ترکیه چگونه از داعش حمایت می کند؟
آیا آن گونه که باراک اوباما رئیس جمهوری ایالات متحده می گوید، ترکیه بخشی از ائتلاف حمله به گروه خلافت خودخوانده اسلامی است یا نه؟ در اینجا می توان چندین عامل را بررسی کرد که به تلاشش می ارزد: ترکیه طولانی ترین مرز را با سوریه دارد، بسیاری از مخالفان میانه روی بشار اسد برای مدت طولانی است که در ترکیه پناه گرفته اند و حکومت ترکیه در کنار برخی از کشورهای غربی، در پیشانی مخالفت با دولت دمشق قرار گرفته است.
ترکیه در این میان به ائتلاف کشورهای عربی و ایالات متحده که قصد دارند مواضع داعش را در سوریه بمباران کنند نپیوست و به صراحت اعلام کرد که در هیچ عملیات نظامی علیه مواضع داعش مشارکت نخواهد داشت. آنکارا می گوید ترجیح می دهد که در این ائتلاف بخش کمک های انسان دوستانه را بر عهده گیرد یا در بهترین حالت کمک های پشت پرده باشد.
نخستین دلیلی که وجود داشت این بود که ترکیه 49 گروگان نزد افرطیون داشته و نگران جان شهروندان خود بوده است. داعش زمانی که موصل را به تصرف خود درآورد، این افراد را به گروگان گرفته بود. این در شرایطی است ترکیه ای های گروگان گرفته شده در روز 20سپتامبر آزاد شدند. گروگان گرفته شدن این افراد در سوریه نشان می داد که آنکارا در مورد سوریه راه را اشتباه رفته است. سقوط موصل باعث شده بود که آنکارا به خطا فکر کند که چون آنها در ائتلاف ضد اسد مشارکت دارند، از این رو جان شهروندانش در امان خواهد بود و داعش کاری به کار آنها نخواهد داشت.
به رغم اینکه بحران گروگانگیری در موصل پایان یافت، این اما به معنای رهایی ترکیه در برابر داعش نیست. آنکارا همچنان با بحران شبه گروگانگیری دوم روبه رو است. زیرا آنکارا فکر می کند اگر به ائتلاف اوباما بپیوندد این گروگانگیری رخ خواهد داد. در جنوب ترکیه و در مرزهای سوریه، یک اسکادران از سربازان ترکیه از یک مقبره قدیمی که متعلق به سلیمان شاه است مراقبت می کنند. او نخستین نوه سلطان عثمانی است. مقبره در سال 1975 به دلیل خلق دریاچه اسد مجبور به جابه جایی شد و در کنار رود فرات نزدیک به ترکیه قرار گرفت. این جابه جایی باعث شد که مقبره در استان حلب و در 20 مایلی مرز ترکیه قرار بگیرد. از آن زمان به بعد، سربازهای ترک از این مقبره محافظت می کنند.
با این تفاسیر آیا داعشی ها می توانند این مقبره را مورد تاخت و تاز قرار دهند. پاسخ این است: آنها به راحتی می توانند دست به این کار بزنند. هر چند که ممکن است این عمل نیروهای داعش با واکنش سربازان ترکیه مواجه شود.
در هر صورت، این وضعیت برای آنکارا زیاد خوشایند نیست و تنها راه نجات این گروه کوچک از سربازان مقبره تفاهم با گروه های تندرو است. در این مورد باید گفت جزئیات آزادسازی گروگان های ترکیه هنوز مبهم است. آنکارا به نوعی با گروه خلافت خودخوانده اسلامی همکلام است. ترکیه همچنین با قبایل و عشایر عراق، طارق الهاشمی، که به ترکیه پناهنده شد نیز همکلام و هم سخن بوده است. با وجود چنین معامله ای و همچنین حضور سربازانی از ترکیه برای محافظت از مقبره سلیمان شاه، ایجاب می کند که ترکیه خود را درگیر ائتلاف با اوباما نکند. همچنین ترکیه در داخل خاک خود نیز با مشکل حضور افراد تندرو دست و پنجه نرم می کند. فرانسیس ریکاردیونه، سفیر سابق ایالات متحده در ترکیه می گوید که آنکارا با گروه هایی همکاری می کند که برای واشنگتن خط قرمز است. به گفته وی، این گروه ها همان القاعده و جبهه النصره هستند.
اوایل سال جاری، پلیس ترکیه یک کامیونی را متوقف کرد که متعلق به یک «سازمان مردم نهاد» بود که به حزب حاکم این کشور نزدیک است. صاحب این کامیون مدعی بود که در حال حمل کمک های انسان دوستانه به غزه است. اما در بازجویی های بعدی از صاحبان کامیون معلوم شد که این کامیون در حال ارسال اسلحه برای نیروهای شورشی در سوریه بوده است. پیش از این احمد داووداوغلو، وزیر امور خارجه سابق ترکیه و نخست وزیر فعلی این کشور موضوع همکاری ترکیه با گروه های افراطی را تکذیب کرده بود و دولت نیز زیر بار این مساله نرفت و گفت که کامیون متعلق به آنها نیست. این در شرایطی است که کمک ها، مهمات و جنگجویان گروه های افراطی همه از این مرز عبور می کنند. گاهی این عبور و مرور با آمبولانس ها صورت می گیرد. در نتیجه این زیرساخت- تاسیس خانه های امن، همفکری با گروه های افراطی، حمل و نقل و کانال های قاچاق- منجر به تشکیل یک حکومت مستقل می شود.
همزمان با این مباحث جاری، رسانه های ترکیه هم چندین بار گزارش داده اند که شهروندان ترکیه در حال جذب شدن به گروه داعش هستند. در این ارتباط گفته می شود که بیش از هزار نفر از شهروندان ترکیه برای داعش سلاح به دست شده اند. این در شرایطی است که براساس نظرسنجی های صورت گرفته در ترکیه 70 درصد مردم این کشور معتقدند که گروه خلافت خودخوانده اسلامی گروهی تروریستی هستند. با در نظر گرفتن این رقم باید گفت که در یک کشور 75 میلیونی، 30 درصد از مردم این کشور چنین اعتقادی ندارند و ممکن است آنجا تبدیل به پادگانی برای جذب نیروهای داعش شود.
در برخی مواقع، باراک اوباما مجبور می شد که رجب طیب اردوغان، نخست وزیر سابق و رئیس جمهوری فعلی این کشور را درخصوص حمایت از گروه های افراطی در سوریه به آرامش دعوت کند. پس از سقوط موصل و تشکیل ائتلاف علیه خلافت خودخوانده اسلامی، فشارها علیه ترکیه افزایش بیشتری پیدا کرده است. اوباما هنوز از ترکیه نخواسته است که از پایگاه اینجرلیک علیه داعش استفاده کند، اما آنکارا، پرزیدنت را مایوس خواهد کرد و جواب رد خواهد داد. در حالی که استفاده از پایگاه اینجرلیک هم کم هزینه خواهد بود و هم راه آسان تری خواهد بود برای حمله به مواضع داعش. در مقابل آمریکا مجبور شده است که به جای استفاده از پایگاه خود در مدیترانه، از پایگاهش در دبی که در حاشیه خلیج فارس قرار دارد استفاده کند.
در این شرایط اما آمریکا می خواهد با آنکارا همکاری نزدیکی داشته باشد و در مقابل کمتر سر و صدا کند. با وجود این، ترکیه در حال پیاده سازی زیرساختی است تا از افراطیون حمایت کند. نخستین راه حمایت از آنها مسیر قاچاق نفتی است که ترکیه برای داعش هموار می کند. اردوغان در مقابل هر انتقادی موضع می گیرد و رسانه های آمریکایی را با اتهام های گوناگون و خرابکاری های پروپاگاندایی روبه رو می سازد. اما او در موقعیت سختی قرار دارد. بیشتر این مشکل هم زاییده کردارش است. منصفانه بگوییم، مرز 900 کیلومتری را محافظت کردن کار سختی است. مخصوصا که پیش از این ماجراها این مرز، خط قاچاق بوده است. اما مشکل بزرگ این است که ترکیه به کار آمریکا ایمان ندارد و عمدتا این مشکل، ایدئولوژیک است.
هنری جی. بارکی
ترجمه: حسین موسوی
منبع: دنیای اقتصاد
نظر شما :