ایران، قدرت نوظهور خاورمیانه جدید

دیپلماسی ایرانی: عموما مسئولان عربی به مهمترین گزارش هایی که از حوادث مختلف در پایتخت های جهان منتشر می شوند، اهمیت نمی دهند و احساس نمی کنند که باید به دنبال گوینده اظهارات آن گزارش ها بروند یا این که دریابند چه راهی طی شده تا آن مطلب یا گزارش ها منتشر شوند. معمولا یک مقام مسئول یا سیاستمدار به بهانه ای حرفی را به روزنامه نگاری می زند و او به شرطی این که نامی از او نیاورد به تحلیل حرف های این مقام می پردازد و به استناد حرف هایش مطلبی را می نویسد و منتشر می کند.

به یاد می آورم چند سال پیش جمله ای را از یکی از سیاستمداران در بغداد شنیدم. او گفت اهالی منطقه تا الآن نتوانسته اند ابعاد سقوط حکومت صدام حسین را درک کنند. عراق به حکم موقعیتش جزئی از موازنه های تاریخی در این بخش از دنیا است. به مثلث عراقی – ترکی – ایرانی نظری بینداز. سقوط صدام حسین سنگ بنای دیوار امنیتی اعراب را از میان برداشت، فارغ از هر گونه دیدگاه یا موضعی که ما از این مرد و نظام او داشتیم، سقوط این نظام معادلات و موازنه های جدیدی را به وجود آورد. اعراب نتوانستند به شکل بارزی واکنش یکپارچه ای به این سقوط بدهند و خلاء سقوط ضلع عراق از معادلات امنیتی را پر کنند. بعد از سقوط حکومت صدام و بازنشستگی امریکا ایران و ترکیه جدید ظهور کردند.

جمله دیگر را در دمشق شنیدم قبل از آن که حباب موسوم به "بهار عربی" بزرگ شود. سخنگویی گفت که امریکا در عراق خون فرزندان این کشور را ریخت و میلیون ها دلار از ثروتش را به باد داد و اضافه بر آن مصداق و هیبت خود را نابود کرد، الآن حقایق تازه ای در منطقه به وجود آمد و امریکا دیر یا زود مجبور خواهد شد که با قدرت های زنده در منطقه تعامل کند. چه کسی می تواند مانع از شلیک موشک از غزه به اسرائیل توسط جنبش حماس یا حکومت خودگردان فلسطینی شود؟ چه کسی می تواند مانع از شلیک موشک ها از جنوب لبنان توسط حزب الله یا دولت لبنان شود؟ امریکا می داند که کلید مواضع حماس و حزب الله در دمشق و تهران است، برای همین در آخر مجبور است علی رغم اختلافاتش با این دو پایتخت آنها را به حساب آورد.

و جمله ای در بیروت. سخنگویی گفت که ترور رفیق حریری، نخست وزیر لبنان حادثه ای جدا از درگیری های بزرگ در منطقه نیست. حریری شخصیتی لبنانی و عربی و اسلامی و بین المللی است و نمی توان از کنار ترور او به سادگی گذشت و آن را کوچک شمرد. در عین حال ترور حریری به معنای خط زدن فرد معتدلی است که سامانه ای از روابط عربی و بین المللی در اختیار دارد. عواقب ترور او تغییر موقعیت لبنان را به دنبال خواهد داشت و باعث وارد شدن لبنان در معرکه محورها و گشودن مرزها به سوی بیش از یک جبهه خواهد شد. ترور حریری یعنی هدایت لبنان به نمونه ای متفاوت و جنگی بزرگ تر از حد و اندازه آن.

و جمله ای هم از یک یمنی. با رهبر یمن جنوبی دیدار کردم تا از او درباره روابطش با علی عبدالله صالح که رایحه "بهار یمنی" را استشمام می کرد، بپرسم. گفت که وحدت یمن اجباری و نادرست است. اهالی جنوب هر فرصتی را غنیمت می شمرند تا از "اشغال شمالی ها" خلاص شوند.

حالا از همه این جملات قصار به واقعیت امروز می رسیم. ارتش عراق با گروه های شبه نظامی "داوطلب مردمی" برای خلاصی از سلطه داعش که در مناطق سنی نشین جمع شده است، می جنگد. مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان می گوید که مرزهای جدید با خون در عراق و سوریه و یمن کشیده می شوند. و ارتش سوریه در جنوب کشور با حزب الله و گروه های وابسته به ایران برای بیرون راندن "ارتش آزاد سوریه" از آخرین پناهنگاه هایش می جنگد. و رهبر هر دو ارتش عراق و سوریه ژنرال قاسیم سلیمانی، فرمانده "سپاه قدس" است. در یمن سقوط صنعا به دست الحوثی ها بعد از پیروزی شان در فروپاشی ارتش یمن و مصادره تصمیم گیری ها و سلاح هایش است. در لبنان دو ارتش در جمهوری بی سری به سر می برند.

در این میان منطقه دیگری نیز از این چهار صحنه پر سر و صدا متولد شده است. اول ریشه کنی مجسمه صدام حسین و سپس اعدام او. دوم ترور رفیق حریری و ممانعت از بررسی ابعاد ترور. سوم فصل های "بهار عربی" و درس هایی که باید از قسمت سوریه آن گرفت. چهارم ظهور ابوبکر البغدادی از موصل و اعلام قیام «دولت خلافت» و ویرانی سدها و از بین بردن مرزها. نتیجه این صحنه های چهارگانه تحلیل رفتن دولت ها و ارتش ها بوده است. جنگنده امریکایی در هوا و ژنرال ایرانی روی زمین است.

منبع: الحیات / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی

انتشار اولیه: چهارشنبه 29 بهمن 1393 / انتشار مجدد: سه شنبه 5 اسفند 1393