استراتژی منسجم ایران برای احیای دولت اسد

نویسنده: امیل هوکایم*

دیپلماسی ایرانی: یکی از محرک های اصلی جنگ داخلی سوریه از هر زاویه ای که آن را بنگریم حضور ایران، عربستان سعودی، قطر و تا حدود کمتری امارات متحده عربی بوده است. نقش آن ها محاسبات، موضع گیری ها، رفتار و شانس های بازیگران اصلی سوری را تحت تاثیر قرار داده است. بدون توجه به اینکه تاثیر این حضور خواسته یا ناخواسته بوده است این رقابت منطقه ای موجب بروز و تشدید گسل ها در میان جامعه و سیاست سوری ها شده است. درعین حال تشدید قطب بندی های در خاورمیانه را نیز به همراه داشت.

در مورد وضعیت ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس، بیشتر باید از واژه «نشت یک وضعیت امنیتی» صحبت کنیم تا «تاثیر تسری وار» یک وضعیت امنیتی که طی آن خلا رو به گسترش امنیتی زمینه ساز مداخله خارجی است. هیچ یک از این کشور ها با سوریه هم مرز نیستند و از پیامدهای مستقیم جنگ مثل پذیرش سیل پناهندگان یا تهدیدهای امنیتی فرار می کنند. تا زمان نوشتن این مقاله چنین گزارش هایی وجود نداشت اما اصلا بعید نیست که جریان افراطی گری جهادی بصورت پس لرزه هایی به کشورهای حاشیه خلیج فارس یا حتی ایران نشت کند.

کشمکش بر سر وضعیت بحرانی سوریه را باید محور تغییرات سریع نظم خاورمیانه دید. هر کدام از این کشور ها برای حفظ منافع سیاسی و امنیتی خود سرمایه گذاری های جدی انجام داده اند. اصلا عجیب نیست که هر کدام از این بازیگران به عنوان بخشی از برنامه های جاه طلبانه منطقه ای خود با هدایت گروه هایی تا حدی در سوریه درگیر شده اند؛ رقابت هایی که منجر به اصطکاک، درگیری های لفظی و تبلیغاتی و مرزبندی های جدی شده است. با این حال همه این تلاش ها و سرمایه گذاری ها هزینه بر و بی نتیجه بوده است. وضعیت بغرنج سوریه موجب پیچیده تر شدن سیاست های منطقه ای و ناکام ماندن آرزوهای دور و دراز برای وقوع یک پیروزی سریع و با نجابت شده است.

کمک های چندجانبه ایران به دولت اسد و کمک های دولت های حاشیه خلیج فارس به شورشیان پراکنده در واقع کلید عملیات نظامی و بقای سیاسی آن ها بوده است. بدون ایران یا دولت های حاشیه خلیج فارس تداوم بقای متحدان آن ها حتی در شکل فعلی غیرقابل تصور است.

ایران ثابت کرده است که به مراتب متعهد تر، باصلاحیت تر و منسجم تر از رقبای خود است: تخصص، تجربه و آرامش استراتژیک ایران در پشت سر دولت اسد تا میزان زیادی موجب احیای دولت اسد بعد از موانع جدی سال ۲۰۱۲ شد. در مقایسه می بینیم که جنگ در سوریه نه تنها محدودیت های سیاسی و عملیاتی دولت های حاشیه خلیج فارس را به نمایش گذاشت که رقابت های میان آن ها را هم برملا کرد.

* محقق ارشد موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک (IISS)

منبع: IISS / مترجم: فرنگیس بیات