اوباما، اسیر شبح جنگ‌های گذشته و حال

نیویورک تایمز نوشته است هفته پیش، تنها چند ساعت پیش از اعلام تشدید جنگ علیه افراطگرایان اسلامی، باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا در خلوت به زمان دیگری می اندیشید که یک رئیس جمهوری دیگر اقدام نظامی در خاورمیانه را سبک سنگین می کرد – هفته ها آشفتگی که منجر به حمله آمریکا به عراق در یک دهه پیش شد.

اوباما روز شنبه پیش از پیام هفتگی اش به مردم آمریکا، در دیدار با گروهی از بازدیدکنندگان از کاخ سفید گفت: «من سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۲) در جریاناتی که منجر به حمله به عراق شد اینجا نبودم. خیلی جالب بود اگر می توانستم جمع شدن شرایطی را که به حمله انجامید از نزدیک دنبال کنم.»

رئیس جمهوری آمریکا گفت مورد مشابهی را به چشم دیده، و آن هنگامی بود که افراطگرایان سنی بخش هایی از عراق را تصرف کردند و یک ژورنالیست آمریکایی را گردن زدن.  آن وقت بود که تبِ تعقیب و نابودکردن شورشیان اسلامگرا در واشنگتن بالاگرفت و بر او فشار آورد تا نیروهای مسلح را علیه آن ها به عراق بفرستد.

اوباما می گوید به کارمندانش گفته بود که خط مشی خود را براساس وقایعی که در بیرون رخ می دهد ارزیابی نکنند. او برای رفتن به جنگ عجله نداشت، و سنجیده عمل می کرد:

«البته می دانم که از لحاظ سیاسی بهای زیادی برای این کار خواهم پرداخت.»

در آن بعد از ظهر، اوباما با این تصمیم از کاندیدایی که قصد داشت بساط جنگ های آمریکا در نقاط دوردست را برچیند به فرمانده کل قوایی تبدیل شد که جنگی را از سر گرفت و گسترش داد.

برای اوباما، جورج بوش بهار سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۲) که نیروهای نظامی آمریکا را برای سرنگون کردن صدام حسین فرستاد، ریاست جمهوری اش را به تصویر کشید. اوباما نزدیک به شش سال تلاش کرد تا از تکرار چنان واقعه ای پرهیز کند. اما در نهایت ناگزیر از اعزام نیرو شد.

اوباما با تدوین طرحی برای از بین بردن داعش با استفاده از نیروی هوایی و نیروهای محلی، و بدون اعزام سربازان آمریکایی به محل، در پی راهی برای اجتناب از اشتباهات گذشته بود. به بازدیدکنندگان کاخ سفید گفت وقتی حمله نیروهای ویژه برای نجات جیمز فولی و استیون ساتلوف از گروگان داعش با شکست روبه رو شد، احساس کرد که شبح جنگ سر در پی اش گذاشته:

«نتوانستیم به موقع به داد آن ها برسیم.» اما دلیل واقعی تصمیم او به جنگ، قتل های بعدی گروه داعش نبود؛ هر چند که ویدیوهای دهشتناک آن گروه موجب حمایت عمومی از جنگ شد.

رئیس جمهوری کاملاً آگاه بود که عملیاتی که در صدد آغازش بود، مسائل بزرگتری را که در منطقه وجود دارد تا زمانی که دوره ریاست جمهوری اش به پایان می رسد، نمی تواند حل کند. با اندوه گفت:

«این مشکل به گردن رئیس جمهوری بعدی، و احتمالاً رئیس جمهوری بعد از او می افتد.» اما این موضوع که اگر نیروهای بشار اسد در سوریه جنگنده های آمریکا را سرنگون کنند، چگونه از آن ها انتقام خواهد گرفت، و انتقاد مخالفان از رویکرد سکوت درباره استفاده از قدرت آمریکا را به شوخی برگزار کرد:

«مایه شرمساری است که رئیس جمهوری شما یک استاد کمرو، کم حرف و خجالتی است که در سیاست خارجی تنها از شیوه «کارهای احمقانه نکنید» پیروی می کند. من برای دقت در این زمینه ها معذرت خواهی نمی کنم، حتی اگر نمایش جالبی از کار درنیاید.»

وی سپس درباره چالش های مبارزه با تهدید داعش سخن گفت. وی از این که فرانسه برای آزادی گروگان هایش به تروریست ها پول می دهد ابراز دلسردی کرد و گفت شمار کمتری از آمریکایی ها ربوده می شوند، چون آمریکا با ایده جدایی کردستان از عراق مخالفت کرد.

به نوشته نیویورک تایمز، این گفته ها درباره نحوه تفکر اوباما در روزهایی که به سخنرانی چهارشنبه شب وی منتهی شد، از قول ده خبرنگاری نقل شده که با او مصاحبه کرده بودند.

رئیس جمهوری که آنها توصیف می کنند، آرام و با اعتماد به نفس بود، درباره تهدیدهای داعش با بیانی بسیار دقیق و سنجیده صحبت می کرد و هیچ به نظر نمی رسید که عجله ای برای تمام کردن صحبت دارد. کتاب یادداشت پیش رویش باز بود ولی اصلاً به آن نگاه نکرد تا به یاد بیاورد که چه باید بگوید.

جوزف بایدن، معاون رئیس جمهوری، جان کری وزیر خارجه و دنیس مک دانو، رئیس تشکیلات کاخ سفید هم برای شام به او پیوستند.

پرزیدنت اوباما در جریان شام درباره موضوعات روز سیاست خارجی – از اوکراین تا خاورمیانه – گفتگو کرد، و همراهانش بیشتر ساکت بودند و گوش می دادند.  اوباما در بخشی از صحبت هایش استدلال پرزیدنت را به سخره گرفت که گفته بود برای حفظ روس زبانان اوکراین به آن کشور حمله کرده؛ و به آمریکا هم توصیه کرده بود برای حفظ منافع آمریکا به مکزیک حمله کند. وی در پاسخ به یکی از مهمانان که به شوخی پرسید قصد دارد به مکزیک حمله کند خندید و گفت: «نه، به کانادا حمله می کنیم چون نفت بیشتری دارد.»

اوباما قبول ندارد که درباره مسائلی که تغییر نظر داده، اشتباه کرده است. هر چند که بعضی از منتقدانش، و حتی رقیب انتخاباتی و وزیر خارجه پیشین او، هیلاری کلینتون، از او برای تجهیز نکردن شورشیان میانه روتر سوریه در سال های گذشته انتقاد کرده اند، او قبول ندارد که با این کار زمینه را برای ظهور داعش فراهم کرده است.

وی در دفاع از تصمیمش برای صبر کردن تا زمانی که کنگره طرح حمله به عراق – و سوریه در هفته گذشته – را تصویب کرد، می گوید قصد داشت اول عراق را به تغییر دولت و روی کار آوردن دولتی فراگیر وادارد که بتواند سنی هایی را که به دولت مالکی علاقه ای نداشتند، از حمایت از داعش منصرف کند، و سپس حمله به آن گروه را آغاز کند.

اوباما در عین حال گفت پیش از این که دو گروگان آمریکایی توسط داعش به قتل برسند، وی قصد واکنش نظامی به آن گروه را داشت. وی افزود داعش با کشتن این افراد یک اشتباه استراتژیک بزرگ مرتکب شد؛ چون خشمی که از این کار در مردم آمریکا برانگیخت موجب شد افکار عمومی آمریکا به سرعت از حمله به آن گروه حمایت کند.

رئیس جمهوری آمریکا گفت: اگر من مشاور داعش بودم، آنها گروگان ها را نمی کشتند، بلکه آزادشان می کردند و یادداشتی به سینه لباس شان سنجاق می کردند که: از اینجا بیرون بروید، وضع اینجا به شما ربطی ندارد.» به نظر اوباما چنین اقدامی جلوی حمایت از اقدام نظامی علیه گروه را می گرفت.

زبیگنیو برژینسکی، مشاور امنیت ملی پرزیدنت کارتر که در میهمانی شام هفته گذشته اوباما حضور داشت، گفت او «فرد ضعیف و سست عنصری نیست. به نظر من بخشی از مشکل منتقدان او این است که فکر می کنند او آدم ضعیفی است. ولی اوباما شخصی است که سعی می کند به عمق مسائل فکر کند تا بتوانید نتیجه گیری هایی برای درازمدت بکنید.