امریکا از محدودیت غنی سازی ایران عقب نشینی می کند؟

اگر چه کمتر از دو هفته از این ادعای وندی شرمن مذاکره کننده ارشد آمریکایی می گذرد که «مقامات ایران بسیار امید دارند جهان به این نتیجه برسد که وضع موجود دست کم درباره موضوع محوری غنی سازی مورد قبول واقع شود، اما مسلما مورد قبول نمی شود. اگر به این صورت بود ما هرگز نیازی به این گفتگوهای دشوار و پرزحمت نداشتیم» اما شواهدی وجود دارد که احتمال فاصله گرفتن آمریکا از موضع محدود کردن جدی برنامه غنی سازی ایران را بیشتر نشان می دهد.

به گزارش «تابناک»، کمتر از سه هفته مانده به پایان مهلت تعیین شده برای رسیدن به توافق جامع هسته ای بین ایران و 5+1 یعنی بیست و چهارم نوامبر، هم در اظهارات مقامات آمریکایی، هم در اخبار مربوط به مذاکرات و هم در توصیه های کارشناسی مربوط به حل و فصل چالش غنی سازی نشانه هایی قابل مشاهده است که حاکی از فاصله گرفتن مقامات آمریکایی از موضع پیشین خود در محدود کردن شدید برنامه غنی سازی ایران و در مقابل تاکید بیشتر بر موضوع راستی آزمایی و شفافیت است.

از حدود بیست هزار سانتریفیوژ نصب شده ایران در تاسیسات غنی سازی در نطنز و فردو، کمتر از نیمی از آنها تا پیش از حصول توافق ژنو در آذرماه سال گذشته با دریافت گاز مشغول غنی سازی بودند و محدود کردن غنی سازی در ایران به همین تعداد و تزریق نشدن گاز به سانتریفیوژهای بیشتر بخشی از توافق در ژنو بود.

تعیین اندازه برنامه غنی سازی ایران با توجه به نیازهای عملی ایران به عنوان یکی از چالش برانگیزترین موضوعات در جریان مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع در ابتدا با این خبر همراه بود که آمریکا حاضر است تنها پانصد سانتریفیوژ فعال در ایران را بپذیرد ولی در نزدیک به یک سال گذشته، ظاهرا مواضع آمریکا به تدریح تعدیل شده و به واقعیت های موجود در برنامه هسته ای ایران نزدیک شد و اخبار به تدریج از پذیرش، 1500 دستگاه و سپس حدود 4000 دستگاه از جانب آمریکا حکایت داشت.

در اوایل آبان ماه خبر پذیرش چند هزار سانتریفیوژ فعال در ایران توسط فرانسه از جانب سفیر این کشور در آمریکا رسانه ای شد و در اخبار پراکنده روزهای اخیر عدد 6هزار سانتریفیوژ نیز طرح شده است. این اعداد معمولا در کنار بسته ای از پیشنهادات دیگر و از جمله خروج بخشی از اورانیوم غنی شده از ایران و یا اکسید کردن آن در فضای رسانه ای مطرح بوده است.

از سوی دیگر رسانه های در هفته های اخیر به نحو روزافزونی شاهد تاکید مقامات و کارشناسان بر موضوع شفافیت و برجسته کردن آن در مقابل موضوع اندازه برنامه غنی سازی ایران هستند.

کمتر از یک هفته پیش از این جان کری وزیر خارجه آمریکا در سخنرانی خود در نشستی موسوم به مجمع ایده های واشنگتن اظهار داشت « «ایران چهار مسیر برای رسیدن به بمب اتمی دارد و ما جلوی هر چهار مسیر را خواهیم بست؛ فردو، نطنز، (آب سنگین) اراک و اقدام مخفیانه».

این سخنان از جهت برجسته کردن موضوع اقدامات مخفیانه تازگی دارد زیرا تا پیش از این مفهوم گریز هسته ای و استفاده ایران از تاسیسات موجود خود برای یورش به سوی ساخت سلاح هسته ای مورد تاکید بیشتر مقامات و کارشناسان غربی بود.

در جدیدترین تحول در این حوزه، جیمز اکتون محقق موسسه صلح کارنگی که در سالهای اخیر بر موضوع خلع سلاح هسته ای و از جمله موضوع برنامه هسته ای ایران تمرکز داشته، در مقاله ای در نشریه پرنفوذ نشنال اینترست که هنری کیسینجر وزیر خارجه سابق آمریکا رئیس افتخاری آن است، یادآور شده که مساله گریز هسته ای در تاسیسات اعلام شده اهمیت چندانی ندارد و به جای آن باید بیشتر بر موضوع جلوگیری از ساخت سلاح هسته ای در تاسیسات پنهانی متمرکز شد.

وی پس از یادآوری این که کشورهایی که سلاح هسته ای ساخته اند این کار را نه در تاسیسات اعلام شده بلکه در تاسیسات مخفی انجام داده اند و با مرور تاریخچه راه اندازی تاسیسات هسته ای ایران که در موارد سالها از چشم غرب دور مانده، نتیجه گرفته است که «بنابراین، تمرکز آمریکا بر زمان گریز، نابجاست. در حالی که کاهش تعداد سانتریفیوژها در نطنز می تواند هدف ارزشمندی باشد، ولی در عین حال در مقایسه با موافقت ایران با بازرسی های سرزده بیشتر که هرگونه تلاش این کشور برای ساخت تأسیسات مخفی در آینده را شناسایی کند، از ارزش کمتری برخوردار است.»

اگر چه همه این شواهد نشان می دهد که غرب در حال حرکت به سمت پذیرفتن نسبی اندازه فعلی برنامه هسته ای ایران است ولی نباید فراموش کرد که از سخنان متفاوت شرمن تنها دو هفته می گذرد.

اگر تحلیل فوق درست باشد، آنگاه تاکید زیاد مقامات غربی در یک سال اخیر بر کاهش شدید اندازه برنامه غنی سازی ایران می تواند اهرمی برای تقویت موضع آمریکا در موضوعات دیگر مانند شیوه شفاف سازی برنامه هسته ای ایران و جدول زمان بندی برداشته شدن تحریم ها فرض شود.