آیا اردوغان به آرزویش می‌رسد؟

دیپلماسی ایرانی: به نظر می رسد رجب طیب اردوغان، رئیس حزب عدالت و توسعه رویاهای بسیاری دارد و به عادت همیشه می خواهد رویاهایش را تحقق بخشد. روزی که حزب اسلامی معروفی که نجم الدین اربکان تاسیس کرده بود را ترک کرد تا حزب دیگری با رویکردهای اسلامی فراگیر تاسیس کند و در عین حال از خطاهایی که اربکان مرتکب شده بود فاصله بگیرد، به ویژه بعد از آن که به قدرت رسید، در ابتدا سکولارها برای کشورشان، کشوری که آتاتورک تاسیس کرده بود و ارتش پشتیبان نخست آن بود، نگران بودند.

رویایش را با همکاری جمعی از دوستان اربکان در راس آنها عبدالله گل تحقق بخشید، اما آرزوی دوم اردوغان رسیدن به قدرت به واسطه حزبش بود. چنین چیزی امکان پذیر نبود مگر بعد از تلاش های گسترده و تحقق دستاوردهای بسیار و ایجاد انگیزه نزد اکثریت مردم ترکیه. در تحقق آن موفق شد به ویژه بعد از آن که شهرداری استانبول را به عهده گرفت، او به واسطه آن توانست دستاوردهای بسیاری برای شهروندان ترکیه به دست آورد و آنها را بر آن داشت که برای تحقق دیگر آرزوهایش که با دستاوردهای دیگر او و حزبش امکان پذیر می شد، او را یاری کنند. وقتی هم که نخست وزیر شد تلاش کرد قدرت را حفظ کند و عملا دستورالعمل خود را در حکومت پیش ببرد.

اما رویای سومش رسیدن به پست ریاست جمهوری بود، او می خواست با انجام اصلاحات اساسی در قانون اساسی کشور این سمت را عملا به موقعیت یک حاکم در ترکیه تبدیل کند و صرفا یک رئیس دولت ساده نباشد. مساله ای که می تواند به او در اجرای طرح های داخلی اش با ابعاد منطقه ای و بین المللی کمک کند.

محبوبیت مردمی گسترده او و حزبش در ترکیه باعث شد تا فرصت پیروزی در انتخابات قانون گذاری را بیش از یک بار به دست آورد و همچنان در قدرت اجرایی باقی بماند. اما با این حال به دست آوردن یک سوم کرسی های مجلس به حزب او اجازه نمی داد که بتواند اصلاحات مورد نظرش را در قانون اساسی کشور به وجود آورد. برای همین بر تحقق نیمی از رویایش بسنده کرد تا به ریاست جمهوری برسد و بعدا طرح هایش را پیش ببرد.

اکنون به دلیل طرح های نامحدودش و اعتماد به نفس بالایی که دارد و همچنین چهره "کاریزماتیکی" که برخوردار است، مصمم شده که بخش دوم رویاهایش را تا سال 2015 محقق کند. بعد از انتخابات مجلس که احتمال بسیار قوی برنده قاطع آن خواهد بود او می تواند با اکثریت لازم اصلاحات مورد نظرش را در قانون اساسی اعمال کند تا نه تنها یک رئیس جمهور عادی بلکه عملا نخستین رئیس جمهور فعال با اختیارات ویژه در کشورش شود. پیروزی در انتخابات شورای شهر که چند ماه پیش برگزار شد و به رغم بروز اختلاف های شدیدش با حامی سابقش فتح الله گولن توانست پیروزی بزرگی در آن به دست آورد، دستیابی به رویاهایش را بیش از پیش میسر کرده است. او در این راه بر همکاری های هم حزبی هایش نیز حساب ویژه ای باز کرده است. از جمله بر احمد داوود اوغلو، وزیر امور خارجه "سابق" که یک چهره فرهنگی، استاد دانشگاه و چهره سیاسی بارزی است که بسیاری او را استراتژیست فکری او در پیشبرد اهداف سیاسی اش می دانند با وجود این که در برخی پرونده ها از جمله موضوع سوریه و تلاش برای سرنگونی بشار اسد شکست خورده است.

اما آیا او می تواند از هم اکنون به فکر تحقق نیمه دیگر رویاهایش باشد؟

از الآن نمی توان پاسخی قاطع به این سوال داد. قدرت همیشه کسانی را که تصرفش کرده اند به زیر می آورد و ظرف چند لحظه همه محاسبات آنها را به هم می ریزد. به نظر می رسد افکار عمومی ترکیه در حال حاضر دو دسته شده است. مساله ای که باعث شده است تا توازنی میان اردوغان و حزبش با مخالفانش به وجود آید. او در انتخابات اخیر توانست 53 درصد آرا را به دست آورد در حالی که رقیب او 47 درصد آرا را به دست آورد، این بدان معنا است که با وجود تلاش او برای تسلط بر رسانه ها و افکار عمومی ترکیه، رقبایش توانسته اند پیشروی های در خور توجهی در افکار عمومی علیه او داشته باشند. به ویژه بعد از آن که رکود اقتصادی بعد از یک دوره شکوفایی بر ترکیه حاکم شد و مخالفان تلاش دارند بیشترین بهره را از این فرصت ببرند. به عبارت دیگر تداوم این وضعیت می تواند اکثریت آرا را به سود او کاهش دهد یا شاید حتی جای اقلیت و اکثریت را تغییر دهد.

البته اسلام گرایان خارج از ترکیه نظر دیگری دارند. آنها می گویند به رغم این که معترفند اردوغان اشتباهاتی مرتکب شده است اما اکثریت مردم ترکیه از ادامه زمامداری او و حزبش حمایت می کنند. آنها برای توجیه این دیدگاه خود می گویند بر خلاف آن چه گفته می شود حزب عدالت و توسعه محافظه کار است نه اسلام گرای صرف آن طور که برخی از مسلمانان و اعراب تصور می کنند. این حزب بر حفظ دموکراسی و سکولاریسم ترکیه که اساس حکومت کشور است، تاکید دارد و این مساله باعث می شود تا محبوبیت مردمی اش نه تنها شامل اسلام گرایان ترکیه بلکه لیبرال ها و سکولارها نیز بشود. به همین دلیل آنها بر این اعتقادند که شخصیت اوغلو، حتی اگر اردوغان نتواند اصلاحات قانون اساسی را به سود خود پیش ببرد و اختیارات رئیس جمهوری را افزایش دهد، به او کمک بسیاری می کند تا بتواند جایگاه اکثریت مردمی اش را حفظ کند. به اعتقاد آنها انتخابات مجلس قانون گذاری که قرار است سال آینده برگزار شود سرنوشت هر دوی آنها و حزب عدالت و توسعه را مشخص خواهد کرد.

منبع: النهار / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی