مبادله زندانی میان ایران و آمریکا در ابهام
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گزارش های منتشر شده در مورد درخواست این کشور برای مبادله «امیر حکمتی» را تکذیب کرد. «ماری هارف» در این رابطه به رویترز گفته است: «دولت ایالات متحده پیشنهادی برای مبادله آقای حکمتی ارایه نکرده است.»
این خبر پس از آن منتشر شد که وکیل حکمتی گفته بود: «آمریکا از طریق دفتر حافظ منافع خود در ایران، درخواست تبادل یک شهروند ایرانی - آمریکایی را با برخی بازداشت شدگان ایرانی مقیم آمریکا مطرح کرده است.»سیدمحمود علیزاده طباطبایی، وکیل امیر میرزایی حکمتی روز گذشته به خبرگزاری های «ایسنا» و «تسنیم» گفته؛ «دقیقا در درخواست، اسم افرادی که خواهان مبادله با امیر میرزایی حکمتی هستند بیان شده، اما در حال حاضر مصلحت نیست نامی برده شود. ولی اگر قوه قضاییه صلاح بداند این موضوع را اعلام می کند.»
او همچنین اظهار امیدواری کرده که درخواست تبادل امیر حکمتی با برخی بازداشت شدگان ایرانی مقیم آمریکا، پذیرفته شود. اگرچه پیش از این هم صحبت از تبادل زندانی بین ایران و آمریکا از سوی مقامات ایرانی مطرح شده اما این اولین بار است که این تقاضا از سوی مقامات وزارت خارجه آمریکا مطرح شده است. مقامات آمریکایی قبلا در واکنش به تمایل ایران برای تبادل زندانی، آن را شدنی نمی دانستند.
امیر میرزایی حکمتی تابستان ١٣٩٠ در سفری به ایران به اتهام جاسوسی بازداشت شد. بعد از پخش اعترافات تلویزیونی او، خبر حکم اعدامش از سوی شعبه ١٥ دادگاه انقلاب منتشر شد، ۱۹ دی همان سال دفتر سخنگوی قوه قضاییه با تایید این خبر به «ایسنا» گفت: «حکم صادره به وکیل متهم ابلاغ شده است و این حکم قابل اعتراض در دیوانعالی کشور است.»
حدود دوماه بعد، حکم اعدام «حکمتی» که به جاسوسی و همکاری با دولت متخاصم متهم بود، در دیوانعالی کشور نقض و پرونده برای رسیدگی مجدد به شعبه هم عرض، یعنی شعبه ٢٨ دادگاه انقلاب تهران ارجاع شد. شعبه ٢٨ دادگاه انقلاب تهران نیز با رسیدگی مجدد به این پرونده «امیر میرزایی حکمتی» را به ١٠سال حبس محکوم کرد و این حکم توسط دادگاه تجدیدنظر استان تهران تایید شد.
وکیل مدافع میرزایی حکمتی فرایند تبادل حکمتی با یک زندانی ایرانی در آمریکا را اینگونه به «ایسنا» توضیح داده است: «روال این است که درخواست دولت آمریکا به وزارت امور خارجه کشورمان ارسال شود و وزارت امور خارجه از طریق معاونت بین المللی قوه قضاییه موضوع را بررسی می کند و براساس قراردادهایی که وجود دارد این تبادل در صورت امکان انجام می شود.»
این وکیل در حالی از تبادل زندانی سخن می گوید که برمبنای اطلاعات منتشر شده هیچ توافقنامه مشخصی برای تبادل زندانی بین دو کشور وجود ندارد. به علاوه آنکه هنوز روابط دیپلماتیک دو کشور نیز در این سطح نیست که توافقی بر سر تبادل زندانی بین آنها منعقد شده باشد. بعد از سه دهه قطع رابطه ایران و آمریکا، فعلا دو کشور در سطح وزیر و معاون وزیرخارجه در مورد پرونده هسته ای در حال مذاکر ه اند.
اگرچه این مذاکرات بسیار طولانی و مفصل برگزار می شود اما به گفته مقامات وزارت خارجه ایران تنها موضوع هسته ای در آن بررسی می شود. روز گذشته سخنگوی وزارت خارجه ایران یک بار دیگر با تاکید بر هسته ای بودن مذاکرات ایران و آمریکا در پاسخ به سوالی درباره احتمال بازگشایی سفارتخانه های ایران و آمریکا در پایتخت های دو کشور گفت: «گفت وگوهای دو کشور صرفا درباره موضوع هسته ای بوده و این موضوع در دستور کار مذاکرات دو کشور نیست.» او در واکنش به مطلبی که در روزنامه الحیات منتشر شده بود این موضع گیری را مطرح کرد.
میانجی همیشگی
اردیبهشت٩٢ بود که مجتبی عطاردی، استاد دانشگاه شریف پس از ١٦ماه حبس در آمریکا، با نقش آفرینی میانجیگر همیشگی، عمان، آزاد و در حالی وارد تهران شد که سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نسبت به وضعیت امیر حکمتی، شهروند آمریکایی ایرانی تبار زندانی در ایران، ابراز نگرانی می کرد. با این حال افخم، سخنگوی وزارت خارجه ایران، بهمن سال گذشته تاکید کرد که «براساس اطلاعات موجود، هیچ شهروند آمریکایی در جمهوری اسلامی ایران بازداشت یا زندانی نیست.» «افرادی که از سوی مقامات، منابع یا رسانه های آمریکایی بعضا نام برده می شوند، دو شهروند ایرانی هستند که مانند هر شهروند دیگری با برخورداری از حقوق کامل قانونی، در برابر قانون پاسخگو خواهند بود. متاسفانه دولت آمریکا بیش از ٢٠نفر از شهروندان ایرانی را با ادعای واهی نقض تحریم های یکجانبه و غیرقانونی آمریکا علیه ملت ایران بازداشت کرده و باوجودپیگیری های به عمل آمده از مجاری دیپلماتیک و حقوقی تاکنون هیچ گونه اقدامی برای آزادی این شهروندان بیگناه انجام نگرفته است.»
سه کوهنورد مشابه
قریب ترین ماجرا به این سه زندانی آمریکایی -ایرانی، سه کوهنورد آمریکایی بودند که هشت مرداد ١٣٨٨ در منطقه کردستان در مرز ایران و عراق دستگیر شدند. سارا شورد، شین بائر و جاشوا فتال. به گفته مقامات ایران آنها به طور غیرقانونی وارد خاک ایران شده و بازداشت شدند. خانواده آنها می گفتند که آنها غیرعمدی وارد خاک ایران شده اند. ۱۳بهمن۸۸، محمود احمدی نژاد، رییس دولت وقت ایران، در مصاحبه با صداوسیما پیشنهاد مبادله آنها با زندانیان ایرانی در آمریکا را مطرح کرد: «یک گفت وگوهایی می شود که اگر بشود یک مبادله ای انجام دهیم. ما دوست نداریم کسی در زندان باشد... ولی آن ایرانی هایی که در زندان های آمریکا هستند هیچ جرم معلومی ندارند.»
اما این اقدام انجام نشد تا اردیبهشت ٨٩ بود که به مادران سه کوهنورد آمریکایی اجازه داده شد تا به تهران سفر و پس از ١٠ماه با فرزندان خود دیدار کنند. این سه مادر دوروز در ایران اقامت و حدود ١٠ساعت با فرزندانشان ملاقات کردند. در جریان پیگیری برای آزادی این سه جوان، سارا شورد شهریور ۱۳۸۹ آزاد شد. خرداد٨٩ و چندروز بعد از رفتن مادران سه کوهنورد آمریکایی، حیدر مصلحی، وزیر وقت اطلاعات در حاشیه جلسه دولت در پاسخ به سوالی درباره معاوضه این زندانیان گفت: «در رابطه با آن سه آمریکایی، جاسوس بودن آنها مشخص است و در مورد اینکه تبادلی صورت بگیرد بحثی در این راستا انجام نشده است.» او با اشاره به اقدام جمهوری اسلامی ایران در دادن ویزا به سه مادر آمریکایی گفت: «این اقدامی که جمهوری اسلامی ایران انجام داد اقدامی بشردوستانه بود و در این بحث جمهوری اسلامی ایران پیشقدم بوده است. انتظار این است که آمریکایی ها که ادعای دفاع از حقوق بشر دارند از این اقدامات بشردوستانه انجام بدهند تا بحث برسد به مسایلی مانند معاوضه.»
اول دختر، بعد پسرها
محمود احمدی نژاد ۲۲شهریور ٩٠ در گفت وگو با شبکه تلویزیونی «ان بی سی نیوز» وعده داد که دو زندانی آمریکایی در روزهای آینده آزاد خواهند شد، اما قوه قضاییه در واکنش به سخنان احمدی نژاد اعلام کرد در مورد آنها هنوز تصمیمی اتخاذ نشده است. این ماجرا در اوج درگیری ها بین قوه قضاییه و رییس دولت وقت رخ داد اما سرانجام دوروز پس از ورود احمدی نژاد به نیویورک شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر استان تهران در برابر دریافت یک میلیون دلار وثیقه، با آزادی دو کوهنورد آمریکایی موافقت کرد. بالاخره آنها یک سال بعد از دختر کوهنوردی که همکارشان بود، آزاد شدند.
وثیقه اعلام شده نیز توسط دولت عمان پرداخت شد و آنها با هواپیمای اختصاصی پادشاه عمان از تهران خارج شدند. اما اینها تنها نمونه زندانیانی با ملیت ایرانی و آمریکایی نبوده اند. رکسانا صابری نیز خبرنگاری بود که ۳۱ژانویه۲۰۰۹ دستگیر شد، اما بعد از آن به دلیل فعالیت خبرنگاری بدون تمدید مجوز در شعبه دوم بازپرسی دادسرای انقلاب مورد پیگرد قضایی قرار گرفت و در مرحله بعد به جاسوسی برای آمریکا، متهم شد. اتهام او که در دوره ای از زندانش دست به اعتصاب غذا زده بود از «جاسوسی» به «جمع آوری اسناد و مدارک علیه نظام جمهوری اسلامی» تغییر یافت. این دادگاه، حکم اولیه هشت سال را به دوسال حبس تعلیقی تغییر داد که تا پنج سال اجرا نخواهد شد. صابری ۱۱مه ۲۰۰۹، از زندان اوین آزاد شد.
اگرچه در اخبار رسمی، مشخص نیست که چه کسی برای آزادی او نقش پادرمیانی را برعهده گرفت اما نامه نگاری ها نشان می دهد که خود محمود احمدی نژاد برای آزادی این خبرنگار دورگه ایرانی دست به قلم شده بود. او فروردین۱۳۸۸ از سعید مرتضوی دادستان تهران خواسته بود که ترتیبی اتخاذ کند تا رسیدگی به اتهامات رکسانا صابری «با دقت کامل و رعایت قسط و عدل و جمیع موازین قانونی صورت گیرد.»با این حال تاکنون تبادل زندانی به طور جدی و رسمی بین ایران و آمریکا انجام نشده است. باید دید آیا امیر حکمتی، نخستین نفر خواهد بود؟
این خبر پس از آن منتشر شد که وکیل حکمتی گفته بود: «آمریکا از طریق دفتر حافظ منافع خود در ایران، درخواست تبادل یک شهروند ایرانی - آمریکایی را با برخی بازداشت شدگان ایرانی مقیم آمریکا مطرح کرده است.»سیدمحمود علیزاده طباطبایی، وکیل امیر میرزایی حکمتی روز گذشته به خبرگزاری های «ایسنا» و «تسنیم» گفته؛ «دقیقا در درخواست، اسم افرادی که خواهان مبادله با امیر میرزایی حکمتی هستند بیان شده، اما در حال حاضر مصلحت نیست نامی برده شود. ولی اگر قوه قضاییه صلاح بداند این موضوع را اعلام می کند.»
او همچنین اظهار امیدواری کرده که درخواست تبادل امیر حکمتی با برخی بازداشت شدگان ایرانی مقیم آمریکا، پذیرفته شود. اگرچه پیش از این هم صحبت از تبادل زندانی بین ایران و آمریکا از سوی مقامات ایرانی مطرح شده اما این اولین بار است که این تقاضا از سوی مقامات وزارت خارجه آمریکا مطرح شده است. مقامات آمریکایی قبلا در واکنش به تمایل ایران برای تبادل زندانی، آن را شدنی نمی دانستند.
امیر میرزایی حکمتی تابستان ١٣٩٠ در سفری به ایران به اتهام جاسوسی بازداشت شد. بعد از پخش اعترافات تلویزیونی او، خبر حکم اعدامش از سوی شعبه ١٥ دادگاه انقلاب منتشر شد، ۱۹ دی همان سال دفتر سخنگوی قوه قضاییه با تایید این خبر به «ایسنا» گفت: «حکم صادره به وکیل متهم ابلاغ شده است و این حکم قابل اعتراض در دیوانعالی کشور است.»
حدود دوماه بعد، حکم اعدام «حکمتی» که به جاسوسی و همکاری با دولت متخاصم متهم بود، در دیوانعالی کشور نقض و پرونده برای رسیدگی مجدد به شعبه هم عرض، یعنی شعبه ٢٨ دادگاه انقلاب تهران ارجاع شد. شعبه ٢٨ دادگاه انقلاب تهران نیز با رسیدگی مجدد به این پرونده «امیر میرزایی حکمتی» را به ١٠سال حبس محکوم کرد و این حکم توسط دادگاه تجدیدنظر استان تهران تایید شد.
وکیل مدافع میرزایی حکمتی فرایند تبادل حکمتی با یک زندانی ایرانی در آمریکا را اینگونه به «ایسنا» توضیح داده است: «روال این است که درخواست دولت آمریکا به وزارت امور خارجه کشورمان ارسال شود و وزارت امور خارجه از طریق معاونت بین المللی قوه قضاییه موضوع را بررسی می کند و براساس قراردادهایی که وجود دارد این تبادل در صورت امکان انجام می شود.»
این وکیل در حالی از تبادل زندانی سخن می گوید که برمبنای اطلاعات منتشر شده هیچ توافقنامه مشخصی برای تبادل زندانی بین دو کشور وجود ندارد. به علاوه آنکه هنوز روابط دیپلماتیک دو کشور نیز در این سطح نیست که توافقی بر سر تبادل زندانی بین آنها منعقد شده باشد. بعد از سه دهه قطع رابطه ایران و آمریکا، فعلا دو کشور در سطح وزیر و معاون وزیرخارجه در مورد پرونده هسته ای در حال مذاکر ه اند.
اگرچه این مذاکرات بسیار طولانی و مفصل برگزار می شود اما به گفته مقامات وزارت خارجه ایران تنها موضوع هسته ای در آن بررسی می شود. روز گذشته سخنگوی وزارت خارجه ایران یک بار دیگر با تاکید بر هسته ای بودن مذاکرات ایران و آمریکا در پاسخ به سوالی درباره احتمال بازگشایی سفارتخانه های ایران و آمریکا در پایتخت های دو کشور گفت: «گفت وگوهای دو کشور صرفا درباره موضوع هسته ای بوده و این موضوع در دستور کار مذاکرات دو کشور نیست.» او در واکنش به مطلبی که در روزنامه الحیات منتشر شده بود این موضع گیری را مطرح کرد.
میانجی همیشگی
اردیبهشت٩٢ بود که مجتبی عطاردی، استاد دانشگاه شریف پس از ١٦ماه حبس در آمریکا، با نقش آفرینی میانجیگر همیشگی، عمان، آزاد و در حالی وارد تهران شد که سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نسبت به وضعیت امیر حکمتی، شهروند آمریکایی ایرانی تبار زندانی در ایران، ابراز نگرانی می کرد. با این حال افخم، سخنگوی وزارت خارجه ایران، بهمن سال گذشته تاکید کرد که «براساس اطلاعات موجود، هیچ شهروند آمریکایی در جمهوری اسلامی ایران بازداشت یا زندانی نیست.» «افرادی که از سوی مقامات، منابع یا رسانه های آمریکایی بعضا نام برده می شوند، دو شهروند ایرانی هستند که مانند هر شهروند دیگری با برخورداری از حقوق کامل قانونی، در برابر قانون پاسخگو خواهند بود. متاسفانه دولت آمریکا بیش از ٢٠نفر از شهروندان ایرانی را با ادعای واهی نقض تحریم های یکجانبه و غیرقانونی آمریکا علیه ملت ایران بازداشت کرده و باوجودپیگیری های به عمل آمده از مجاری دیپلماتیک و حقوقی تاکنون هیچ گونه اقدامی برای آزادی این شهروندان بیگناه انجام نگرفته است.»
سه کوهنورد مشابه
قریب ترین ماجرا به این سه زندانی آمریکایی -ایرانی، سه کوهنورد آمریکایی بودند که هشت مرداد ١٣٨٨ در منطقه کردستان در مرز ایران و عراق دستگیر شدند. سارا شورد، شین بائر و جاشوا فتال. به گفته مقامات ایران آنها به طور غیرقانونی وارد خاک ایران شده و بازداشت شدند. خانواده آنها می گفتند که آنها غیرعمدی وارد خاک ایران شده اند. ۱۳بهمن۸۸، محمود احمدی نژاد، رییس دولت وقت ایران، در مصاحبه با صداوسیما پیشنهاد مبادله آنها با زندانیان ایرانی در آمریکا را مطرح کرد: «یک گفت وگوهایی می شود که اگر بشود یک مبادله ای انجام دهیم. ما دوست نداریم کسی در زندان باشد... ولی آن ایرانی هایی که در زندان های آمریکا هستند هیچ جرم معلومی ندارند.»
اما این اقدام انجام نشد تا اردیبهشت ٨٩ بود که به مادران سه کوهنورد آمریکایی اجازه داده شد تا به تهران سفر و پس از ١٠ماه با فرزندان خود دیدار کنند. این سه مادر دوروز در ایران اقامت و حدود ١٠ساعت با فرزندانشان ملاقات کردند. در جریان پیگیری برای آزادی این سه جوان، سارا شورد شهریور ۱۳۸۹ آزاد شد. خرداد٨٩ و چندروز بعد از رفتن مادران سه کوهنورد آمریکایی، حیدر مصلحی، وزیر وقت اطلاعات در حاشیه جلسه دولت در پاسخ به سوالی درباره معاوضه این زندانیان گفت: «در رابطه با آن سه آمریکایی، جاسوس بودن آنها مشخص است و در مورد اینکه تبادلی صورت بگیرد بحثی در این راستا انجام نشده است.» او با اشاره به اقدام جمهوری اسلامی ایران در دادن ویزا به سه مادر آمریکایی گفت: «این اقدامی که جمهوری اسلامی ایران انجام داد اقدامی بشردوستانه بود و در این بحث جمهوری اسلامی ایران پیشقدم بوده است. انتظار این است که آمریکایی ها که ادعای دفاع از حقوق بشر دارند از این اقدامات بشردوستانه انجام بدهند تا بحث برسد به مسایلی مانند معاوضه.»
اول دختر، بعد پسرها
محمود احمدی نژاد ۲۲شهریور ٩٠ در گفت وگو با شبکه تلویزیونی «ان بی سی نیوز» وعده داد که دو زندانی آمریکایی در روزهای آینده آزاد خواهند شد، اما قوه قضاییه در واکنش به سخنان احمدی نژاد اعلام کرد در مورد آنها هنوز تصمیمی اتخاذ نشده است. این ماجرا در اوج درگیری ها بین قوه قضاییه و رییس دولت وقت رخ داد اما سرانجام دوروز پس از ورود احمدی نژاد به نیویورک شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر استان تهران در برابر دریافت یک میلیون دلار وثیقه، با آزادی دو کوهنورد آمریکایی موافقت کرد. بالاخره آنها یک سال بعد از دختر کوهنوردی که همکارشان بود، آزاد شدند.
وثیقه اعلام شده نیز توسط دولت عمان پرداخت شد و آنها با هواپیمای اختصاصی پادشاه عمان از تهران خارج شدند. اما اینها تنها نمونه زندانیانی با ملیت ایرانی و آمریکایی نبوده اند. رکسانا صابری نیز خبرنگاری بود که ۳۱ژانویه۲۰۰۹ دستگیر شد، اما بعد از آن به دلیل فعالیت خبرنگاری بدون تمدید مجوز در شعبه دوم بازپرسی دادسرای انقلاب مورد پیگرد قضایی قرار گرفت و در مرحله بعد به جاسوسی برای آمریکا، متهم شد. اتهام او که در دوره ای از زندانش دست به اعتصاب غذا زده بود از «جاسوسی» به «جمع آوری اسناد و مدارک علیه نظام جمهوری اسلامی» تغییر یافت. این دادگاه، حکم اولیه هشت سال را به دوسال حبس تعلیقی تغییر داد که تا پنج سال اجرا نخواهد شد. صابری ۱۱مه ۲۰۰۹، از زندان اوین آزاد شد.
اگرچه در اخبار رسمی، مشخص نیست که چه کسی برای آزادی او نقش پادرمیانی را برعهده گرفت اما نامه نگاری ها نشان می دهد که خود محمود احمدی نژاد برای آزادی این خبرنگار دورگه ایرانی دست به قلم شده بود. او فروردین۱۳۸۸ از سعید مرتضوی دادستان تهران خواسته بود که ترتیبی اتخاذ کند تا رسیدگی به اتهامات رکسانا صابری «با دقت کامل و رعایت قسط و عدل و جمیع موازین قانونی صورت گیرد.»با این حال تاکنون تبادل زندانی به طور جدی و رسمی بین ایران و آمریکا انجام نشده است. باید دید آیا امیر حکمتی، نخستین نفر خواهد بود؟
منبع: روزنامه شرق
نظر شما :