توافق کلی هسته‌ای، تمدید غیررسمی مذاکرات

دیپلماسی ایرانی: تنها دو روز تا سوم آذر (24 نوامبر) ضرب الاجل تعیین شده در مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 برای توافق جامع وقت باقیست؛ مذاکراتی که روز به روز پیچیده تر شده و اختلافات قابل توجهی عیان می شود. رسانه ها به نقل از کارشناسان گزینه های احتمالی و پیش بینی هایی را مطرح می کنند. در این باره بهتر است به چند مورد اشاره شود:

1. تاکنون گزینه های مختلفی درباره سرنوشت مذاکرات کنونی هسته ای در وین از سوی کارشناسان مطرح شده که از آن جمله می توان به توافق کامل، شکست، تعلیق مذاکرات، توافق کلی و تمدید زمان مذاکرات اشاره کرد. اما دو گزینه شکست و موفقیت کامل متنفی است. اگر مذاکرات را همانند بنایی که توسط دو معمار پایه ریزی شده در نظر بگیریم، یعنی ایران و گروه 1+5 ، در این صورت هیچ معماری اقدام به تخریب این بنا که نزدیک به 85 درصد آن ساخته شده نمی کند. البته ممکن است تا روز دوشنبه نتایج مثبتی اعلام شود که اصول توافق حدود دو یا سه ماه برای به رشته تحریر درآوردن نتایج به زمان نیاز دارد. از این رو چنانچه توافقی در این دور از مذاکرات حاصل نشود نتیجه مذاکرات نه با اعلام تمدید رسمی، بلکه تحت عنوان اینکه "مذاکرات در زمان دیگری از سر گرفته می شود" اعلام خواهد شد. تمدید رسمی مذاکرات زمانی صورت می گیرد که به موفقیتی دست یابند. در غیر این صورت، با عدم دستیابی به توافق، تمدید رسمی مذاکرات اعلام نخواهد شد. این همانند شرایطی است که در وین 6 روی داد. در آن زمان مذاکره کنندگان بعد از عدم حصول توافق و پس از انتقادهای مطرح شده علیه یکدیگر، پس از دو ماه مذاکرات را از سر گرفتند.
2. یکی از پرسش هایی که در محافل رسانه ای و بعضا کارشناسان مطرح می شود این است که چنانچه توافقی در مذاکرات حاصل نشود و به بعد از ژانویه موکول شود، آینده آن چه خواهد شد؟ می دانیم که جمهوری خواهان اکثریت کنگره آمریکا را در اختیار گرفته و خواهان دخالت در روند مذاکرات هستند. بنابراین موکول شدن مذاکرات به بعد از ژانویه شرایط را برای دخالت بیشتر جمهوری خواهان فراهم می کند که این خود موجب مطرح شدن دوباره موضوع هسته ای ایران و دورنمایی نامعلوم برای آن است.
3. در جریان مذاکرات رسانه ها اخباری را مبنی بر سفر وزیر امورخارجه عمان به وین منتشر کردند که شاید با توجه به جایگاه عمان به عنوان میزبان گفت وگوهای ایران و آمریکا در مسقط و همچنین میانجی گری برای مذاکرات محرمانه ای که در دوران حضور صالحی در وزارت خارجه آغاز شد، این سوال را مطرح کند که آیا عمان می تواند به عنوان یک میانجی در این دور از مذاکرات عمل کند؟ و اساسا نقش عمان در فرایند مذاکرات چیست؟ باید گفت که نه تنها عمان، بلکه هیچ کشور دیگری به غیر از ایران و آمریکا نقش اصلی را ندارند. بقیه کشورها تنها نقش پیروی از آمریکا را داشته یا موضع نیمه بی طرفانه ای را در پیش می گیرند. از این منظر عمان نیز بیشتر جنبه حسن نیت دارد. عمان سعی می کند با استفاده از اعتمادی که ایران و آمریکا به آن دارند، به نحوی به پیشبرد مذاکرات کمک کند. اما پیشبرد مذاکرات صرفا با دوستی و اعتماد به کشور ثالث صورت نمی گیرد، بلکه تنها راه حل محتوای موضوع است که به مذاکرات کمک می کند. نه آمریکا و نه ایران نگاهی ویژه به عمان ندارند، زیرا عمان نمی تواند تحریم ها را لغو یا تعلیق کند. بنابراین کشورهایی که به نحوی خود را در فرایند مذاکرات قرار می دهند، تنها نقش دوستانه یا فرعی نسبت به ایران و آمریکا دارند.
4. در مقابل کشورهای عربی مانند کویت، عمان، قطر و امارات که موضعی خاص دارند، عربستان موضعی همانند اسرائیل داشته و سعی می کند فرایند مذاکرات را با چالش رو به رو کند. قطب بندی صورت گرفته میان کشورهای عربی در مواجه با پرونده هسته ای ایران، بیانگر این نکته است که کشورهای موافق توافق به دلیل زمزمه های موفقیت در حل پرونده هسته ای سعی در همراه کردن خود با ایران دارند. سال گذشته پس از امضای توافق ژنو، هیات هایی از امارات، کویت و قطر به ایران سفر کردند. این کشورها از اینکه احساس می کنند بازی تمام شده و مذاکرات به نفع ایران خواهد بود، سعی در هماهنگ کردن خود با ایران دارند. اما عربستان سعی می کند به هر نحو ممکن جلوی پیشروی مذاکرات را بگیرد. دیدار سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان با جان کری و لوران فابیوس، همتایان آمریکایی و فرانسوی خود پیرامون پرونده هسته ای ایران گویای این مساله است. نقش عربستان را می توان در دعوای سیاسی با ایران تعریف کرد.
5. انتظار می رفت که همزمان با ورود وزرای خارجه کشورهای گروه 1+5، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه نیز به جمع مذاکره کنندگان بپیوندند که تا به امروز شاهد غیبت این عضو گروه هستیم. شاید دلیل تاخیر ورود روسیه به دلیل وضعیت خاص آن باشد. روسیه از یک سو بر این عقیده است که قدرت مهمی است اما نقش آن در مذاکرات چنانکه می خواهد نیست و از سوی دیگر منافعش در پرونده هسته ای نسبت به دیگر کشورها خاص است.  زمانی که طرح انتقال اورانیوم ایران به روسیه از سوی آمریکا مطرح شد، روسیه نقش فعالی را بازی کرد. اما پس از منتفی شدن این طرح، روسیه تبدیل به کشوری خنثی شد.

در نهایت همانطور که در ابتدا نیز مطرح شد، آنچه از آینده مذاکرات به چشم می آید، توافقی کلی بوده که طرفین با عنوان از سرگیری مجدد مذاکرات، سعی در حل جزییات خواهند داشت.

انتشار اولیه: شنبه 1 آذر / بازانتشار: دوشنبه 3 آذر