تمدید مذاکرات با ایران یا تکرار الگوی امید؟

دیپلماسی ایرانی: تیه ری کویل، کارشناس مسائل ایران و محقق موسسه روابط بین الملل و استراتژیک پاریس (ایریس) می گوید تصمیم برای تمدید مذاکرات هسته ای با ایران در وین به معنی نزدیک شدن مواضع طرف های مختلف است و بد ترین سناریو را توقف مذاکرات و خروج از چارچوب توافق ژنو و ترک مذاکرات بدون حصول توافق می داند. گفت وگو با او را در ادامه می خوانید:

آیا یک هفته مذاکرات زمینه را برای نزدیکی مواضع غربی ها با ایران فراهم کرد؟ معنای سفر «سعود الفیصل» چه بود؟ آیا باید آن را واقعه ای معنادار فهمید؟

تصمیم تمدید مذاکرات به معنای نزدیک شدن مواضع طرف های مختلف است حتی اگر توافق نهایی در کار نباشد. این توصیف حسن روحانی ریاست جمهوری ایران در گفت و گوی تلویزیونی اوست. او همچنین گفته است که منطق دو طرف به هم نزدیک شده است و برای اینکه روی کاغذ بیاید باید به آن وقت داد. وزیر خارجه امریکا هم اعلام کرد که باید احمق بود که مذاکرات را در این مرحله متوقف کرد. نزدیک شدن مواضع دو طرف همزمان با پایان مهلت مذاکرات همزمان شد. دیدار وزیر خارجه سعودی ابدا مورد استقبال ایرانی ها نبوده و شدیدا مورد انتقاد قرار گرفته است. به هر حال عربستان رقیب اصلی ایران در منطقه است. بسیاری از روزنامه های ایرانی تیتر زده اند که او هدفی جز به شکست کشاندن مذاکرات نداشته است. من سعی می کنم تفسیر حساب شده تری از این دیدار بکنم. اینکه سعودی ها در واقع می خواسته اند مواضع خود را در مورد برنامه هسته ای ایران و برای در جریان قرار گرفتن چگونگی پیشرفت مذاکرات اعلام کنند، می تواند هدف سفر وزیر خارجه سعودی باشد. اما اگر هدف سفر او اعمال نوعی فشار و مکدر کردن ایرانی ها بوده است، خب باید گفت به هدفش رسیده. ایرانی ها از حضور او شوکه شدند و حضور او را نوعی مداخله سعودی دیده اند.

چگونه باید تمدید یک مهلت هفت ماهه دیگر را تا ژوئن ۲۰۱۵ تفسیر کرد؟ نحوه کار اجرایی این تمدید مذاکرات چگونه خواهد بود؟

این همان برنامه اقدام مشترک است که از ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ در ژنو اجرایی شده است و برای ۷ ماه دیگر نیز تمدید شد. بنابراین همچنان در همان چارچوب مذاکراتی هستیم. نقشه راه ترسیم شده برای ماه های آتی این است که به یک توافق اولیه اساسی تا مارس ۲۰۱۵ برسیم و اینکه توافق کلی تر شامل تمام جزئیات تکنیکی تا اول ژوئیه مشخص شود. همانطور که دوشنبه ۲۴ نوامبر نشان داد می تواند همچنان اختلاف هایی پابرجا باشد که از میان آن دو اختلاف قابل توجه است: تعداد سانتریفیوژهایی که ایران می تواند برای خود داشته باشد و البته ریتم رفع تحریم های بین المللی علیه ایران. با این حال، دیدیم که هر دو طرف هم می توانند به دیگری امتیازاتی بدهند. ایده مشترک مذاکره کنندگان این است که تمدید این دینامیسم مثبت، اجازه خواهد داد تا نهایتا به توافقی برسیم، حداقل مذاکره کنندگان همچنان خوشبین بنظر می رسند. یکی از دیپلمات های ایرانی دقیقا گفته بود که فقط زمان کم داشتیم. همه طرفین این را به خوبی می دانند که بد ترین سناریو توقف مذاکرات و خروج از چارچوب توافق ژنو و ترک مذاکرات بدون حصول توافق است، چرا که انتخاب های جایگزین بدون مذاکره جدا خطرناک هستند. در واقع، چنین احتمالی ایران را تشویق به پیگیری برنامه اتمی می کند در حالی که قدرت های غربی هم به احتمال زیاد درصدد تشدید تحریم ها بر می آیند، تصمیمی که تنها به تشدید تنش کمک خواهد کرد.

تمدید مذاکرات چه خطراتی دارد؟ این مهلت تمدیدی باعث نمی شود که مخالفان مذاکرات در دو طرف تقویت شوند؟ آیا هنوز باید خوشبین بود؟

کاملا محرز است که تمدید مذاکرات خطراتی به همراه خواهد داشت، مخالفان سرسخت در دو طرف شروع به انتقاد از مذاکرات خواهند کرد. در طرف ایرانی محافظه کاران تندروتر از این فرصت برای بی اعتبار کردن مذاکرات بهره می برند و مدعی خواهند شد که مذاکره با امریکایی ها و اروپایی کلا بی فایده است چرا که این ها قابل اعتماد نیستند و تنها به دنبال تضعیف جمهوری اسلامی هستند و ایران هم امتیازهای بی بازگشت زیادی به آن ها داده است. در طرف امریکایی، جمهوریخواهان بدبین تر تمدید مذاکرات را چیزی جز برد زمانی ایران و پیشبرد برنامه اتمی اش نمی بینند. آن ها معتقدند وقتی پس از یکسال پیشرفتی حاصل نشده است باید به سیاست تشدید تحریم ها برگشت.

خیلی جالب است که ببینیم چگونه دو دولت ایران و امریکا تنش های داخلی را مدیریت می کنند. در ایران نقش رهبری نقشی مرکزی خواهد ماند. نکته اساسی برای روحانی این است که آیا حمایت رهبری را پشت خود خواهد داشت. به هر حال رهبری اصل مذاکره را قبول دارد. اگر روحانی حمایت رهبری را پشت استراتژی مذاکراتی تیم خود حفظ کند، او می تواند مذاکرات با قدرت های بزرگ را حتی به رغم ایجاد موانع احتمالی مجلس شورای اسلامی ادامه دهد. در طرف امریکا باراک اوباما از جمهوریخواهان درخواست خواهد کرد تا آخرین شانس رسیدن به توافق با ایران را با تصویب تحریم های بیشتر و خروج از مذاکرات تخریب نکنند، چرا که تصویب تحریم های جدید به ترک چارچوب مذاکراتی ژنو و برنامه اقدام مشترک منجر خواهد شد، طرحی که پیش تر منع تصویب تحریم ها را پیش بینی کرده بود. اوباما تلاش می کند آن ها را متقاعد کند که هیچ انتخاب معتبر دیگری برای حل و فصل این بحران وجود نخواهد داشت.

منبع: افرز استراتژیک/ مترجم: فرنگیس بیات

انتشار اولیه: پنج شنبه 6 آذر 1393 / انتشار مجدد: دوشنبه 24 آذر 1393