حفظ رابطه با اردوغان برای کاخ سفید سخت شده است

دیپلماسی ایرانی: استمرار اختلاف ها میان ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان که رهبری حزب عدالت و توسعه را نیز بر عهده دارد با ژنرال عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر امریکا را بسیار نگران کرده است. ناظران مسائل دو کشور در واشنگتن می گویند که تحولات خاورمیانه باعث شده است تا رئیس جمهوری امریکا در موقعیت سختی قرار بگیرد. از یک سو با السیسی از انقلاب دوم در 30 ژوئن 2013 که منجر به سقوط محمد مرسی و جماعت اخوان المسلمین که خود به آنها تمایل داشت، به اختلاف خورد به گونه ای که اقدام ارتش را کودتایی با مشارکت مرد قدرتمند ارتش عبدالفتاح السیسی می دانست. تحولاتی که بعد از آن رخ داد و حملات امنیتی و قضایی که علیه طرفداران مرسی و اخوان انجام شد، به روشنی زیاده روی داشت به طور که هر روز شاهد زیر پا گذاشتن قانون بودیم، در حالی که نگرانی از بازگشت نظامی ها به قدرت نیز همچنان به قوت خود باقی است. اما هم زمان هیچ جدایی ای در روابط امریکا و مصر که بعد از تحول در سیاست خارجی مصر تبدیل به هم پیمان شدند، مشاهده نشد. تحولی که انور سادات، رئیس جمهوری اسبق مصر در دهه هفتاد ایجاد کرد. پیمانی که سبب شد که مصر به سمت آشتی با اسرائیل گام بردارد و هم زمان از مصر و نقش منطقه ای آن برای مبارزه با گروه های تروریستی تندروی اسلامی استفاده کند.

از سوی دیگر کاخ سفید با حزب عدالت و توسعه در ترکیه هم پیمان شده است. حزبی که بیش از 12 سال است که در ترکیه قدرت را در اختیار دارد و تلاش می کند خود را اسلام گرای مدرن و معتدل که توانایی الگو شدن برای دیگر کشورها، جریان ها و حرکت های اسلامی در جهان عرب و جهان اسلام دارد، نشان دهد. امریکا با این دولت همکاری می کند تا از پیش روی تروریسم و افراط جلوگیری کند. بعدا مشخص شد که حساب امریکا بر روی حزب عدالت و توسعه چندان به جا نبود. برای این که حزب اسلام گرای عدالت و توسعه و رهبر آن اردوغان خود تمایل به گروه های تکفیری و خشونت طلب دارند و در ناتوان کردن گروه های اسلام گرای بنیادگرا و تندروی عرب ناکام است. با همین دیدگاه اردوغان به دنبال همکاری با چنین گروه هایی در سوریه و عراق و لبنان و یمن و لیبی و کشورهای دیگر رفته است. همچنین اقدام به همکاری با برخی گروه های اسلامی به ویژه در سوریه زد و به آنها سلاح رساند و نیروهای آنها را آموزش داد و اجازه داد که از خاک ترکیه وارد خاک سوریه شوند.

از دیگر دلایل اختلافات همچنین به مواضع افراطی اردوغان نسبت به اوضاع سوریه باز می گردد، او همچنان می گوید که باید علیه حکومت اسد اقدام کرد و منطقه پرواز ممنوع تا حتی الامکان گسترده، در داخل سوریه به وجود آورد و آماده دخالت نظامی زمینی در صورت ضرورت شد.

دلیل سوم اختلافات، اقدامات غیر دموکراتیکی است که اردوغان در قبال کشور خودش چه در برابر رسانه ها و چه در برابر آزادی های عمومی در پیش گرفته است. یا حتی رفتاری که در برابر فتح الله گولن که در امریکا به سر می برد و طرح های آموزشی بسیاری دارد، در پیش گرفته (او صدها دانش آموز دارد که با احتساب شمار دانش آموزانی که در داخل ترکیه هستند، تعداد دانش آموزان مدارس او به 1600 نفر می رسد، او اسلام گرای معتدل و از همپیمانان سابق اردوغان بوده است). البته این موضوع به هیچ وجه باعث جدایی ترکیه عدالت و توسعه از امریکا نمی شود برای این که موارد بسیاری وجود دارد که باعث می شود آنها در کنار هم بمانند. از جمله این که هر دو عضو پیمان آتلانتیک شمالی هستند. ترکیه اسرائیل را به رسمیت شناخته و همچنان در مسائل امنیتی و قضایای دیگر علی رغم مواضع سیاسی اردوغان در تایید قضیه فلسطینی با اسرائیل همکاری می کند. ترکیه همچنین کشور قدرتمند نظامی است و از لحاظ اقتصادی نیز از اقتصاد شکوفایی برخوردار است و می تواند در ایجاد توازن در خاورمیانه نقش ایفا کند.

از این تحلیلگران امریکایی پرسیدم، چگونه کاخ سفیدا می تواند مشکلات موجود میان مصر السیسی با ترکیه اردوغان را حل و فصل کند؟

گفتند: با بردباری و مذاکره و اهمیت دادن به مصالح هر کدام از آنها. امریکا از یک سو می داند که کمک به مصر در این مرحله ضروری است و می تواند به برخورد دولت مصر با سختی های امنیتی و اقتصادی آن کمک کند. از سوی دیگر واشنگتن خوب می داند که در مرحله بعد باید به مطالبات سوری آنکارا پاسخ دهد. امریکا این کار را زمانی خواهد کرد که تلاش های روسیه که به تنهایی مذاکره می کند و می خواهد میان مخالفان سوری با حکومت اسد راه حل میانه ای بیابد، شکست بخورد. البته راه چندان هم برای امریکا هموار نیست. از یک سو به آسانی نمی تواند رئیس جمهور السیسی را راضی کند به ویژه که او به سمت روسیه هم متمایل شده است. در عین حال امریکا هنوز نتوانسته عربستان سعودی را در قبال سیاستی که در برابر سوریه اتخاذ کرده است، راضی کند. نباید فراموش کرد که عربستان نخستین حامی حکومت السیسی در مصر است. از سوی دیگر رئیس جمهور اردوغان نیز بیش از هر زمانی اسلام گرا شده و این مساله نگران کننده شده است و علاوه بر آن هیچ مخفی نمی کند که می خواهد دوره عثمانی را احیا کند.

منبع: النهار / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: سه شنبه 13 دی 1393 / انتشار مجدد: یکشنبه 21 دی 1393