تعداد سانتریفیوژها نباید مانع از توافق شود

پایگاه خبری المانیتور در گزارشی با اشاره به مذاکرات هسته ای ایران در گذشته نوشت: شرایط کنونی مذاکرات هسته ای ایران بی شباهت به مذاکرات این کشور با اتحادیه اروپا در سال 2005 نیست. در آن زمان نیز اختلاف بر سر تعداد سانتریفیوژها به شکست مذاکرات و در نتیجه بی اعتمادی دو طرفه منجر شد.

به گزارش ایسنا، المانیتور در ادامه نوشت: پس از توافق پاریس در ماه نوامبر سال 2004 طرف های مذاکره کننده به دستیابی به توافق در سال 2005 بسیار نزدیک بودند. ایران برای جلب اطمینان فعالیت های غنی سازی، واردات قطعات سانتریفیوژ و فعالیت هایش در زمینه تحقیق و توسعه را به حالت تعلیق در آورد و توانست به سطحی از روابط برسد که برای اولین بار در دو سال نامی از ایران در نشست آژانس بین المللی انرژی اتمی در ماه مارس 2005 برده نشود.

مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارشاتش تایید می کرد که بازرسان آژانس اجازه دارند روزانه به طور کامل به تاسیسات هسته ای ایران دسترسی داشته باشند. توافق پاریس علاوه بر مساله هسته ای، همکاری های اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی میان ایران و سه کشور اتحادیه اروپا شامل فرانسه، انگلیس و آلمان را در بر می گرفت.

اکنون نوبت اروپا بود تا به تعهداتش طبق توافق پاریس عمل کند. اگرچه یک سال پس از حصول این توافق یعنی در نوامبر سال 2005 و تحت شرایط بسیار سختی که فضای کمی برای خوش بینی ایجاد می کرد پرونده ایران آماده بود تا به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده شود چیزی که باعث شد این مذاکرات در آخرین مراحل رسیدن به توافق متوقف شود شبیه همان چیزی است که مذاکرات کنونی ایران و 1+5 با آن درگیر است، یعنی تعداد سانتریفیوژهای ایران در سال 2005 تعداد واقعی سانتریفیوژها مورد بحث بود و اکنون ظرفیت آن ها.

حسن روحانی، رییس جمهور ایران که در سال 2005 مذاکره کننده ارشد ایران محسوب می شد نامه ای را به این سه عضو اتحادیه اروپا ارائه و در آن طرحی را پیشنهاد داد که بر اساس آن ایران خواستار استفاده از 500 سانتریفیوژ برای اهداف تحقیق و توسعه به علاوه امکان افزایش تعداد آن تا سقف سه هزار تا بود. این میزان بسیار کم تر از ظرفیت تاسیسات نطنز بود که برای جای دادن حدود 54 هزار سانتریفیوژ ساخته شده است اما این طرح از سوی غرب مورد مخالفت قرار گرفت.

ایران به منظور اطمینان دادن به غرب و دستیابی به توافق سیاسی و تجاری با آن ها غنی سازی خود در سطح صنعتی را به حالت تعلیق در آورد اما دولت جرج بوش، رییس جمهور وقت آمریکا تاکید داشت که ایران نباید اجازه استفاده از حتی یک سانتریفیوژ را داشته باشد.

محمد البرادعی، مدیرکل پیشین آژانس بین المللی انرژی اتمی در کتاب خود آورده است: من به کاندولیزا رایس، مشاور امنیت ملی دولت بوش و رابرت ژوزف، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور امنیت بین الملل و کنترل سلاح گفتم که یک برنامه کوچک تحقیق و توسعه چیزی نیست که آن ها نگرانش باشند. اگر ایران بخواهد تکنولوژی غنی سازی اش در سطح تحقیق و توسعه را کامل کند به راحتی می تواند آن را انجام دهد. هیچ کس به اندازه ایرانی ها سخاوتمندانه رفتار نکرده است.

با این حال اروپایی ها که بعدتر مشخص شد تحت تاثیر آمریکا قرار داشتند با تعداد محدود سانتریفیوژ در ایران برای اهداف تحقیق و توسعه موافقت نکردند. زمانی که ایران تاسیسات غنی سازی در اصفهان را در دهم اوت 2005 بازگشایی کرد توافق پاریس که تنها مساله مورد اختلاف تعداد سانتریفیوژها بود به شکست منجر شد. ایران سپس در اوایل ژوییه 2006 یک ریسک حساب شده را به جان خرید و تصمیم گرفت تا غنی سازی را از سر گیرد. نتیجه این اقدام ایران مشخص بود پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع داده شد و ایران تصمیم گرفت تا همکاری داوطلبانه اش تحت پروتکل الحاقی را در معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (ان .پی .تی) متوقف کند.

اختلاف بر سر تعداد سانتریفیوژهایی که حتی به اذعان مدیرکل وقت آژانس ظرفیت نگران کننده ای نبود سبب شد تا توافق احتمالی تاریخی میان ایران و اروپایی ها را به شکست بکشاند اما برنامه هسته ای ایران پس از گذشت 9 سال در شرایط متفاوتی قرار دارد. ظرفیت سانتریفیوژهای ایران در سطح تحقیق و توسعه به سطح صنعتی تبدیل شده و این کشور حدود 19 هزار سانتریفیوژ در اختیار دارد. ایران اکنون دارای غنی سازی در سطح بیست درصد است.

شواهد نشان می دهد که اختلاف بر سر تعداد سانتریفیوژها و ظرفیت غنی سازی باز هم به دلیل اصلی درگیری میان طرف های مذاکره کننده تبدیل شده است.

آن چه در 9 سال گذشته اتفاق افتاده ثابت می کند که تعداد سانتریفیوژها یا ظرفیت غنی سازی مساله نگران کننده در مورد تئوری گریز هسته ای ایران نیست. بازرسی های کنونی آژانس بین المللی انرژی اتمی به راحتی می تواند هرگونه احتمال گریز هسته ای را حذف کند. در واقع از زمان تاسیس آژانس تاکنون حتی یک مورد گریز هسته ای در میان کشورهای عضو ان .پی .تی ثبت نشده است. کره شمالی، پاکستان و هند که هیچ گاه نیز به این معاهده نپیوسته اند تنها کشورهایی اند که دست به چنین اقدامی زدند. بنابراین یک چنین اتهامی نمی تواند در مورد برنامه صلح آمیز هسته ای ایران مطرح شود.

این پایگاه خبری در ادامه آورده است: پس از یک سال از آغاز مذاکرات میان دولت کنونی ایران و گروه 1+5 شامل پنج عضو دائم شورای امنیت به علاوه آلمان این کشور به طور واضح آمادگی خود را برای رسیدگی به نگرانی های غرب نشان داده و غرب نیز در توافق ژنو نشان داد که تابوی تعداد سانتریفیوژها شکسته شده و آن ها حق غنی سازی ایران را به رسمیت شناختند.

مقامات ایرانی می گویند که کشورشان نیازمند 190 هزار سو (واحد اندازه گیری توان سانتریفیوژ) هستند تا بتوانند سوخت مورد نیاز راکتورهای خود در آینده را تامین کنند.

به گفته علی اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران، ایران حاضر است که ظرفیت سانتریفیوژهای کنونی خود را تا هشت سال آینده در همین حد نگه دارد.

ایران در حال حاضر 19 هزار سانتریفیوژ دارد که تنها 9 هزار تای آن به طور کامل در فعالیت های غنی سازی در حال انجام عملیات هستند.

آمریکا خواستار برخورداری ایران از تنها پنج هزار سانتریفیوژ طی بیست سال آینده است. در این جا اختلاف بر سر چهار هزار سانتریفیوژ و البته مدت زمان اجرای هرگونه توافق است. این همان مساله ای است که طرف های مذاکره کننده معتقدند اختلاف اصلی وجود دارد. دیگر مساله مورد اختلاف در این مذاکرات آینده راکتور آب سنگین اراک و لغو تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران است. ایران با پیشنهاد بازطراحی راکتور اراک در تلاش است تا راه حلی کامل برای این مساله ارائه کند.

ادامه اختلاف در مورد تعداد سانتریفیوژها و ظرفیت غنی سازی در این مرحله حساس از مذاکرات تنها می تواند به شکست آن همان طور که در سال 2005 به وقوع پیوست منجر شود به ویژه اینکه هیچ شواهدی که ثابت کند ایران از معاهده ان پی تی و پروتکل الحاقی در طول 10 سال گذشته انحراف داشته وجود ندارد.

المانیتور در پایان افزود: طرف های مذاکره کننده باید بر روی راه حلی جهت افزایش قدرت نظارت آژانس از طریق پادمان های آژانس به جای تعداد سانتریفیوژها تمرکز کنند. این مساله اجازه می دهد تا خواسته های ایران به علاوه نگرانی های غرب در مورد ظرفیت غنی سازی این کشور که ممکن است شکست مذاکرات را در پی داشته باشد رفع کند.

بازرسی های جامع آژانس بین المللی انرژی اتمی در کشورهایی چون برزیل، آرژانتین و ژاپن که در حال حاضر دارای ظرفیت غنی سازی در سطح صنعتی هستند موثر بوده است بنابراین هیچ دلیلی وجود ندارد که ایران نیز بتواند به همین طریق به فعالیت های هسته ای اش ادامه دهد.

با توجه به این که مذاکرات به نقطه حساس خود رسیده است مذاکره کنندگان باید به مساله تعداد سانتریفیوژها که پیش از این نیز روند مذاکرات هسته ای را متوقف کرده بود توجه بیش تری نشان داده و مانع از تاثیرات منفی آن بر حصول توافق نهایی شوند.