چرا فرانسه در مذاکرات هسته‌ای افراطی‌تر از آمریکاست؟

ایران و ۵+۱ با ناکامی در رسیدن به توافق جامع هسته ای تا مهلت تعیین شده ۲۴ نوامبر، تصمیم گرفتند، یک مهلت نهایی جدید (اول جولای سال آینده) را برای رسیدن به توافق جامع هسته ای و نهایی کردن جزئیات آن در نظر بگیرند. به تازگی دو طرف در ژنو، مذاکرات را از سر گرفتند، ولی به سختی می توان چشم اندازی برای حصول فوری توافق در نظر گرفت.

در حالی که عده ای مواضع نیروهای تندرو در کنگره آمریکا و یا ایران را مانع اصلی رسیدن به توافق می دانند، گزارش ها حاکی از این است که فرانسه با ادعای نگرانی از گسترش سلاح های هسته ای از سوی ایران، مواضعی حتی افراطی تر از ایالات متحده اتخاذ کرده است. حال چرا فرانسه چنین موضعی در پیش گرفته است؟

به گزارش «تابناک»، یوسف بوت، فیزیکدان هسته ای و مشاور علمی ارشد شورای آمریکایی ـ انگلیسی اطلاعات امنیتی در لندن، در مقاله ای برای نشریه دیپلمات، این موضع فرانسه را ناشی از نگرانی های هسته ای نمی داند و معتقد است، دلیل آن را باید در طمع قدیمی فرانسه به قراردادهای دفاعی و هسته ای با کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس جستجو کرد.

نخست باید یادآور شد که اتفاقا فرانسه یک عضو جدید در پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای به نام ان پی تی است. فرانسه در حالی در سال ۱۹۹۲ یعنی ۲۴ سال بعد از گشایش این پیمان برای امضا توسط کشور ها به آن پیوست که ایران از جمله کشورهای بنیانگذار این پیمان بوده است. پیش از این سال و حتی بعد از آن، فرانسوی ها کارنامه سیاهی در حوزه اشاعه هسته ای داشته اند و همین باعث می شود مواضع آن ها در قبال ایران با تردید مواجه شود.

بنا بر این گزارش، در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، فرانسه به عراق و رژیم اسرائیل راکتور های هسته ای، نیروی انسانی و فن آوری هسته ای داد. هر دو رآکتور بدنام دیمونای اسرائیل و اوزیراک عراق، توسط فرانسه به آن ها فروخته شد. فرانسه همچنین به عراق سوخت با غنای بالا داد تا در راکتور اوزیراک مورد استفاده قرار گیرد و در مقابل درخواست ها برای تغییر در این راکتور برای مصرف اورانیوم با غنای کمتر مقاومت کرد؛ علاوه بر این، هند و پاکستان نیز در مسیر برنامه هسته ای خود، کمک های پرارزشی از فرانسه دریافت کردند و این در شرایطی به وقوع پیوست که هر دو کشور به شدت مشکوک به تلاش برای ساخت سلاح هسته ای بودند.

اواخر دهه ۱۹۷۰، کار تر، رئیس جمهور آمریکا بود که به شدت به فرانسه فشار آورد تا مانع صادرات یک مجتمع بازفراوری از فرانسه به پاکستان شود. فرانسه حتی با وجود آزمایش اولین بمب هندی ها در سال ۱۹۷۴ به کمک های هسته ای خود به هندوستان ادامه دادند.

حتی بعد از سال ۲۰۰۰ نیز، فرانسه به دنبال چند قرارداد هسته ای با کشورهایی مانند لیبی، اردن، الجزایر، مغرب، تونس و امارات متحده عربی رفت و قراردادهای هسته ای جدیدی با هند، چین، برزیل و آفریقای جنوبی امضا کرد. هرچند این قرارداد ها به خودی خود غیرقانونی نیستند و حتی ان پی تی از کشورهای هسته ای خواسته که به کشورهای غیرهسته ای در مسیر برنامه های هسته ای غیرنظامی آن ها کمک کنند، این تلاش های فرانسه بدان معناست که فرانسه در سال های گذشته از گسترش فن آوری هسته ای در سطح جهان راضی بوده است.

دلیل اصلی پشت پرده گسترش استفاده از فن آوری هسته ای توسط فرانسوی ها، پول بوده و هست. شرکت بین المللی آروا، بزرگ ترین شرکت هسته ای جهان است و جالب اینکه ۸۷ درصد سهام آن متعلق به دولت فرانسه است. این شرکت در سال گذشته، حدود ۱۳ میلیارد دلار درآمد و حدود ۱. ۳ میلیارد دلار سود داشته است.

از سوی دیگر، شرکت برق فرانسه (Electricite de France (EDF)) بزرگ ترین تولیدکننده برق در جهان بوده و ۸۵ درصد سهام آن نیز متعلق به دولت فرانسه است؛ حدود ۸۰ درصد برق تولیدی این شرکت، هسته ای است. درآمد و سود این شرکت نیز با شرکت آروا قابل مقایسه است. به زبان ساده، فرانسه به طور گسترده در برنامه هسته ای خود سرمایه گذاری کرده است و انتظار دارد با گسترش این برنامه در سطح جهانی، سود بسیاری کسب کند.

سال گذشته این دو شرکت دولتی فرانسه در جده عربستان، میزبان نمایندگان دویست شرکت و صنعت عربستان بودند. سفیر فرانسه در عربستان، دلیل این گردهمایی را به صراحت اعلام کرد؛ فرانسه اولین کشور در حوزه قراردادهای هسته ای بین دولتی بوده و برنامه های زیادی برای گسترش این کار در سطح جهانی دارد. فرانسوی ها از قراردادهای طولانی مدتی زیرساختی با سعودی ها، انتظار درآمد ۴۰ میلیارد یورویی دارند. فرانسه قراردادهای عظیم مشابهی نیز با قطر، دیگر رقیب ایران در منطقه بسته است.

بنابراین، مانع ایجاد کردن فرانسه در مسیر توافق هسته ای با ایران را باید از زاویه منافع عظیم قراردادهای این کشور با کشورهای عربی منطقه دید.

علاوه بر موضوع هسته ای، فرانسه قراردادهای جذابی نیز در بخش تسلیحات و خدمات نظامی با کشورهای عربی منطقه بسته است؛ برای مثال، فرانسوی ها سال گذشته، برای ساخت دو ماهواره جاسوسی، قرارداد یک میلیارد دلاری با امارات متحده عربی بستند. برای فرانسوی ها زمان بستن این قرارداد، بهتر از این نمی توانست باشد، زیرا قراردادهای نظامی فرانسه، سال پیش از آن، ۲۵ درصد کاهش یافته بود. این در حالی است که قراردادهای نظامی با این کشور هاست که صنایع نظامی فرانسه را زنده نگاه داشته است. تنها یک ماه بعد از قرارداد با اماراتی ها، فرانسوی ها قرارداد یک میلیارد یورویی با عربستان سعودی بستند تا چهار ناوشکن و دو کشتی سوخت رسان این کشور را اورهال کنند.

با در نظر گرفتن چنین قراردادهایی، اصلا تعجبی ندارد که فرانسوی ها بخواهند با ممانعت در مسیر توافق هسته ای با ایران، به مشتریان عرب خود لطفی کنند، ولی نکته طنزآمیز ماجرا تلاش فرانسوی ها برای کسب سود همزمان از فروش فن آوری هسته ای به عربستان سعودی و قطر است. فرانسوی ها همزمان با جلوگیری از توافق با ایران، به پیشبرد برنامه هسته ای سعودی ها کمک می کنند.