از سازماندهی گروه ها، مقابله با ماهیت خشونت در جامعه مسلمانان سنی و همچنین تلاش برای مقابله با افراط گرایی، خطر بروز خونریزی و درگیری را کاهش دهند. همکاری های بین المللی و منطقه ای برای نظارت بر سفر افراط گرایان احتمالی نیز می تواند تاثیرگذار باشد. با این حال، این کشورها احتمالا از وجود جهادگرایان افراطی به عنوان بهانه ای برای درخواست حمایت بیشتر از آمریکا، تاخیر در اجرای اصلاحات دموکراتیک و سرکوب مخالفانی که جهادگرا نیستند، استفاده خواهند کرد.

اما بازگشت جنگجویان فرصت جدیدی را برای جمع آوری اطلاعات فراهم می آورد که سرویس های اطلاعاتی منطقه ای در جمع آوری آنها با مشکل مواجه هستند. به اشتراک گذاری بیشتر اطلاعات برای مقابله با تهدید تروریستی اهمیت بسزایی خواهد داشت و آمریکا می تواند در این زمینه و به ویژه در مواردی که شک و تردیدهای سیاسی همکاری ها را محدود می سازد، نقش تسهیل کننده انتقال اطلاعات را ایفا کند.

منبع: بروکینگز / مترجم: طلا تسلیمی