دلیل واقعی لغو سفر پادشاه سعودی به آمریکا چه بود؟

در حالی که انتظار می رفت ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی، شخصاً طی هفته جاری به آمریکا سفر کرده و در کمپ دیوید با رئیس جمهور ایالات متحده دیدار کند، امروز به طور ناگهانی خبر لغو این سفر منتشر شد. هرچند مقامات سعودی تأکید دارند که این تصمیم نشانگر هیچ گونه اختلاف نظری با آمریکایی ها نیست، اما گمانه زنی ها و تفسیرهای متعددی در این زمینه در عرصه بین المللی شکل گرفته است.

 

به گزارش «تابناک»، عربستان سعودی امروز به طور رسمی اعلام کرد که ملک سلمان، پادشاه این کشور در نشست هفته جاری کمپ دیوید با رئیس جمهور آمریکا – که به منظور آنچه تلاش برای کاهش نگرانی کشورهای منطقه از توافق هسته ای ایران خوانده می شود، طراحی شده – شرکت نخواهد کرد. 

 

عادل الجبیر، وزیر خارجه سعودی در بیانیه ای که در خبرگزاری رسمی عربستان منتشر شد، اعلام کرد که تصمیم به عدم حضور سلمان، به دلیل اوضاع یمن و آغاز آتش بس در این کشور از روز سه شنبه اتخاذ شده است. مقامات آمریکایی نیز در همان ساعات اولیه اظهار داشتند که این تصمیم ربطی نارضایتی عربستان از تعهداتی که قرار است ریاض از واشنگتن دریافت کند، ندارد. 

 

با این وجود، به عقیده واشنگتن پست، این اقدام از آن جهت غیرمنتظره تلقی می شود که جان کری، وزیر خارجه آمریکا، هفته گذشته و پس از دیدار با مقامات سعودی در ریاض و پاریس، اطمینان داد که سلمان در کمپ دیوید حاضر خواهد بود. حتی روز جمعه و زمانی که کری و جبیر مشترکاً موضوع آتش بس در یمن را اعلام کردند، هنوز انتظار می رفت سلمان خود ریاست هیئت سعودی در کمپ دیوید را بر عهده داشته باشد.

 

یک مقام ارشد دولت آمریکا می گوید جبیر عصر روز جمعه در پاریس بار دیگر تأکید کرده بود که پادشاه سعودی به واشنگتن سفر خواهد کرد و پیش از آن نیز خود سلمان در پایان دیدار خود با کری به وی گفته بود: «هفته آینده شما را ملاقات خواهم کرد». یک مقام وزارت خارجه آمریکا می گوید تصمیم عدم حضور سلمان جمعه شب به واشنگتن اطلاع داده شده و روز شنبه از سوی سعودی ها مورد تصدیق قرار گرفته است.

 

با این حال، این مقام آمریکایی، این موضوع که عدم حضور سلمان به دلیل اختلاف با آمریکا بوده را رد می کند. یک منبع نزدیک به آل سعود نیز می گوید دلیل این عدم حضور ترکیبی از وضعیت یمن و همچنین «ماهیت فنی» مذاکراتی است که قرار است در کمپ دیوید انجام گیرد و به همین دلیل، سلمان حضور محمد بن نایف، ولیعهد خود را در این نشست مناسب تر دیده است. 

 

با این وجود، واشنگتن پست می نویسد این تغییر ناگهانی برنامه ها، بسیاری را به این جمع بندی رسانده که دلیل تصمیم سلمان، آزردگی از آمریکایی ها بوده است. جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی می گوید اوباما در عمل عقب نشینی خود را در موضوع ایران به رهبران عربی اعلام کرده و اکنون می خواهد با آن ها به طور شخصی ارتباط بگیرد. به عقیده وی، این موضوع در حالت حداقلی سبب رنجش و در حالت حداکثری سبب عصبانیت رهبران کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس شده است. 

 

ژان فرانسوا سزنچ، مدرس سیاست در منطقه خلیج فارس در دانشگاه جان هاپکینز دیدگاه دیگری در این زمینه دارد و می گوید حضور محمد بن نایف در نشست کمپ دیوید نشان می دهد که او دارنده قدرت واقعی در عربستان سعودی است، نه سلمان. وی می گوید با توجه به این موضوع، اتفاقاً حضور محمد بن نایف نشانگر آن است که سعودی ها خواستار مذاکرات جدی تر و محتوایی تری با آمریکا هستند. 

 

سایت شبکه خبری «بلومبرگ» نیز در مطلبی که درباره این موضوع منتشر کرده، نارضایتی عربستان سعودی از رویکرد آمریکا در قبال ایران را به عنوان یک گزینه جدی در تحلیل عدم حضور سلمان در کمپ دیوید مورد اشاره قرار داده است. به عقیده این سایت، رهبران کشورهای عرب منطقه بر این باورند که توافق هسته ای، سبب تغییر توازن قوای منطقه ای به نفع ایران خواهد شد. آن ها همچنین دیگر اعتمادی به نقش آفرینی آمریکا به عنوان تضمین کننده امنیت خود ندارند. 

 

مصطفی آلانی، تحلیلر موسسه تحقیقات خلیج فارس در ژنو می گوید «پس از شش سال وعده توخالی، تعلل و انفعال» آمریکا در قبال بحران های منطقه، بی اعتمادی عمیقی نسبت به دولت اوباما در میان کشورهای منطقه به وجود آمده است. 

 

مارسیل وهبه، سفیر پیشین آمریکا در امارات نیز که اکنون ریاست موسسه مطالعات کشورهای عرب منطقه خلیج فارس در واشنگتن را بر عهده دارد نیز با اشاره به سیاست های آمریکا در مسائلی همچون سوریه، می گوید «برخی تنش ها و همچنین انتظارات بیشتری درباره آنچه آمریکا می تواند و می بایست انجام دهد» در میان کشورهای منطقه وجود داشته است. 

 

مطلب کم و بیش مفصلی که «نیویورک تایمز» درباره عدم حضور سلمان در کمپ دیوید منتشر کرده، فرضیه اتخاذ این تصمیم به دلیل نارضایتی از رویکردهای آمریکا را بیش از پیش تقویت می کند. این روزنامه می نویسد از دید شماری از مقامات کشورهای عربی، این تصمیم نشانه ای از نارضایتی سلمان از آن چیزی است که آمریکا حاضر است در نشست کمپ دیوید به عنوان تضمینی در مقابل ایران به کشورهای عربی ارائه کند.

 

به نوشته این روزنامه، مقامات دولت آمریکا می گویند سران کشورهای عربی خواستار امضای یک پیمان دفاعی با ایالات متحده هستند که بر اساس آن، واشنگتن متعهد شود در صورت هرگونه حمله خارجی، به دفاع از آن ها برخیزد. با این حال، چنین پیمانی (مشابه آنچه که هم اکنون میان آمریکا و ژاپن وجود دارد) نیازمند تأیید کنگره است و اوباما نیز تمایلی به آن ندارد. در عوض، اوباما قصد دارد با صدور یک بیانیه ریاست جمهوری بر تعهد نسبت به این کشورها تأکید کند. بیانیه ای که به اندازه یک پیمان رسمی الزام آور نیست و روسای جمهور بعدی نیز تعهدی نسبت به آن نخواهند داشت. 

 

خبرگزاری «آسوشیتدپرس» نیز در مطلبی در همین زمینه به نقل از یک مقام ارشد سعودی می نویسد ریاض خواستار دریافت یک سامانه دفاعی و همچنین همکاری نظامی با آمریکا، مشابه آن چیزی است که آمریکا به رژیم اسرائیل ارائه کرده است. به گفته این مقام سعودی، عربستان خواستار دسترسی به تجهیزات نظامی پیشرفته، موشک ها، هواپیماهای نظامی و همچنین تجهیزات ماهواره ای و نیز دریافت آموزش های نظامی بیشتر از آمریکا هستند. 

 

اما در این میان و در شرایطی که به نظر می رسد همین موضوع، یعنی ناخرسندی سعودی ها از آنچه قرار است از سوی اوباما در کمپ دیوید به آن ها ارائه شود، دلیل اصلی تصمیم سلمان برای عدم حضور در این نشست بوده، برخی منابع به طور جسته و گریخته به دلایل دیگری نیز اشاره می کنند. به عنوان مثال، «مجتهد»، فعال سیاسی عربستانی در صفحه شخصی خود در «توئیتر» دلیل تصمیم سلمان را ابتلای وی به آلزایمر دانسته و نوشت امیر کویت به سلمان توصیه کرده که به دلیل وضعیت جسمانی، از رفتن به آمریکا خودداری کند. 

 

به هر حال، با اعلام لغو سفر سلمان به واشنگتن، تعداد رهبرانی که در نشست کمپ دیوید شرکت خواهند کرد، به دو نفر کاهش یافت. شیخ خلیفه بن زاید، حاکم امارات و سلطان قابوس، پادشاه عمان اعلام کرده اند که به دلیل بیماری به آمریکا نخواهن رفت. شیخ حمد بن عیسی، امیر کویت نیز به تازگی اعلام کرد که به جای خودش، ولیعهدش را به کمپ دیوید می فرستد.